«Τα χωριά της Ηλείας στα ύστερα Βυζαντινά και μεταβυζαντινά – Οθωμανικά χρόνια»
Με επιτυχία η παρουσίαση του βιβλίου του Κων/νου Μπασέτα – Ενδιαφέρουσα ανάλυση από τον πρόεδρο του Πνευματικού Κέντρου Δίβρης Δ. Σωτηρόπουλου
Επιμέλεια Ελένη Παπαδοπούλου
Παρουσία αρκετών Ηλείων (Διβριωτών, Τσιπιαναίων και άλλων από τον Νομό και την Ορεινή Ηλεία), πραγματοποιήθηκε το απόγευμα του Σαββάτου Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Γαλατσίου, η ενδιαφέρουσα παρουσίαση του βιβλίου του Ηλείου Καθηγητή Πανεπιστημίου ( με καταγωγή από το Χελιδόνι) Κων. Μπασέτα με τίτλο “Τα χωριά της Ηλείας στα ύστερα Βυζαντινά και μεταβυζαντινά – Οθωμανικά χρόνια” . Η εκδήλωση διοργανώθημε με την υποστήριξη του Δήμου Γαλατσίου, του εκδοτικού οίκου ‘Λειμών’, της εφημερίδας ‘Παλμός’ Γαλατσίου και του Συλλόγου των Απανταχού Λαμπεταίων Πύργου Ηλείας.
Το βιβλίο παρουσίασαν ο Γεώργιος Β. Νικολάου, καθηγητής νεότερης Ελληνικής ιστορίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ο Σωτήρης Χ. Σωτηρόπουλος, πρόεδρος Πνευματικού Κέντρου Δίβρης-ιατρός και ο Γεώργιος Πένταρης, μαθηματικός-αρθρογράφος., ενώ συντόνισε ο Ηλίας Ανδριόπουλος.
Στην ενδιαφέρουσα ομιλία του ο κ. Σωτήρης Σωτηρόπουλος -αποσπάσματα της οποίας παραθέτουμε σήμερα- έδωσε το στίγμα του βιβλίου τονίζοντας ότι γοητεύτηκε από το όλο περιεχόμενο και την άκρως ενδιαφέρουσα διήγηση από την περιδιάβαση των χωριών της Ηλείας σε ιστορικούς χρόνους εντελώς ανεξερεύνητους πριν 500-600-700 χρόνια.
«Μέσα στις 600 σελίδες αυτού του βιβλίου -ανέφερε ο κ. Σωητρόπουλος- ο κ. Μπασέτας κατάφερε να αφιερώσει αρκετά σημαντικό μέρος και μάλιστα με έμφαση και ιδιαιτερότητα, στοιχεία για τα χωριά της πλέον ορεινής και ακριτικής Ηλείας (από την οποία κατάγομαι) που ναι μεν σήμερα μπορεί να «φυτοζωούν» και να μαραζώνουν τα χωριά αυτά ή να βρίσκονται στα πρόθυρα της εξαφάνισής τους από προσώπου της γης (όπως δυστυχώς συμβαίνει και σε άλλες ορεινές περιοχές της χώρας), τότε όμως πριν 500 χρόνια ήταν ανθηρά. Ήταν κεφαλοχώρια, καθαρά ελληνοχώρια ή «ελευθεροχώρια» που αφήνουν άναυδο τον αναγνώστη για την «δημογραφική, οικονομική, και εθνοτική τους κατάσταση» όπως αναφέρει και ο συγγραφέας.» Συνεχίζοντας χαρακτήρισε το βιβλίο του κ. Μπασέτα
ως εκδοτικό άθλο προσφέροντας στον αναγνώστη έναν ανεκτίμητο θησαυρό γνώσεων για όλα σχεδόν τα χωριά της Ηλείας που περιέχονται μεταξύ των δύο μεγάλων ποταμών της Ηλείας τον Ερύμανθο και Πηνειό δηλαδή τις αρχαίες περιοχές της Κοίλης Ήλιδος, της Ακρώρειας και μέρος της Ολυμπίας.
