Πήλινη επιγραφή με στίχους της Οδύσσειας στην Αρχαία Ολυμπία-«Μοναδικής αξίας αρχαιολογικό εύρημα»
-«Η προϊσταμένη της ΕΦΑ Ηλείας, Ερ.Κόλλια, μιλάει στην «Πρωινή» για την πήλινη επιγραφή με τους στίχους της Οδύσσειας
-Επισκέψιμη στην αίθουσα που είναι αφιερωμένη στην Ρωμαϊκή περίοδο του ιερού στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αρχ. Ολυμπίας πλέον η επιγραφή
-Πότε γράφτηκαν οι στίχοι, ποιος ήταν ο πιθανός συντάκτης και ποια τα κίνητρά του
Του Παναγιώτη Φωτεινόπουλου
Την ευκαιρία να δουν από κοντά μία από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις της τελευταίας δεκαετίας έχουν πλέον οι επισκέπτες του Αρχαιολογικού Μουσείου της Αρχαίας Ολυμπίας, καθώς η πήλινη επιγραφή που φέρει εγχάρακτους τους πρώτους 13 στίχους της ραψωδίας ξ της Οδύσσειας (συνάντηση του Οδυσσέα με τον Εύμαιο), τοποθετήθηκε και εκτίθεται πλέον στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ολυμπίας, στην αίθουσα με τα ευρήματα της Ρωμαϊκής εποχής, η οποία μετά από αυτήν την εξέλιξη ίσως αποκτήσει το ενδιαφέρον που της αξίζει.
Η πήλινη επιγραφή εντοπίστηκε το 2018 στο ρωμαϊκό νεκροταφείο στο Φραγκονήσι, το οποίο είναι σε απόσταση 1,5 χλμ. ανατολικά της Ολυμπίας, στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Ο πολυδιάστατος χώρος της Ολυμπίας» υπό τη διεύθυνση της προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηλείας Ερωφίλης-Ίριδας Κόλλια, σε συνεργασία με το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο και τρία γερμανικά Πανεπιστήμια.
Από το 2018 μέχρι και σήμερα ακολούθησε συστηματική έρευνα για να προσδιοριστεί με ακρίβεια η χρονολόγηση και η χρήση του ευρήματος, από την οποία προέκυψε ότι είχε χρησιμοποιηθεί σε β΄ χρήση ως οικοδομικό υλικό σε ταφικό μνημείο του 3ου αι. μ.Χ.
Όπως δήλωσε στην «Πρωινή» η Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηλείας, κ. Κόλλια, δεν ήταν εύκολο το εγχείρημα, ωστόσο η χρονολόγηση και η χρήση του προσδιορίστηκαν, ενώ διατυπώθηκαν και εικασίες για τον συντάκτη της επιγραφής σε επιστημονική δημοσίευση.
«Υπήρχε δυσκολία στη χρονολόγηση, αλλά τα ευρήματα του ταφικού μνημείου μάς βοήθησαν να την προσδιορίσουμε. Η χρονολόγηση της επιγραφής στη Ρωμαϊκή εποχή (1ος–3ος αι. μ.Χ.) αποτελεί μια προσέγγιση που συμφωνεί πλήρως με την τυπολογία των γραμμάτων. Ωστόσο, η ακριβέστερη χρονολόγηση της επιγραφής στα τέλη του 2ου με αρχές του 3ου αιώνα μ.Χ. βασίζεται σε νεότερα ανασκαφικά δεδομένα (ανασκαφή ΕΦΑ Ηλείας ετών 2018-2020). Η επιγραφή βρέθηκε εντοιχισμένη σε ταφικό μνημείο που εδράζεται σε παλαιότερο τάφο που χρονολογείται πριν από τα μέσα του 2ου αιώνα μ.Χ., ενώ το ίδιο το ταφικό μνημείο ανάγεται πιθανότατα στις αρχές του 3ου αιώνα μ.Χ.», τόνισε η κ. Κόλλια, η οποία εξήγησε για ποιους λόγους για τους οποίους έχει μοναδική αρχαιολογική αξία.
