«Συμβόλαιο θανάτου» για τα πανεπιστήμια

Του Χρήστου Κάτσικα

Αλλαγές στον τρόπο χρηματοδότησης των Πανεπιστημίων με τη θεσμοθέτηση κριτηρίων επίδοσης πέραν των αντικειμενικών που ισχύουν σήμερα -όπως ο αριθμός φοιτητών και διδασκόντων και η χωροταξική διασπορά- προανήγγειλε η υπουργός Παιδείας στη 92η Σύνοδο των πρυτάνεων, η οποία ολοκληρώθηκε στα τέλη της εβδομάδας που μας πέρασε.

Οι ανακοινώσεις της υπουργού Παιδείας δεν είναι βέβαια καινούργιες καθώς και τον Ιούλιο που μας πέρασε, κατά την ομιλία της στη Βουλή, ανακοίνωσε ότι το κυβερνητικό πλάνο περιλαμβάνει, ανάμεσα σε άλλα, «αυτονομία» των σχολικών μονάδων και των Πανεπιστημίων, αξιολόγηση και σύνδεσή της με τη χρηματοδότηση.

Αξιολόγηση, σύνδεση με χρηματοδότηση, αυτονομία, επιχειρηματικοποίηση και ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης είναι ο κοινός τόπος των εκθέσεων της Ε.Ε. και του ΟΟΣΑ και οι «οδηγίες» του ΣΕΒ όπως έχουν εκφραστεί τα τελευταία χρόνια και η υιοθέτηση των κατευθυντηρίων γραμμών των παραπάνω φορέων από την κυβέρνηση και την υπουργό Παιδείας, Νίκη Κεραμέως, δεν προκαλεί καμιά έκπληξη, καθώς αυτή είναι η κεντρική γραμμή ταχείας ιδιωτικοποίησης των ΑΕΙ της χώρας με βασικό εργαλείο την «εξάρτηση» της χρηματοδότησης των Πανεπιστημίων από την αξιολόγηση.

Από νομικής πλευράς τα Πανεπιστήμια παραμένουν δημόσια. Ωστόσο οι αποφάσεις για το τι διδάσκεται, πότε διδάσκεται, το περιεχόμενο των πτυχίων, την έρευνα κ.λπ. λαμβάνονται στο πλαίσιο της ζήτησης και της προσφοράς, οι οποίες μετριούνται στη βάση των λογιστικών μονάδων που συνδέονται με το σύστημα αξιολόγησης.

Ακριβώς με όχημα τον μηχανισμό της λεγόμενης αξιολόγησης και βάσει αυτής διά της στοχευμένης χρηματοδότησής τους τα Πανεπιστήμια εκβιάζονται να δημιουργήσουν πεδία ζήτησης των «υπηρεσιών» τους, εργαλειοποιώντας πλήρως τη διδασκαλία και την έρευνα. Να προωθήσουν τις «πωλήσεις» των υπηρεσιών αυτών υποτασσόμενα στις εκάστοτε εκτιμήσεις για τις ανάγκες της αγοράς, να μετατοπίσουν τη μέριμνα των προγραμμάτων σπουδών προς τις απαιτήσεις της κατάρτισης και πολύ σύντομα να ορίσουν δίδακτρα.

Από την απορρύθμιση στη μετάλλαξη

Το νομοσχέδιο που σχεδιάζει να καταθέσει το υπουργείο Παιδείας τις επόμενες μέρες (για ευνόητους λόγους την ώρα που ανάβουν τα φωτάκια των Χριστουγέννων και ο κόσμος «ταξιδεύει» αλλού) «πριονίζει τις ρίζες» των υπολειμμάτων του δημόσιου Πανεπιστηµίου και πριµοδοτεί το Πανεπιστήμιο της υποχρηματοδότησης, της ιδιωτικοποίησης, της επιχειρηµατικότητας, της έντασης των ταξικών φραγμών και των διδάκτρων.

Στο πλαίσιο αυτό η ιδιωτικοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, εκτός από τη δηµιουργία ιδιωτικών Πανεπιστημίων, περιλαμβάνει και την «επιχειρηματοποίηση» του δημόσιου Πανεπιστημίου το οποίο, σύμφωνα µε την κυρίαρχη ανάγνωση, προκειμένου να επιβιώσει στις νέες ανταγωνιστικές συνθήκες θα πρέπει να λειτουργήσει µε όρους ιδιωτικής επιχείρησης, διαφορετικά θα αντιμετωπίσει πρόβλημα επιβίωσης.

