Θεώνη Κουφονικολάκου – Συνήγορος του Παιδιού: «1 στα 5 παιδιά θα βιώσουν περιστατικό σεξουαλικής βίας στη ζωή τους!»
Ημερίδα της Πρωινής για τα Δικαιώματα του Παιδιού
Συγκλονιστικά ήταν τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την επιτυχημένη ημερίδα με θέμα τα Δικαιώματα του παιδιού «Μεγαλώνοντας χαρούμενα παιδιά σε καιρούς κρίσης» που, διοργάνωσε η «Πρωινή» με την AΕΝΑΟΝ ΚοινΣΕπ υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας στο συνεδριακό της ΠΕ Ηλείας το Σάββατο 25 Νοεμβρίου. Προσκεκλημένοι μας, τέσσερις διακεκριμένοι επιστήμονες ο καθένας στο πεδίο του, αλλά και ακούραστοι μαχητές για τα δικαιώματα του παιδιού, η Εισαγγελέας Αρείου Πάγου επί τιμή κ. Ξένη Δημητρίου, ο Ψυχίατρος κ. Γιώργος Νικολαϊδης και η Συνήγορος του Παιδιού κ. Θεώνη Κουφονικολάκου συγκλόνισαν με τις ομιλίες τους, ενώ η εκπαιδεύτρια Μαίρη Χιόνη πραγματοποίησε στη συνέχεια ένα βιωματικό σεμινάριο με θέμα: “Εκπαιδευτικοί και γονείς: διαμορφώνουμε ασφαλείς χώρους για χαρούμενα παιδιά σε καιρούς κρίσης”. Συντονίστρια της ημερίδας ήταν η δημοσιογράφος Ντίνα Δασκαλοπούλου.
Η Συνήγορος του Παιδιού Θεώνη Κουφονικολάκου μέσα από μια πλήρη και εμπεριστατωμένη ανάλυση, αποκάλυψε άγνωστες πτυχές της σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων και κατέδειξε τις ουκ ολίγες κρατικές ανεπάρκειες στην αντιμετώπιση του φαινομένου, επισημαίνοντας ότι είναι καιρός να εστιάσουμε στην προστασία και αποκατάσταση του παιδιού- θύματος. Ακόμα εξέφρασε την έντονη ανησυχία της γιατί δεν προτιμάται για την κατάθεση θυμάτων το “Σπίτι του Παιδιού”, τόνισε ότι ουσιαστικά στην Ελλάδα δεν υπάρχει μάθημα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στο σχολείο και επισήμανε ότι η υποστελέχωση των αρμόδιων κρατικών και δημοτικών υπηρεσιών είναι πολύ μεγάλη.
Η κ. Κουφονικολάκου αρχικά αναφέρθηκε στην Ανεξάρτητη αρχή του «Συνήγορου του Πολίτη» ο οποίος ανέλαβε το 2003 και την αρμοδιότητα της προάσπισης και προαγωγής των δικαιωμάτων του παιδιού με τον Συνήγορο του παιδιού που έχει ένα πολυσχιδή ρόλο. Αφενός στο σκέλος της προστασίας που διερευνά και διαμεσολαβεί σε αναφορές σχετικά με παραβιάσεις των δικαιωμάτων των παιδιών και αφετέρου παρεμβαίνει όχι μόνο όταν η παραβίαση αποδίδεται στο δημόσιο, αλλά και σε ιδιώτες, φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Συμμετέχει επιπλέον και σε σειρά συλλογικών οργάνων, δημοσιεύει ειδικές εκθέσεις σε κρίσιμες θεματικές και επίσης λειτουργεί τηλεφωνικές γραμμές για παιδιά και αποτελεί σημείο «εισόδου» καταγγελιών για κακοποίηση και παραμέληση των παιδιών. Στην συνέχεια παρουσίασε τα βασικά σημεία της Συνθήκης για τα Δικαιώματα του Παιδιού τονίζοντας ότι όλες οι χώρες και η Ελλάδα έχουν υπογράψει την Σύμβαση εκτός από τις ΗΠΑ, κάνοντας ειδικές αναφορές σε ορισμένα από τα άρθρα.
Το Α και το Ω στην αντιμετώπιση της παιδικής κακοποίησης είναι η ΠΡΟΛΗΨΗ
Εστιάζοντας στην παιδική κακοποίηση και στους τρόπους αντιμετώπισής του, τόνισε ότι το Α και το Ω είναι η πρόληψη, μετά η έγκαιρη αναγνώριση της κακοποίησης, η διερεύνηση και η διαχείρισή του και το σπουδαιότερο η αποκατάσταση του παιδιού-θύματος. Οι πυλώνες πρόληψης και αναγνώρισής του είναι το σχολείο, οι παιδικοί και βρεφονηπιακοί σταθμοί και οι υπηρεσίες υγείας.
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των παιδιών είναι αναγκαία για να μπορέσουν να ξεχωρίσουν ποια είναι η κακοποιητική πρόθεση-συμπεριφορά, γνωρίζοντας τα όρια του σώματός τους, καθώς η σιωπή και αμηχανία των παιδιών γύρω από τα όρια του σώματός τους, είναι εργαλεία για τον θύτη σεξουαλικής κακοποίησης. Αντί για το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής, έχουμε -μετά το νόμο 4692/20- μια υποενότητα στα εργαστήρια δεξιοτήτων, αποσπασματική και ανεπαρκής και με κανέναν τρόπο δεν ανταποκρίνεται στις σύγχρονες προδιαγραφές της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης.
