Πώς επηρεάζει η Τεχνητή Νοημοσύνη τον κόσμο των βιβλίων

Τι χάνουμε και τι κερδίζουμε από τις συνόψεις που προσφέρει αφειδώς

Αν υπάρχει κάτι στο οποίο διαπρέπουν τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα –σαν το ChatGPT, το Gemini και το Claude–, αυτό είναι οι περιλήψεις. Τροφοδοτείς το μοντέλο της αρεσκείας σου με ένα οποιοδήποτε κείμενο και μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα έχεις στα χέρια σου μια αξιοζήλευτη σύνοψη. Σύμφωνοι, τα ΜΓΜ κάνουν λάθη και διακινούν ανακρίβειες, αλλά διαρκώς βελτιώνονται, γι’ αυτό και τα χρησιμοποιούμε όλο και περισσότερο.

Το πρόβλημα βέβαια είναι ότι, διαβάζοντας μόνο περιλήψεις, κινδυνεύουμε να χάσουμε το βάθος, αλλά και πιο ανεπαίσθητα στοιχεία που περνούν ενδεχομένως απαρατήρητα από τις μηχανές. Με άλλα λόγια, γνωρίζοντας ότι «ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες», διακινδυνεύουμε η πρόσληψη των κειμένων να γίνεται με όλο και πιο επιδερμικούς τρόπους. Τελικά, κλείνοντας τον κόσμο σε μια σειρά από μπούλετς, αποδυναμώνουμε τον ίδιο τον λόγο για τον οποίο γράφονται τα κείμενα: για να διευρύνουμε, δηλαδή, τους ορίζοντές μας.

Τι θα καταλάβετε μαθαίνοντας ότι το μυθιστόρημα Μόμπι Ντικ του Χέρμαν Μέλβιλ αφορά την εμμονή ενός άνδρα, του Κάπτεν Άχαμπ, με μια άσπρη φάλαινα; Αν δεν δώσετε χρόνο και προσοχή σε μια αφήγηση, αν δεν «χαθείτε» μέσα στον κόσμο της, θα χάσετε έναν από τους βασικούς λόγους της ύπαρξής της: την εμπειρία και την απόλαυση του κειμένου. Τα κείμενα έχουν χυμούς, που, όταν συμπυκνώνονται, χάνουν το μεγαλύτερο μέρος της αξίας τους.

Το πρόβλημα ισχύει και για τους συγγραφείς. Αν ξέρω ότι το κείμενό μου θα διαβαστεί από τις μηχανές για να μετατραπεί σε μια σύνοψη, ποιο το νόημα να το γράψω; Θα πάω κατευθείαν στο «ψαχνό». Σύντομα, ο κόσμος θα επικοινωνεί με συνόψεις συνόψεων και πιθανότατα αυτό θα μας κάνει όλους λίγο πιο επιπόλαιους και ακόμα πιο νωθρούς πνευματικά. Ήδη, τα επίπεδα συγκέντρωσής μας βρίσκονται σε πάρα πολύ χαμηλό σημείο. Τώρα, με τα ΜΓΜ* να μας σερβίρουν καλές περιλήψεις, έχουμε ένα ακόμα αντικίνητρο για να διαβάσουμε ολόκληρα βιβλία.

Τα ΜΓΜ θα παριστάνουν ότι έχουν κατανοήσει βαθιά το νόημα όσων γράφονται κι εμείς θα παριστάνουμε ότι τα έχουμε καταλάβει όλα. Με τη διαφορά ότι εκείνες θα έχουν διατρέξει πράγματι το σύνολο των κειμένων, κάτι που θα τους δίνει στο μέλλον ένα επιπλέον ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Μπορείς να ζητήσεις από το ChatGPT να σου αποκαλύψει τις λεπτομέρειες που κάνουν τη διαφορά σε ένα κείμενο, αλλά και πάλι, τότε μπορεί να μην είσαι σε θέση να τις αξιολογήσεις. Ίσως, λοιπόν, στο μέλλον η ανάγνωση μεγάλων κειμένων να αποτελεί προνόμιο των μηχανών και μιας μικρής ελίτ επαγγελματιών αναγνωστών. Συνοψίζοντας: Με περιλήψεις μόνο, κανείς δεν έφτασε πολύ μακριά.

Μανώλης Ανδριωτάκης

Αναδημοσίευση από kathimerini.gr

*Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα