Ο άνθρωπος που «γέννησε» τον Άγιο Βασίλη

Πρόκειται για έναν από τους πιο γνωστούς και αγαπημένους αγίους μικρών και μεγάλων. Ντυμένος στα κόκκινα, γελαστός, με λευκή γενεάδα και κρατώντας στη πλάτη του τσουβάλι με δώρα, γυρίζει όλο τον κόσμο και τα μοιράζει στα παιδιά. Ο λόγος για τον Άγιο Βασίλη. Ποιος θα πίστευε όμως ότι η εικόνα του παχουλού παππού με τα ροδοκόκκινα μάγουλα και τις μπότες δεν είναι το αποτέλεσμα μιας καλοστημένης και ιδιαίτερα αναγνωρίσιμης για την ποπ κουλτούρα διαφήμισης, που κυκλοφορεί μόλις τα τελευταία 80 περίπου χρόνια.

Ο καλλιτέχνης με καταγωγή από το Μίσιγκαν των ΗΠΑ, Haddon Sundblom, δημιούργησε τη φιγούρα του Άη Βασίλη το 1931 για λογαριασμό της Coca-Cola. Η έμπνευση ήρθε από ένα ποίημα του Clement C. Moore από το μακρινό 1822, με τίτλο «Μια επίσκεψη του Αγίου Νικολάου».

Για τους Ορθόδοξους χριστιανούς ο Άι Βασίλης είναι ο Μέγας Βασίλειος, ο οποίος έζησε στη Καππαδοκία που αφιέρωσε σχεδόν όλη του τη ζωή στη βοήθεια προς τον συνάνθρωπο και που θεωρείται στη παγκόσμια ιστορία ως ο εμπνευστής αλλά και πρώτος δημιουργός της οργανωμένης φιλανθρωπίας. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Μέγας Βασίλειος ήταν ψηλόλιγνος, με μαύρα μάτια και γένια. Καταγόταν από πλούσια οικογένεια, αλλά πέθανε φτωχός, έχοντας σπαταλήσει όλη την περιουσία του για τη φροντίδα των άλλων.

Ενώ ακόμα ζούσε ακόμη, τον ονόμασαν «Μέγα» για την πίστη, τη σοφία, τη φιλανθρωπία και τη γενναιοδωρία του. Κατά τη διάρκεια της θητείας του ως Μητροπολίτης Καισάρειας, εκτός από το ότι αγωνίστηκε για έναν καλύτερο κόσμο και μερίμνησε να χτιστούν νοσοκομεία, φτωχοκομεία και ορφανοτροφεία, ενώ φρόντιζε πάντα όσους είχαν την ανάγκη του και καθιέρωσε την διανομή αγαθών τροφίμων, ρούχων, χρημάτων και κάθε είδους βοήθειας σε φτωχές οικογένειες απόρων.

Στη Δύση το πρόσωπο του Santa Claus έχει ταυτιστεί με την ιστορία του Αγίου Νικολάου που φημιζόταν για τη γενναιοδωρία του. Στην ιστορία του Αγίου Νικολάου οι βόρειοι λαοί έχουν προσθέσει στοιχεία των δικών τους παραδόσεων (τάρανδοι, έλκηθρο, άστρο του Βορρά, μεγάλες κάλτσες κλπ), μια κουλτούρα που τον συνοδεύει μέχρι και σήμερα και δημιούργησε τη σημερινή φιγούρα του Santa Claus με όλα τα χαρακτηριστικά του.

Γεννήθηκε στο Ντεμρέ της σημερινής Νότιας Τουρκίας και η ιστορία ξεκινάει τον 4ο αιώνα, όταν η περιοχή ήταν γνωστή ως Μύρα της Λυκίας. Ο Νικόλαος ήταν Επίσκοπος Μύρων, γνωστός και αγαπητός για τις καλές του πράξεις. Ιστορίες για την καλοσύνη του Νικολάου εξαπλώθηκαν μετά τον θάνατό του. ήταν μάλιστα τόσο αγαπητός που τα οστά του εκλάπησαν από τα Μύρα το 1087 και μεταφέρθηκαν στην Ιταλία για να μην πέσουν στα χέρια των τούρκων εισβολέων. Στην ορθόδοξη παράδοση έγινε ο προστάτης άγιος των παιδιών και των ναυτικών.

Η ιστορία του Αγίου Νικολάου άρχισε σιγά σιγά να ταξιδεύει σε ολόκληρη την Ευρώπη. Παρά την απαγόρευση αναγνώρισης αγίων που επέβαλλε ο προτεσταντισμός, επέζησε με το όνομα Σίντερ Κλάας, ο οποίος την ημέρα της εορτής του, στις 6 Δεκεμβρίου, παριστάνεται με ιερατική στολή και επισκοπική ράβδο να μοιράζει δώρα στα παιδιά. Πρόκειται πιθανότατα για την πιο καθαρή μορφή του Αγίου Νικολάου που έχει μείνει σήμερα.

Οι Ολλανδοί άποικοι μετέφεραν τον μύθο του στον Νέο Κόσμο. Με την πάροδο των χρόνων, ο «Ολλανδός» Sinterklaas, μετονομάστηκε σε Santa Claus. Η πρώτη καταγραφή του ολλανδικού μύθου έγινε το 1809, από τον συγγραφέα Ουάσιγκτον Ίρβινγκ, που μιλούσε για την άφιξη ενός Αγίου πάνω σε άλογο την παραμονή της γιορτής του Αγίου Νικολάου.

Η σημερινή εικόνα που έχουμε για τον Άγιο Βασίλη είναι επί της ουσίας ένα συνονθύλευμα όλων των παραπάνω παραδόσεων. Είναι ο Άγιος Βασίλης εξ Αμερικής, παχουλός, λευκός και μεγάλος σε ηλικία, ντυμένος στα κόκκινα. Οι αμερικανικές οικογένειες τον αντιλαμβάνονται όμως, όχι σαν σύμβολο ή θεϊκή υπόσταση, αλλά σαν διακοσμητικό στοιχείο, σύμφωνα δηλαδή με τις επιταγές του μάρκετινγκ. Η επιτυχία της Coca-Cola έγκειται στο γεγονός ότι κατάφερε να γίνει η πρώτη εταιρία που δημιούργησε ένα μέσο να πουλήσει το προϊόν της, το οποίο οι καταναλωτές οικειοποιήθηκαν σαν μέσο για να γιορτάσουν την πιο εμπορική γιορτή της χρονιάς. Πάντως όπως και να τον δούμε ο Άγιος Βασίλης θα κατέχει πάντα ξεχωριστή θέση στην καρδιά όλων μας, αφού έχει χαράξει ανεξίτηλα τα παιδικά μας χρόνια με τις πιο ωραίες αναμνήσεις.