Σε αυτό το σημείο η κ. Κουφονικολάκου παρουσίασε ορισμένα σοκαριστικά στοιχεία από την καμπάνια του Συμβουλίου της Ευρώπης αναφέροντας ότι 1 στα 5 παιδιά θα βιώσουν τουλάχιστον ένα περιστατικό σεξουαλικής βίας στη ζωή τους (στην Ελλάδα ο αριθμός αυτός παραμένει “σκοτεινός”, ενώ σε ποσοστό άνω του 50% ο θύτης είναι οικείο πρόσωπο. Για το λόγο αυτό πρέπει να οικοδομηθούν σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ οικογένειας και παιδιού και παιδιού και εκπαιδευτικών για να μπορέσει όταν και εάν χρειαστεί να εκμυστηρευτεί στο γονιό ή στο δάσκαλο τι του συμβαίνει.
Η πραγματικότητα στην παιδική προστασία στην Ελλάδα
Εν τέλει ποια είναι όμως η πραγματικότητα στην παιδική προστασία στην Ελλάδα; Απαντώντας σε αυτό το ερώτημα
- Δεν έχουμε παιδική προστασία στην Ελλάδα
- Οι κοινωνικές υπηρεσίες δεν έχουν καθηκοντολόγια και θεσμοθετημένα πρωτόκολλα ενεργειών
- Δεν επαρκούν οι υπηρεσίες παραπομπής ( υπηρεσίες ψυχικής υγείας κλπ)
- Το σύστημα εξω-οικογενειακής φροντίδας στηρίζεται ακόμα στα ιδρύματα
- Δεν αξιολογούμε την ποιότητα των υπηρεσιών ( δημόσιων και ιδιωτικών) που παρέχονται
- Δεν επενδύουμε σε βιώσιμες παρεμβάσεις
- Οι κοινωνικές υπηρεσίες των ΟΤΑ που είναι αρμόδιες για την στήριξη και διερεύνηση φαινομένων παιδικής κακοποίησης είναι υποστελεχωμένες
Να εστιάσουμε στην αποκατάσταση του παιδιού-θύματος
Στο σημείο αυτό, η Συνήγορος του παιδιού, τόνισε ότι πέρα από το θέμα της πρόληψης, θα πρέπει επιτέλους να εστιάσουμε στην αποκατάσταση του παιδιού-θύματος κακοποίησης και προϋπόθεση είναι να θεσμοθετήσουμε τα αναγκαία εργαλεία και να δώσουμε υποστήριξη, χρόνο και χώρο στη σχολική κοινότητα, συνοχή και σαφήνεια στη νομοθεσία και όχι αποσπασματικές ρυθμίσεις από κάθε υπουργείο. Δηλαδή αντί να επικεντρωνόμαστε μόνο στην ποινική μεταχείριση του εκάστοτε δράστη, θα έπρεπε να μεριμνούμε για την ανάρρωση του παιδιού με τη βοήθεια ειδικών, που αυτή τη στιγμή δεν επαρκούν, με βάση την αξιολόγηση του συμφέροντός του. Επίσης, στην Ελλάδα, όταν τα παιδιά απομακρύνονται από την οικογένειά τους, συνήθως οδηγούνται σε νοσοκομεία και μετά σε ιδρύματα τα οποία είναι -σύμφωνα με τις έρευνες και τα δεδομένα- εκ των πραγμάτων κακοποιητικά για όλα τα παιδιά. Χωρίς πλήρως ανεπτυγμένο σύστημα αναδοχής και άλλους εναλλακτικούς τρόπους φροντίδας των ανηλίκων σε κίνδυνο, δύσκολα μπορούμε να αποφύγουμε τη δευτερογενή θυματοποίησή τους.
Να λειτουργήσει σωστά «Το Σπίτι του παιδιού»
Ως προς τη δικανική εξέταση των παιδιών θυμάτων, η κ. Κουφονικολάκου ανέφερε ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει ένας νέος θεσμός στην εργαλειοθήκη του κράτους. Είναι το «Σπίτι του παιδιού» όπου τα παιδιά θύματα μπορούν θεωρητικά να καταθέτουν μέσα σ’ ένα φιλικό στα ίδια περιβάλλον. Ο θεσμός όμως, αν και είναι ιδιαιτέρως κρίσιμη η λειτουργία του, δεν υλοποιείται όπως θα έπρεπε. Μετά το πόρισμα του Συνηγόρου το 2020 που επεσήμανε την καθυστέρηση λειτουργίας των γραφείων αυτών, ξεκίνησε η λειτουργία του «Σπιτιού του Παιδιού» στην Αθήνα το Δεκέμβριο του 2021. Όμως αυτό το μοναδικό «Σπίτι του παιδιού» δεν επιλέγεται πάντα –όπως θα έπρεπε– για τη δικανική εξέταση των ανηλίκων θυμάτων σεξουαλικής βίας. Δεν φαίνεται μάλιστα να επιλέγεται σε πλήθος περιπτώσεων και αυτό είναι κάτι που προβληματίζει πολύ, δεδομένου ότι γνωρίζουμε ότι αυτές οι εγγυήσεις που μπορούν να διασφαλιστούν στο “Σπίτι του παιδιού” δεν υφίστανται στην αντίστοιχη εξέταση από την αστυνομία.
