Ο πρωθιερέας της… ανισότητας
Του Γιάννη Σιώτου*
Από το 2010 μέχρι σήμερα η εγχώρια αρθρογραφία που αφορούσε την πολιτική που επιβλήθηκε από τους δανειστές και εφαρμόστηκε από τις ελληνικές κυβερνήσεις επικεντρωνόταν σε συγκεκριμένα σημεία. Η επιχειρηματολογία της μιας πλευράς προέβαλλε ότι όλα έγιναν για να σωθούν οι τράπεζες και να γιγαντωθούν οι ισχυροί και, της άλλης, ότι οι πολιτικές αποσκοπούσαν στο νοικοκύρεμα.
Αν όμως δεν εξετάσουμε την πολιτική των μνημονιακών κυβερνήσεων μεμονωμένα αλλά σαν κρίκους της ίδιας αλυσίδας, τότε οδηγούμαστε σε εντελώς διαφορετικά συμπεράσματα. Ολες οι περικοπές και όλοι οι αποκλεισμοί που εφαρμόστηκαν αποσκοπούσαν στη θεσμική προσαρμογή στη δυτική μορφή της ανισότητας1.
Το σχέδιο έχει δύο φάσεις: Από το 2010 μέχρι και τον Ιούλιο, η προσπάθεια επικεντρωνόταν στο να εδραιωθούν και να γίνουν αποδεκτοί οι όροι της συγκεκριμένης μορφής ανισότητας. Τον Ιούλιο περάσαμε στην επόμενη φάση που αφορά την κατοχύρωση και την αναπαραγωγή της. Και αν οι προηγούμενες κυβερνήσεις λειτούργησαν ως θεράποντες της ανισότητας, η κυβέρνηση αυτή φιλοδοξεί να αναδειχθεί σε πρωθιέρεια. Αναθερμαίνοντας αντιπαλότητες, αφυπνίζοντας φοβίες και καλλιεργώντας φανταστικούς εχθρούς, προσπαθεί να εξασφαλίσει την υποστήριξη μιας μερίδας –διόλου ασήμαντης– του πληθυσμού ώστε να πετύχει τη θεσμική κατοχύρωση της ανισότητας.
Σε ένα δοκίμιο που δημοσιεύτηκε το 2013, ο Λέιν Κενγουόρθι καθηγητής του Πανεπιστημίου της Αριζόνα, επικεντρώθηκε στις ευκαιρίες που δίνει το αμερικανικό σύστημα στους φτωχούς για να βελτιώσουν την κοινωνικοοικονομική τους κατάσταση. Σκοπός του, να διαπιστώσει αν όλοι οι πολίτες έχουν περίπου τις ίδιες βασικές ευκαιρίες στη ζωή.
Ξεκίνησε με την εκπαίδευση, συγκρίνοντας στατιστικές από τη δεκαετία του 1970 μέχρι το 2010. Ανέλυσε στοιχεία της εκπαιδευτικής διαδρομής που ξεκινά από τον παιδικό σταθμό και φτάνει μέχρι το κολέγιο. Συνδύασε την εισοδηματική θέση των γονιών με την εξέλιξη των διαζυγίων και την εισοδηματική εξέλιξη των παιδιών. Επίσης, εστιάστηκε στις επαγγελματικές ευκαιρίες που έχουν τα παιδιά σε σχέση με την εισοδηματική και την κοινωνική κατάσταση των γονιών τους. Ύστερα από εμβριθή έρευνα, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τις τελευταίες δεκαετίες «οι Αμερικανοί που γεννήθηκαν σε χειρότερη κατάσταση, τείνουν να έχουν και λιγότερες ευκαιρίες στη ζωή».
Από την ανάγνωση των νομοθετημάτων και των ανακοινώσεων είναι φανερό ότι η κυβέρνηση βαδίζει στα ίδια μονοπάτια. Με αιχμή του δόρατος τους «αρίστους» αποπειράται να μεταφέρει την αμερικανική συνταγή της ανισότητας σχεδόν αυτούσια στην Ελλάδα.
Η περίφημη εξαγγελία για το ν+2, δηλαδή για τον χρόνο που παρέχεται σε έναν φοιτητή προκειμένου να ολοκληρώσει τις σπουδές του, είναι ένα παράδειγμα. Με πρόσχημα τη φιλολογία περί «αιώνιων φοιτητών» προσεταιρίζεται νοικοκυραίους για να αποκλείσει από την τριτοβάθμια εκπαίδευση τους φτωχούς φοιτητές.
Αλλά και η περίφημη θεωρία περί «νόμου και τάξης» λειτουργεί ως τροφοδότης της ανισότητας. Ως γνωστόν, ο «νόμος» είναι μια εύπλαστη έννοια που συνδέεται με την πολιτική, ενώ η «τάξη» συνδέεται με τα όρια που μια κοινωνία θεωρεί αποδεκτά και ανεκτά. Στην πραγματικότητα, η θεωρία αυτή χρησιμοποιείται ως μήτρα για να αναπαραχθεί η φτώχεια και ο αποκλεισμός και να μεταφερθεί από τη μια γενιά στην επόμενη. Αυτό συμβαίνει για συγκεκριμένους λόγους.
Κατ’ αρχάς το περιορισμένο εισόδημα των γονιών επηρεάζει το επίπεδο μόρφωσης των παιδιών. Επίσης, οι χαμηλού εισοδήματος γονείς έχουν λιγότερες διασυνδέσεις για να βοηθήσουν τα παιδιά τους να βρουν καλές θέσεις εργασίας. Αλλά και η αυστηροποίηση του «νόμου» και η άκριτη εφαρμογή της «τάξης» αντί να καλυτερεύουν τις ζωές, τις χειροτερεύουν.
Ουσιαστικά, η κυβέρνηση αντιγράφοντας το αμερικανικό μοντέλο εγκλωβίζει –με νόμους– τους γονείς με χαμηλά και μεσαία εισοδήματα αλλά και τα παιδιά τους σε μόνιμη ανέχεια, ενώ ταυτόχρονα απαιτεί από αυτούς να συμβιβάζονται και να συμμορφώνονται στη μοίρα τους επικαλούμενη την… τάξη.
Αυτή είναι η αλυσίδα με την οποία μας έδεσαν οι δανειστές. Στην αρχή, με την αποδοχή και τη συμμετοχή των κυβερνήσεων των εννέα προηγούμενων χρόνων, ανάγκασαν τους Ελληνες να αποδεχτούν την ανισότητα ως κάτι το φυσιολογικό και αναπόφευκτο. Τώρα, με τη σημερινή κυβέρνηση, πετούν εκατοντάδες χιλιάδες στα πιο ανήλια μπουντρούμια της φτώχειας, χωρίς καμία προοπτική να αντικρίσουν κάποια μέρα το φως.
*δημοσιογράφος, συγγραφέας
