Νοέμβρης μήνας ταξιδεύει

Νοέμβρης μήνας ταξιδεύει μ’ένα τρένο
Αθήνα λάρισα ωραία θεσσαλία
Στην κατερίνη ακούει τραγούδι αγαπημένο
Με μια πληγή από παλιά μελαγχολία

Στη σαλονίκη φθάνει απόγευμα στις έξι
Μ’ένα καιρό που όλο σκέφτεται να βρέξει
Νοέμβρης μήνας

Νοέμβρης μήνας με καράβι ταξιδεύει
Χανιά ηράκλειο και κόλπο μιραμπέλου
Του μεθυστή τα πανηγύρια μνημονεύει
Αγίου μηνά και μιχαήλ του αρχαγγέλου
Το ρεθυμνιώτικο σκοπό παίζει στη λύρα
Και λέει του έρωτα τα πάθη και τη μοίρα
Νοέμβρης μήνας

Νοέμβρης μήνας με το κτελ στην πάτρα πάει
Μέρα γιορτής νιώθει το κρύο ν’ αντριεύει
Αφού ευχήθηκε στην πόλη που αγαπάει
Τριάντα μέρες στη βαλίτσα του μαζεύει

Η μοναξιά του σαν ανήμερο θηρίο
Και φεύγει μ’ένα κουρασμένο λεωφορείο
Νοέμβρης μήνας

Παντελής Θαλασσινός

Ο μήνας ο θολός, ο κίτρινος, ο ατμοσφαιρικός, που κουβαλά στις πλάτες του τον χειμώνα, που αφήνει οριστικά πίσω του το καλοκαίρι. Αυτός που θριαμβεύει όλα τα γήινα χρώματα γύρω μας και ελαχιστοποιεί το πράσινο και τα άνθη, ο μήνας που φεύγει η Πούλια ώσπου να ξανάρθει τον Μάη. Ο μήνας που φέρνει τις βροχές συχνότερα, των λίγων καρπών, του κρασιού και του λιομαζέματος. Ο μήνας που αγαπούν οι καλλιτέχνες.

Ο Νοέμβριος ή Νοέμβρης ξαναφέρνει το “μ” στους μήνες μετά την διακοπή του Οκτωβρίου. Είναι ο τρίτος και τελευταίος μήνας του φθινοπώρου και ενδέκατος όλου του χρόνου στο Ιουλιανό και το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Είναι ένας από τους 4 μήνες και τελευταίος του έτους από αυτούς που έχουν 30 μέρες (Απρίλιος, Ιούνιος, Σεπτέμβριος οι άλλοι).

Ο πλέον μυστηριώδης και ιδιόμορφος μήνας του χρόνου. Είναι μια περίοδος μελαγχολική, επειδή πλησιάζει ο χειμώνας, αλλά και γεμάτη αισιοδοξία για τη συγκομιδή, που θα βοηθήσει σε εύκολο ξεχειμώνιασμα. Είναι ο μήνας που θυμίζει πότε καλοκαίρι και πότε το επερχόμενο χειμώνα.

Ο λαός τον αποκαλεί Βροχάρη (γιατί έχει πολλές βροχές), Χαμένο (γιατί έχει τις μικρότερες σε διάρκεια ημέρες), Ανακατεμένο (από τον άστατο καιρό), Σκιγιάτης ή Νυκτιάτης ( έχει πολύ σκιά, και μεγαλη νύχτα), Παχνιστής (εξαιτίας της παχνης), Κρασομηνάς (επειδή τότε άνοιγαν τα καινούρια κρασιά), Μεθυστής (επειδή όσοι δοκιμάζουν τα νέα κρασιά μεθάνε), Φιλιππιάτης (14-11 εορτή του Αγ. Φιλίππου). Λέγεται και Σποριάς (μιας κι είναι ο καταλληλότερος μήνας για τη σπορά στα στάρια και τα όσπρια) σε άλλα μέρη τον αποκαλούν και Μεσοσπορίτης (γιατί τότε οι περισσότεροι γεωργοί βρίσκονται στο μέσο της σποράς), Ξυλευτής (αυτόν τον μήνα οι αγρότες κόβουν ξύλα και τα αποθηκεύουν για να ζεσταίνονται και να κάνουν τις δουλειές τους, τις μέρες του χειμώνα). Επίσης οι μελισοκόμοι μεταφέρουν και τοποθετούν τις κυψέλες σε μόνιμες χειμωνιάτικες θέσεις. Βασική εργασία είναι το ” ξελάκωμα” στα αμπέλια.