Ο πυρήνας των αλλαγών

Καθώς υπάρχει πλέον η συσσωρευμένη εμπειρία που βοηθάει να διαβάζουμε μπροστά και πίσω από τις λέξεις, καθώς γνωρίζουμε πολύ καλά ότι δεν έχει καμιά σημασία τι λέει το υπουργείο Παιδείας αλλά τι εννοεί, ας δούμε τον πυρήνα των αλλαγών που επιδιώκονται, αλλαγές που αλλάζουν το DNA των Πανεπιστημίων:

1. Επιχειρείται διαμόρφωση νέου χάρτη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης καθώς η νεοσύστατη Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) θα πιστοποιεί τα προγράμματα σπουδών πριν από την έναρξη της λειτουργίας τους. Ενα μεγάλο τμήμα σχολών και τμημάτων θα συγχωνευτούν, άλλα θα καταργηθούν, ενώ όσα μείνουν σε τίποτε δεν θα θυμίζουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα.

2. Τα Πανεπιστήμια καλούνται ευθέως να «βγάλουν το ψωμί τους» μόνα τους. Το υπουργείο Παιδείας εξαναγκάζει τα τριτοβάθμια ιδρύματα να υιοθετήσουν τη συμπεριφορά ιδιωτικής επιχείρησης για να βρουν νέους πόρους, κρατώντας από τη μια τον δίσκο του εράνου και από την άλλη το λιβανιστήρι. Σύμφωνα με τα στρατηγικά και «επιχειρηματικά» σχέδια του υπουργείου Παιδείας, τα Πανεπιστήμια θα αναγκαστούν να στραφούν στην αγορά σε αναζήτηση νέων πηγών εσόδων (δίδακτρα, σύνδεση με επιχειρήσεις, μετατροπή σε επιχειρήσεις πώλησης υπηρεσιών).

3. Οσες διαψεύσεις κι αν κάνει το υπουργείο, μελλοντικά, αν ευοδωθούν οι παραπάνω σχεδιασμοί, το ελληνικό Πανεπιστήμιο θα επιβάλει δίδακτρα. Ναι, ας μην υπάρχει καμιά αμφιβολία. Και αυτά τα δίδακτρα δεν θα επιβληθούν τυπικά από «πάνω», κεντρικά, αλλά από την κάθε σχολή ξεχωριστά στο πλαίσιο της «αυτοτέλειας», της «σύνδεσης με την κοινωνία και την οικονομία», της αλλαγής «χρηματοδοτικής κουλτούρας», της «απελευθέρωσης από τα δεσμά της δημόσιας χρηματοδότησης» και άλλων ζαχαρωμένων εκφράσεων που κάθε λίγο και λιγάκι «ξεφουρνίζει» το υπουργικό επιτελείο του Αμαρουσίου.

4. Στις επιχειρούμενες αλλαγές περιλαμβάνεται και το τελικό συντριπτικό χτύπημα σε ό,τι είχε απομείνει από τους τρεις βασικούς πυλώνες του δημόσιου Πανεπιστημίου: το δωρεάν σύγγραμμα, η σίτιση και η στέγαση των φοιτητών. Η κυρίαρχη πολιτική δεν έχει βγάλει από το μυαλό της την κατάργηση της δωρεάν διανομής των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων.

Παράλληλα η έκταση της φοιτητικής μέριμνας θα πάψει να προσδιορίζεται ενιαία για το σύνολο των ιδρυμάτων. Κάθε ίδρυμα θα αποφασίζει χωριστά και αναλόγως με τις οικονομικές δυνάμεις του για τις προϋποθέσεις παροχής δωρεάν σίτισης στους φοιτητές του. Τι σημαίνει αυτό; Πολύ σύντομα και στη βάση της αδυναμίας των Πανεπιστημίων να αντεπεξέλθουν σε δαπάνες αυτού του χαρακτήρα θα εξαφανιστούν και τα τελευταία ίχνη τής δωρεάν σίτισης, στέγασης και διανομής των συγγραμμάτων.