Πανελλήνιες 2023 – Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία: Σχολιασμός & Ενδεικτικές Απαντήσεις

Με το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας άνοιξε η αυλαία των Πανελλαδικών εξετάσεων για τους μαθητές της Γ΄ τάξης των Ημερήσιων και Εσπερινών Λυκείων. Το πρώτο κείμενο αποτελούσε απόσπασμα από το βιβλίο «Δικαιοσύνη: η ουσία της πολιτικής» του Σταύρου Τσακυράκη και αναφερόταν στη βία εναντίον των γυναικών. Το δεύτερο κείμενο αφορούσε απόσπασμα συνέντευξης που παραχώρησε η Μπελίντα Κανόν στο «Βήμα» σχετικά με τον Φεμινισμό και τον Νεοφεμινισμό. Επί των αναφορικών κειμένων το Θέμα Α ζητούσε εστιασμένη περίληψη απόδοσης των απόψεων του συγγραφέα σχετικά με την κοινωνική θέση της γυναίκας. Στο Β θέμα και σχετικά με την τυπολογία των ασκήσεων παρουσιάζεται μια διαφοροποίηση με παρελθούσες εξετάσεις και αφορούσε στο Β1 θέμα όπου ζητήθηκε άσκηση πολλαπλής επιλογής με βάση το περιεχόμενο των κειμένων. Οι υπόλοιπες ασκήσεις αφορούσαν σε ερωτήσεις σχετικά με την ερμηνεία διαρθρωτικών λέξεων, γλωσσικών επιλογών επίτευξης της ευαισθητοποίησης των αναγνωστών και προθετικότητας χρήσης συγκεκριμένου τρόπου ανάπτυξης παραγράφου. Στο θέμα Γ που σχετιζόταν με το λογοτεχνικό κείμενο φέτος, όπως και πέρυσι, οι μαθητές κλήθηκαν να πραγματευτούν πεζό κείμενο από ένα διήγημα του Χρήστου Οικονόμου. Τέλος, το θέμα Δ, που αφορούσε στην παραγωγή λόγου, καλούσε τους μαθητές στην εκφώνηση μιας ομιλίας στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου της περιοχής τους όπου θα αναφέρονταν σε φαινόμενα παραβίασης των δικαιωμάτων της γυναίκας στη σύγχρονη εποχή στον ιδιωτικό και δημόσιο βίο και σε τρόπους επίτευξης της ισότητας από τη νέα γενιά.

Β2.

Προφανώς: Έμφαση – Βεβαιότητα, τονίζει την ύπαρξη διαφορών ανάμεσα στα δύο φύλα.

Όμως: Αντίθεση, επισημαίνει ότι παρά τις διαφορές που υπάρχουν, τόσο οι άντρες όσο και οι γυναίκες θεωρούνται άνθρωποι που έχουν δικαίωμα να δράσουν.

Δηλαδή: Επεξήγηση, διευκρινίζει την έννοια της ανθρώπινης ταυτότητας.

Επειδή: Αιτιολόγηση, αιτιολογεί ότι οι γυναίκες αποκλειστικά και μόνο λόγω της ταυτότητας τους δέχονται μορφές βίας.

Ώστε: Δηλώνει το αποτέλεσμα σχετικά με το πού οδηγεί ο δημόσιος διάλογος για τις ταυτότητες.

Β3. Α)

· Χρήση α΄ προσώπου ενικού και πληθυντικού («Ξέρω ότι…», «…αναλογιζόμαστε…»). Το α΄ ενικό προσδίδει υποκειμενικότητα και προσωπικό χαρακτήρα απόψεων. Το α΄ πληθυντικό δηλώνει καθολικότητα, συνυπευθυνότητα. Με τα δύο ρηματικά πρόσωπα επιτυγχάνεται η ζωντάνια και η αμεσότητα στο λόγο.

Μεταφορική χρήση γλώσσας: «ημέρες μνήμης δεν συγκινούν». Με τη συγκεκριμένη μεταφορά προσδίδεται αισθητική συγκίνηση τονίζοντας πως οι

εκδηλώσεις για την υπενθύμιση της κατάργησης της έμφυλης βίας στις γυναίκες δεν αγγίζουν συναισθηματικά την κοινωνία.

Β)

Η δεύτερη παράγραφος του κειμένου 2 οργανώνεται με βάση την αντίθεση. Τα αντιθετικά μέρη είναι ο φεμινισμός και ο νεοφεμινισμός. Ενδεικτική είναι η χρήση της διαρθρωτικής λέξης «αντιθέτως». Σκοπός Μπελίντα Κανόν είναι να τονιστούν και να προβληθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε κινήματος. Ειδικότερα, ο φεμινισμός ωθεί τις γυναίκες σε μια δυναμική διεκδίκηση της ισότητας, ενώ ο νεοφεμινισμός εμμένει στην αιτιοκρατική σχέση φύλου και κοινωνικού ρόλου.

ΘΕΜΑ Γ

Γ1.

Ο πρωταγωνιστής του αποσπάσματος είναι ένας άνδρας που έχει χάσει πρόσφατα τη δουλειά του και περιφέρεται στους δρόμους της Αθήνας αποκρύπτοντας το γεγονός από τη γυναίκα του. Μέσα από τη χρήση του α΄ προσώπου («αν θα τα κατάφερνα») διαγράφεται η ανασφάλεια και το άγχος που κατακλύζουν τον ήρωα, χαρίζοντας στο κείμενο βιωματικότητα, εξομολογητικό τόνο και τονίζοντας τον φόβο του μπροστά στην αποκάλυψη της κατάστασής του στη γυναίκα του. Επίσης, με τη χρήση του ασύνδετου σχήματος «που κρύβεται…πραγματικότητα» φανερώνεται η έλλειψη αυτοπεποίθησης του ήρωα και χαρίζεται στο κείμενο ένταση, συναισθηματική φόρτιση, ζωντάνια και έμφαση στις προϋποθέσεις που έπρεπε να πληροί ως άνδρας. Τέλος, με την επανάληψη της φράσης «οι αληθινοί άντρες» προβάλλεται η εσωτερική σύγκρουση του πρωταγωνιστή ανάμεσα στην πραγματική του κατάσταση και στα κοινωνικά πρότυπα για τους άντρες και δίνεται στο κείμενο ζωντάνια και παραστατικότητα.

