Πρωτοχρονιά στις γειτονιές του κόσμου

Στη φωτογραφία εικονίζεται η Γη. Είναι ένας μέτριος πλανήτης, που περιστρέφεται με ταχύτητα τριάντα χιλιομέτρων το δευτερόλεπτο γύρω από έναν Ηλιο μικρομεσαίου μεγέθους, στα περίχωρα ενός μάλλον ασήμαντου γαλαξία, ο οποίος περιέχει εκατοντάδες δισεκατομμύρια Ηλιους, σε ένα Σύμπαν που περιέχει εκατοντάδες δισεκατομμύρια γαλαξιών. Σε λίγες μέρες η Γη θα ολοκληρώσει ακόμα μία περιφορά γύρω από τον Ηλιο της, όπως δηλαδή κάνει ανελλιπώς εδώ και 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Την ολοκλήρωση αυτής της περιφοράς την ονομάζουμε «έτος» και τη γιορτάζουμε με λαμπρότητα, εμείς, τα εφτά δισεκατομμύρια ευφυή […] πλάσματα που κατοικούν στη Γη, κάτι που ουδόλως αφορά τον ίδιο τον πλανήτη, που συνεχίζει να περιστρέφεται με τσίτα τα γκάζια, με 108 χιλιάδες χιλιόμετρα την ώρα, στο Σύμπαν.

Κάθε φορά, λοιπόν, που ο πλανήτης μας συμπληρώνει τον κύκλο του γύρω από τον Ήλιο, εμείς ανοίγουμε σαμπάνιες και σκάμε πυροτεχνήματα, σίγουροι πως η νέα περιστροφή της Γης θα είναι καλύτερη από την προηγούμενη, αυθαιρέτως βέβαια, μια και οι ρημάδες οι αντικειμενικές συνθήκες που καθορίζουν τη ζωή μας δεν αλλάζουν από τη μια μέρα στην άλλη.

Όμως, όπως κι οι πρόγονοί μας, έτσι κι εμείς, χρειαζόμαστε ένα ορόσημο για να προσανατολιστούμε, μια αφετηρία του χρόνου κι ένα τέλος του, γιατί το Σύμπαν είναι κάτι τερατωδώς μεγάλο και αιώνιο, κι εμείς απελπιστικά μικροί και περαστικοί.

Έτσι, από παλιά, γιορτάζουμε την Πρωτοχρονιά. Η έναρξη, λοιπόν, της νέας χρονιάς την πρώτη μέρα του Ιανουαρίου, του μήνα προς τιμήν του θεού Ιανού, αυτού με τα δύο πρόσωπα που το ένα κοιτάει μπροστά και το άλλο πίσω, άρχισε να εφαρμόζεται από την 1η Ιανουαρίου του 45 προ Χριστού (ή το έτος 709 με τη μέτρηση των Ρωμαίων), όταν ο Ιούλιος Καίσαρας θέσπισε ένα νέο ημερολόγιο, το Ιουλιανό. Αυτό το ημερολόγιο συντάχθηκε από επιτελείο Ρωμαίων και Ελλήνων αστρονόμων και μαθηματικών, όπως ο Σωσιγένης από την Αλεξάνδρεια, αντικαθιστώντας το παλιότερο που είχε δέκα μήνες.

Το ημερολόγιο του Καίσαρα, το Ιουλιανό, αναθεωρήθηκε τον 16ο αιώνα από το Γρηγοριανό Ημερολόγιο. Αυτό διαδόθηκε σ’ ολόκληρο τον κόσμο, γι’ αυτό η Πρωτοχρονιά της 1ης Ιανουαρίου είναι, σε γενικές γραμμές, μια παγκόσμια γιορτή.

Ωστόσο, δεν υποδέχονται όλοι την 1/1 τον νέο χρόνο. Αν το πιάσουμε από παλιότερα, οι κάτοικοι της Μεσοποταμίας άρχισαν να γιορτάζουν την Πρωτοχρονιά το 2000 π.Χ. στα μέσα του Μάρτη. Οι αρχαίοι Έλληνες τη γιόρταζαν με την εμφάνιση της νέας σελήνης, τη νουμηνία, μετά τη θερινή ισημερία, που έπεφτε γύρω στις 15 Ιουλίου.

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι ονόμαζαν την Πρωτοχρονιά τους Γουέπετ Ρένπετ συνδέοντάς τη με την έναρξη της ετήσιας πλημμύρας του Νείλου. Αυτή έπεφτε στις αρχές Σεπτεμβρίου, μια παράδοση που διαφύλαξαν οι Αιγύπτιοι κόπτες και οι Αιθίοπες στις Πρωτοχρονιές τους, τη Ναϊρούζ και Ενκουτατάς αντίστοιχα.

Οι Αφρικανοί γενικά έχουν την Πρωτοχρονιά τους τη δεύτερη Κυριακή του Ιουνίου. Η κινέζικη Πρωτοχρονιά είναι κινητή, μεταξύ 20 Ιανουαρίου και 20 Φεβρουαρίου, όπως και η βιετναμέζικη, όμως οι κάτοικοι της Καμπότζης υποδέχονται το Νέο Ετος στις 13 ή 14 Απριλίου, όπως και οι Ταϊλανδοί.

Οι παλαιοημερολογίτες, όπως οι Σέρβοι, που ακολουθούν το Ιουλιανό Ημερολόγιο, έχουν την Πρωτοχρονιά τους στις 14 Ιανουαρίου. Οι μουσουλμάνοι γιορτάζουν την Πρωτοχρονιά τους (Ρας Ας-Σανάχ Αλ Χιτζρίγια) την πρώτη μέρα του μήνα Μουχαράμ, που ποικίλλει, μιας και το Αραβικό Ημερολόγιο είναι σεληνιακό, ενώ το Περσικό Ημερολόγιο τοποθετεί την πρώτη μέρα του νέου χρόνου, το Νοβρούζ, την 21η Μαρτίου, κάτι που ισχύει στην ευρύτερη περιοχή εδώ και 3.000 χρόνια, όπως καθιερώθηκε παλιά από τη ζωροαστρική θρησκεία. Τέλος, η εβραϊκή Πρωτοχρονιά, το Ρος Χασανά, πέφτει πάντα κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου ή του Οκτωβρίου.

Σε λίγο, λοιπόν, μπαίνει το 2020. Όπως και να ονομάζουμε, όμως, την έναρξη της καινούργιας περιφοράς της Γης γύρω από τον Ηλιο, όπως και να τη μετράμε, εύχομαι αυτή να μας χαρίσει την επίγνωση της θέσης και της αξίας μας στο Σύμπαν.

Γιατί, όπως και η ίδια η Γη, είμαστε φτιαγμένοι κυριολεκτικά από αστρόσκονη – στην πραγματικότητα είμαστε ανακυκλωμένα μπάζα πεθαμένων αστεριών. Αρα, από συμπαντικής απόψεως, είμαστε κάτι ελάχιστα περισσότερο από το απόλυτο τίποτα, κάτι σαν κόκκοι σκόνης με αυτοσυνείδηση. Ωστόσο, η συμπεριφορά μας απέναντι στα άλλα πλάσματα με τα οποία μοιραζόμαστε τον πλανήτη, αλλά και απέναντι στη Γη την ίδια, αποδεικνύει πόσο μεγάλη ιδέα έχουμε για τον εαυτό μας…