«Νέο Ελσίνκι» Χωρίς Ελσίνκι;
του Πάνου Τριγάζη
Έχει βάση η άποψη ότι μειώνονται οι ελπίδες για στρατηγική αυτονομία της ