Πόσα «σπασμένα σκαλιά» σε χωρίζουν από την κορυφή;

 Έρευνες για τους φραγμούς και τις διακρίσεις στην καριέρα των γυναικών

Της Ντίνας Δασκαλοπούλου

O ΟΗΕ χαρακτηρίζει την ισότητα των δύο φύλων ως τη μεγαλύτερη πρόκληση της εποχής σε επίπεδο ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Σίγουρα οι περισσότερες από εμάς κάποια στιγμή την ένιωσαν στο κεφάλι τους. Είτε εργαζόμενες, είτε επιστημόνισσες, είτε επιχειρηματίες, είτε στελέχη -ακόμα και πολιτικοί ή ακτιβίστριες- όλες μας έχουμε νιώσει τι σημαίνει «γυάλινη οροφή», εκείνο ακριβώς το σημείο στην επαγγελματική ή την πολιτική πορεία μιας γυναίκας που όλα μπλοκάρουν ακριβώς επειδή είναι γυναίκα. Ακόμα και σε πολιτικούς χώρους όπου παραδοσιακά μάχονται ως συμμαχικοί για τα δικαιώματα των γυναικών, οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται στο ανώτατο επίπεδο ή υφίστανται διακρίσεις λόγω του φύλου τους –δεν θα ξεχάσω ποτέ, για παράδειγμα, την επιγραφή σε χώρο αλληλεγγύης «παρακαλούνται οι συντρόφισσες να καθαρίζουν τον παιδότοπο αφού τελειώσουν οι δραστηριότητες».

Παρ’ όλο που νομοθετικά οι διακρίσεις λόγω φύλου απαγορεύονται, στην πραγματικότητα απέχουμε πολύ ακόμα από την υλοποίηση του συνθήματος «ίση αμοιβή για ίση εργασία» που φώναξαν πρώτες οι μητέρες μας. Και παρ’ όλα τα βήματα που έχουν γίνει, ελάχιστες από εμάς απολαμβάνουν πραγματικά ισότιμες ζωές, τις ίδιες ευκαιρίες και την ίδια αναγνώριση με τους άντρες –γι’ αυτό άλλωστε ο ΟΗΕ χαρακτηρίζει την ισότητα των δύο φύλων ως τη μεγαλύτερη πρόκληση της εποχής σε επίπεδο ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κι αν η «γυάλινη οροφή» είναι το τελευταίο εμπόδιο στην επαγγελματική διαδρομή μιας γυναίκας, δεν μιλάμε πολύ συχνά για τα πολλά «σπασμένα σκαλιά» που χρειάστηκε να ανέβει ή να υπερβεί μέχρι να φτάσει ώς εκεί.

«Σπασμένο σκαλί» είναι ο όρος που χρησιμοποιείται διεθνώς για να περιγράψει τα εμπόδια που συναντούν οι γυναίκες από την πρώτη στιγμή της καριέρας τους, πολύ πριν φτάσουν δηλαδή να διεκδικούν θέσεις ηγεσίας. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση για τις γυναίκες στον χώρο εργασίας της McKinsey & Company και της LeanIn.org (μη κερδοσκοπική εταιρεία της οποίας προεδρεύει η Sheryl Sandberg, πρώην διευθύνων σύμβουλος της Meta, της μητρικής εταιρείας του Facebook), στις ΗΠΑ οι γυναίκες εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται στη γραμμή ταλέντων για ανώτατους διοικητικούς και ανώτερους εκτελεστικούς ρόλους: για κάθε 100 άντρες που προσλαμβάνονται και προάγονται σε μάνατζερ, προχωρούν μόνο 87 γυναίκες (το χάσμα μεταξύ των φύλων είναι ακόμη μεγαλύτερο για τις έγχρωμες γυναίκες). Οπως αναφέρει το Harvard Gazette, «ένας μακροχρόνιος μύθος είναι ότι μια «γυάλινη οροφή» μεροληψίας για το φύλο είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο που εμποδίζει τις γυναίκες να μετακινηθούν από τη μεσαία διοίκηση σε θέσεις στελεχών και θέσεων C-suite». Ωστόσο η έκθεση υποδηλώνει ότι η πρόοδος των γυναικών φαίνεται να παρακωλύεται πολύ νωρίτερα, όταν είναι προσωπικό ή υπάλληλοι της γραμμής που προσπαθούν να μπουν στη διοίκηση –αυτή είναι η θεωρία του «σπασμένου σκαλιού».