Αυτόν τον μήνα τον περιμένει με ανυπομονησία η αγροτιά, γιατί αρχίζει το μάζεμα των ελιών, το ευλογημένο λάδι, βασική τροφή της αγροτικής οικογένειας, θα αποθηκευθεί στις “τζάρες” ή στις “λαδούσες” για τις ανάγκες του σπιτιού και για τις οικονομικές ανάγκες. Του Αγίου Ανδρέα στις 30 Νοεμβρίου τηγανίζουν “λαλαγγίδες” (τηγανίτες), “για να μην τρυπήσει το τηγάνι”. Από τις λαλαγγίδες έτρωγαν όλοι, η οικογένεια, οι γείτονες και τα ζωντανά του σπιτιού.

Στις 21 Νοεμβρίου, είναι η ανάδειξη του θεϊκού γυναικείου στοιχείου στον Χριστιανισμό, και η τυπική γιορτή της σποράς. Την μέρα αυτή οι γεωργοί έχουν αργία και τρώνε ένα ειδικό φαγητό, τα λεγόμενα “πολυσπόρια”. γι΄αυτό η γιορτή ονομάζεται επίσης “Της Παναγιάς της πολυσπορίτισσας”. Τα πολυσπόρια βράζουν λίγους σπόρους από κάθε είδος δημητριακά, και όσπρια προσθέτοντας σταφίδες, μύγδαλα, καρύδια και πετιμέζι. Τα πολυσπόρια τα ανταλάσσουν μεταξύ τους και ανταλάσσουν ευχές.

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΗΝΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟ

• «Νοέμβρη οργώματα κι ελιές, δεν απολείπουν οι δουλειές».
• «Το Νοέμβρη και Δεκέμβρη φύτευε καταβολάδες».
• «Η Πούλια βασιλεύοντας, το μήνυμά της στέλνει. Ούτε τσοπάνος στα βουνά ούτε ζευγάς στους κάμπους».
• «Άι- Μηνάς εμήνυσε του πάππου του χειμώνα: -Έρχομαι ή δεν έρχομαι και τ’ Άι- Φιλίππου αυτού είμαι».
• «Αν τ’ Άη Φιλίππου λείπω, τ’ Άγια, των Αγιών δε λείπω».
• «Ο άη- Μηνάς εμήνυσε, πούλια μη ξημερώσει».
• «Ο Νοέμβρης έκλεισε, τα ζευγάρια είν΄ στο στάβλο κι ούτε ζευγάς στον κάμπο».
• «Ο Νοέμβρης σαν θα έλθει τα γομάρια μέσα κλείνει».
• «Οποίος σπείρει τον Νοέμβρη ούτε σπόρο δεν Θα πάρει».
• «Όταν έρθει ο Νοέμβρης σιγομπαίνει ο χειμώνας».
• «Σ’ τσι τριάντα, τ’ Αγι-Αντριός, αντριεύεται το κρύο».
• «Της ελιάς το φύλλο κι αν χαθεί, πάλι θε να ξαναβρεθεί».
• «Τον Οκτώβρη τα κουδούνια, το Νοέμβρη παραμύθια».
• «Του Σαρανταμέρου η μέρα «καλημέρα» – «καλησπέρα».