«… Ιδιαίτερα, αποκαλύπτονται και παρατίθενται αρκετά στοιχεία για την πρωτεύουσα του Νομού τον Πύργο και άλλες κωμοπόλεις και πόλεις, για το Λάλα το κέντρο των φοβερών Τουρκαλβανών που προϋπήρχε ως χωριό πριν καταληφθεί από αυτούς και γίνει καθαρά μουσουλμανικό χωριό. Ξεκαθαρίζεται στο βιβλίο, ποια χωριά ήταν καθαρά ελληνοχώρια-ελευθεροχώρια, ποια ήταν χριστιανικά, ποια ήταν μικτά με Αρβανίτες χριστιανούς ή μουσουλμάνους. Είναι εκπληκτικό ότι από τα 94 περιγραφόμενα χωριά τα 32 ήταν ελληνικά χωριά και το 62 αρβανιτοχώρια ή μικτά. Εντύπωση επίσης προκαλούν τα προϊόντα και οι ασχολίες των κατοίκων σε σύγκριση με το σήμερα που διαφέρουν κατά πολύ. Παραδείγματος χάριν στην δική μου πατρίδα που αναφέρεται ως μεγάλο ελληνοχώρι με το όνομα «ΜΕΓΑΛΗ ΔΙΒΡΗ» υπήρχε από τότε μεταξοσκωληκοτροφία (σηροτροφία) και φορολογούνταν τα δένδρα οι μουριές. Τη σηροτροφία στη Διβρη αναφέρει ως ασχολία των κατοίκων και ο περιηγητής Χρίστος Κορύλλος στο βιβλίο του «ΑΠΟ ΠΑΤΡΩΝ ΕΙΣ ΚΑΛΑΜΑΣ» όταν το 1891 πέρασε από τη Δίβρη, δηλ 4 αιώνες αργότερα!»
«…Τι ακριβώς βγαίνει και αποκαλύπτεται στο βιβλίο του κ. Μπασέτα για τα χωριά της πλέον ορεινής Ηλείας που είναι φωλιασμένα στις πλαγιές και τις υπώρειες του όρους Ερύμανθος (ή Ολωνού) και των Λαμπείων Ορέων (ή Αστρά η Αστερίωνος); Ο λόγος για τα χωριά Δίβρη ή Λαμπεία, Δερβινή ή Κρυόβρυση, Γερμοτσάνι ή Πλατανίτσα, Πορετσό ή Αγράμπελα, Τσίπιανα, Κερτίζα ή Αγία Κυριακή και Γιάρμενα ή Φολόη. Χωριά ορεινά ή πολύ ορεινά που βρίσκονται σε υψόμετρο από 650 έως 1200 μέτρα, φτωχά και κακοτράχαλα, που σήμερα φθίνουν δημογραφικά σε σημείο μέχρις εξαφανίσεως. Και άλλα δύο χωριά της εποχής του 1460 το μεγαλοχώρι Οξυβούνι που σήμερα είναι εντελώς εξαφανισμένο και άγνωστο και ένα άλλο μικρό η Πολίτσα που σήμερα είναι μια ασήμαντη συνοικία της Κερτίζας…»
Υπήρχαν χωριά που εξαφανίστηκαν
Στη συνέχεια ο πρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου Δίβρης επικεντρώθηκε σε σημεία του ογκώδους αυτού βιβλίου των 600 σελίδων , κάνοντας μια αντίστιξη ή αντιπαραβολή του σήμερα 2024 με το τότε του 1460 δηλ. πριν 500 χρόνια
«Μέσα στα 9 χωριά, υπήρχαν και δυο πολύ μεγάλα χωριά όπως το (περιέργως εξαφανισμένο σήμερα) Οξυβούνι που είχε περί τους 700 κατοίκους και ηταν η 11η σε πληθυσμό πόλη της Πελοποννήσου και 3η στην Ηλεία (αλλά όμως ήταν φτωχό χωριό με λίγες προσόδους) και η Μεγάλη Διβρη με 550 κατοίκους 5η στην Ηλεία σε πληθυσμό (όμως, αρκετά πλούσια σε προσόδους)… Αλλά και τα άλλα χωριά ήταν μεγάλα όπως η Δερβινή (με 365 κατοίκους), το Γερμοτσάνι, τα Τσίπιανα και λιγότερο τα υπόλοιπα που είχαν ιερείς και προσόδους. Μεγάλη εντύπωση και απορία προκαλεί η πλήρης και οριστική εξαφάνιση από τον χάρτη του Οξυβουνίου που από 700 κατοίκους που είχε το 1460, πέφτει στους 60 κατοίκους στην Ενετική απογραφή του Γριμάνι το έτος 1700 και σήμερα είναι ένας έρημος τόπος και σορός από πέτρες…»
Καταλήγοντας ο κ. Σωτηρόπουλος αναφέρθηκε στον ίδιο το συγγραφέα όταν ως νέος πρωτοδιοριζόμενος δάσκαλος στο τέλος της 10ετίας του 1960 μέσα σε λίαν αντίξοες συνθήκες, έδωσε κομμάτι της ζωής του και τα φώτα του στα παιδιά κάποιων από αυτά τα χωριά της πλέον ορεινής Ηλείας. «Άφησε ανεξίτηλο το παιδαγωγικό στίγμα του ως δάσκαλος στην Δερβινή, στην συνοικία των Τσιπιάνων Κερέσοβα και στο χωριό Κούμανι. Αυτό το πέρασμά του από αυτά τα χωριά, ίσως του έδωσαν επί πλέον την δύναμη, τη έμπνευση και το χάρισμα, για να μας παραδώσει σήμερα αυτό το ανεκτίμητης αξίας βιβλίο του».