«Σύμφωνα με τα δεδομένα της έρευνας, η επιγραφή αποτελεί το παλαιότερο σωζόμενο απόσπασμα των συγκεκριμένων στίχων και συγχρόνως πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα κείμενα των Ομηρικών Επών από τον ελληνικό χώρο (πλην οστράκων ή αγγείων με στίχους από τα Ομηρικά Έπη).
Είναι το παλιότερο με τους στίχους από αυτή τη ραψωδία, διότι ό,τι άλλο έχει σωθεί, είναι πολύ μεταγενέστερο, μεσαιωνικό, μοναστηριακό χειρόγραφο. Επίσης, είναι το μοναδικό που έχει βρεθεί ως τώρα γραμμένο σε πηλό, συνήθως τα αποσπάσματα αυτά είναι γραμμένα σε πάπυρο ή περγαμηνή»
Δημοσίευση σε γερμανικό αρχαιολογικό περιοδικό.
Η σημασία της πήλινης επιγραφής αποδεικνύεται από το γεγονός ότι αποτέλεσε αντικείμενο επιστημονικής δημοσίευσης την περασμένη χρονιά στο γερμανικό αρχαιολογικό περιοδικό «Archäologischer Anzeiger», στο οποίο διατυπώνονται και εικασίες για τον συντάκτη των στίχων και τα κίνητρά του.
Όπως επισημαίνει στην «Πρωινή» η κ. Κόλλια, η επιλογή του συγκεκριμένου αποσπάσματος της Οδύσσειας από αυτόν που το έγραψε, μόνο τυχαία δεν είναι, ενώ από την έρευνα αποκλείστηκε η περίπτωση μαθητικής επιγραφής.
«Η επιγραφή με τους πρώτους 13 στίχους της ραψωδίας γράφτηκε με γραφίδα πριν το ψήσιμο και σχετικά γρήγορα, προτού στεγνώσει ο πηλός, χωρίς να προλάβει ο συντάκτης να διορθώσει λάθη. Κάτω από τον τελευταίο στίχο ξ 13 τράβηξε μια ελαφρώς κυματιστή γραμμή από το αριστερό προς το δεξί περιθώριο και αυτό εξακολουθούσε να διατηρείται στο αριστερό μέρος, αλλά τονίζεται μαζικά με οριζόντιες πινελιές στο δεξιό μέρος. Φαίνεται σαν να ήθελε να σηματοδοτήσει το τέλος της γραφής του εδώ. Αυτό είναι σημαντικό στο βαθμό που η φράση που αρχίζει με ξ 13 περιλαμβάνει στην πραγματικότητα τις πρώτες λέξεις του ξ 14, τις οποίες θα μπορούσε εύκολα να είχε τοποθετήσει στον πλίνθο» είπε αρχικά και στη συνέχεια παρέθεσε τις εικασίες για την πιθανή ταυτότητα και τα κίνητρά του.
«Μπορεί να αποκλειστεί με κάποια βεβαιότητα το ότι η επιγραφή είναι αποτέλεσμα της σύγχρονης σχολικής πρακτικής. Σε καμία περίπτωση δεν δίνει την εντύπωση μιας γραπτής άσκησης: δεν υπάρχουν λάθη αρχαρίων, δεν υπάρχουν τυπικές σχολικές επαναλήψεις. Η επιλογή των στίχων δεν είναι καθόλου τυχαία, διότι περιέχουν την αρχή της περίφημης σκηνής στην οποία περιγράφεται η συνάντηση του Οδυσσέα με τον παλιό του χοιροβοσκό Εύμαιο. Κατά την άποψή μας, οι στίχοι του Ομήρου μπορεί να συνδέονται με έναν δάσκαλο, λόγιο ή προικισμένο μαθητή ή με έναν επαγγελματία καλλιτέχνη (ραψωδό) που είχε επιτυχία ερμηνεύοντας τον Όμηρο ή με έναν πιστό υπηρέτη ως δεύτερο Εύμαιο ή με έναν γαιοκτήμονα περήφανο για την περιουσία του», τόνισε.