Αυτά τα «σπασμένα σκαλιά» φωτίζει η ΜΚΟ «Women Act», με την υποστήριξη του Ιδρύματος Friedrich Naumann Foundation (FNF), με μια ποσοτική έρευνα για τις συνθήκες εργασίας των γυναικών 25-50 ετών στην Ελλάδα. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από την εταιρεία δημοσκοπήσεων RASS. Συνολικά διεξήχθησαν 1.151 συνεντεύξεις, εκ των οποίων 301 τηλεφωνικές και 850 με τη μέθοδο της συμπλήρωσης διαδικτυακών ερωτηματολογίων. Οι γυναίκες που απάντησαν διέμεναν σε ποσοστό 51,3% στην Αττική. Το 37,5% είναι 45-50 ετών και το 22,5% είναι 35-40. Το 42% του δείγματος απάντησε ότι κατείχε μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών, ενώ το 22,5% ότι έχει τίτλο πανεπιστημιακών σπουδών. Το 49,8% είτε ήταν παντρεμένες είτε είχαν σύμφωνο συμβίωσης, ενώ το 29,7% ήταν άγαμες. Το 83,2% εργαζόταν την περίοδο της έρευνας.

Τα ευρήματα

Η πανδημία και τα lockdowns έφεραν νέες συνήθειες. Ετσι 7 στις 10 γυναίκες θεωρούν ότι η τηλεργασία τούς «δίνει κάποιους βαθμούς ελευθερίας», αν και οι περισσότερες (68,3%) ανέφεραν ότι ο οργανισμός στον οποίο εργάζονται δεν εφαρμόζει τηλεργασία.

Οι ερωτώμενες δήλωσαν ότι στην αρχή της καριέρας τους ένιωσαν διακρίσεις λόγω φύλου (27,1%) και το 24,6% υπέστη σεξιστική συμπεριφορά. Παράλληλα 1 στις 2 γυναίκες δήλωσε ότι έχει αντιληφθεί στην εργασία της σεξιστικές χειρονομίες, βλέμματα και προτάσεις, ενώ σε ποσοστό 34,8% ανέφεραν ότι οι ίδιες έχουν δεχτεί παρόμοιες συμπεριφορές.

Στη χώρα όπου υποτίθεται ότι η υπογεννητικότητα ιεραρχείται από την πολιτεία ως παράγοντας υπαρξιακής κρίσης, η μητρότητα επί της ουσίας μένει απροστάτευτη –έτσι, καθόλου τυχαία, 7 στις 10 γυναίκες θεωρούν ότι η μητρότητα αποτελεί εμπόδιο στην καριέρα μιας γυναίκας κι αυτό 3 στις 4 γυναίκες το αποδίδουν στο ότι δεν υπάρχουν κατάλληλες υποστηρικτικές δομές.

Από τις γυναίκες που δήλωσαν ότι δεν εργάζονται και δεν αναζητούν εργασία, οι 6 στις 10 αναφέρουν ως λόγο τις οικογενειακές υποχρεώσεις, ενώ επίσης 6 στις 10 γυναίκες εκτιμούν ότι οι γυναίκες δεν μπορούν να αναλάβουν περισσότερες εργασιακές ευθύνες λόγω των οικογενειακών υποχρεώσεων και το 29,3% ότι δύσκολα μια μητέρα μπορεί να είναι απόλυτα αφοσιωμένη στη δουλειά της.

Ολα τα παραπάνω είναι τα πολλά «σπασμένα σκαλοπάτια» που οι γυναίκες συναντούν στην επαγγελματική τους διαδρομή, πολύ πριν καν φτάσουν να δουν έστω και με το κιάλι την κορυφή της ιεραρχίας. Σε όλα αυτά φυσικά πρέπει κανείς να προσθέσει και ένα τσουβάλι κοινωνικές ή ενσωματωμένες προκαταλήψεις. Η καθηγήτρια Iris Bohnet είναι συνδιευθύντρια στο πρόγραμμα «Γυναίκες και Δημόσια Πολιτική» στο Harvard Kennedy School. Σε συνέντευξη που έδωσε πριν από λίγο καιρό μιλώντας για τα «σπασμένα σκαλοπάτια» κι αφού αναφέρθηκε στον απλήρωτο χρόνο της οικιακής φροντίδας, η Bohnet λέει ξεκάθαρα: «Υπάρχουν αρκετά στοιχεία ότι δεν μας αρέσουν οι γυναίκες αφεντικά. Δεν μας αρέσει να μας λένε γυναίκες τι να κάνουμε και τείνουμε να είμαστε πιο σκληροί με τις γυναίκες. Η έρευνα δείχνει, για παράδειγμα, ότι η γυναικεία ικανότητα τείνει να αξιολογείται πιο σκληρά από την αντρική. Υπάρχει προκατάληψη από τα κάτω και οι γυναίκες πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουν μεροληψία από τα πάνω. Βλέπω το “σπασμένο σκαλί” παντού».

Ποσοτική έρευνα της εταιρείας RASS για τη ΜΚΟ Women Act, με την υποστήριξη του Friedrich Naumann Foundation

Από την Efsyn