Η αντίδραση του ήρωα, κατά τη γνώμη μου, είναι υπερβολική. Θεωρώ πως δε θα έπρεπε να αποκρύψει την απόλυσή του από τη γυναίκα του αλλά να αντιμετωπίσει δυναμικά την πραγματικότητα. Η συζήτηση μαζί της μπορεί να τον αποφορτίσει συναισθηματικά. Τα προβλήματα, όπως η ανεργία, συμβαίνουν σε όλους, ανεξαρτήτως φύλου και μέσα από την εξωτερίκευσή τους μπορούν πιο εύκολα να επιλυθούν.

ΘΕΜΑ Δ

Δ1. Επικοινωνιακό Πλαίσιο: Ομιλία σε Πνευματικό Κέντρο Δήμου

Προσφώνηση: Αγαπητοί Συνδημότες

Α) Φαινόμενα παραβίασης των δικαιωμάτων της γυναίκας στη σύγχρονη εποχή

Εμπόδια στον επαγγελματικό τομέα.

· Η επιβίωση αναχρονιστικών, παρωχημένων και ανδροκρατικών αντιλήψεων που δυσχεραίνουν την επαγγελματική αποκατάσταση, εξέλιξη και καταξίωση της γυναίκας.

· Τα υψηλότερα, συγκριτικά με τους άνδρες, ποσοστά ανεργίας ή μικρότερης εργασιακής αμοιβής.

· Η συχνά δυσμενής αντιμετώπιση των γυναικών, όταν αξιοποιούν τα δικαιώματα που παρέχει ο νόμος στις εργαζόμενες μητέρες (άδειες λόγω κύησης κλπ.).

· Οι μεροληπτικές διακρίσεις σε βάρος ορισμένων γυναικών με κριτήριο την εξωτερική τους εμφάνιση.

Κοινωνικά εμπόδια.

· Η επιβίωση πεπαλαιωμένων κοινωνικών στερεοτύπων σχετικά με την κατωτερότητα της γυναίκας.

· Η βία και η επιθετικότητα από άνδρες.

· Είδος βίας, ειδεχθής μορφή της και καλά οργανωμένη εστία του διεθνούς εγκλήματος είναι η εμπορία γυναικών και η καταναγκαστική πορνεία.

Εμπόδια σχετικά με τη συμμετοχή της γυναίκας στη πολιτική.

· Δε συμμετέχει ισότιμα με τον άνδρα στην πολιτική ζωή, είναι μικρή η συμμετοχή της στο κοινοβούλιο και εκπροσωπείται ελάχιστα στα κέντρα λήψης των αποφάσεων.

Διαστρεβλωμένη εικόνα της γυναίκας από τα ΜΜΕ.

Τα ΜΜΕ, συχνά και κυρίως μέσω της διαφήμισης, υποβαθμίζουν την αξία της γυναίκας, αφού την εμφανίζουν:

· να ενδιαφέρεται υπερβολικά για την εξωτερική της εμφάνιση (φιλάρεσκη, ματαιόδοξη).

· να αποτελεί το κατεξοχήν καταναλωτικό ον.

Η αμφισβήτηση των παγιωμένων αντιλήψεων, η κριτική επεξεργασία και η απόρριψη των προκαταλήψεων, γεγονός που προϋποθέτει νηφάλια σκέψη, θάρρος και καλοπροαίρετη διάθεση.

Η συνειδητή διαμόρφωση μιας προσωπικής στάσης ζωής που δεν αρκείται στην παθητική βίωση των κοινωνικών συμβάσεων, αλλά έχει ως αφετηρία τον σεβασμό στα δικαιώματα κάθε ανθρώπου και την κριτική αντιμετώπιση της κοινωνικής πραγματικότητας.

Β) Τρόποι με τους οποίους η νέα γενιά μπορεί έμπρακτα να συμβάλλει στην επίτευξη της ισότητας των φύλων:

· Ανάληψη υπεύθυνων και ισότιμων ρόλων στο πλαίσιο της οικογένειας.

· Ενίσχυση κοινωνικής αγωνιστικότητας.

· Σεβασμός, ανεκτικότητα και αποδοχή του διαφορετικού.

· Ενεργή συμμετοχή σε κινήματα, διαδηλώσεις διαμαρτυρίας και ακτιβιστικές δράσεις.

· Άρση της σιωπής.

· Καταγγελίες φαινομένων παραβίασης των δικαιωμάτων των γυναικών.

· Αξιοποίηση του διαδικτύου – μέσων κοινωνικής δικτύωσης για την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, για την υπεράσπιση των θυμάτων και τη συμμετοχή σε κινήματα διαμαρτυρίας για την καταπάτηση των δικαιωμάτων των φύλων.

Αποφώνηση: Ευχαριστώ για την προσοχή σας.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΘΕΜΑΤΩΝ:

Η ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΤΟΥ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟΥ «ΆΛΜΑ»

Βόλλαρη Εξακουστή

Λούπη Βασιλική

Μιχαηλίδη Αθηνά

Παναγιωτοπούλου Όλγα

Πανοπούλου Ιωάννα

Παπαδόπουλος Σάκης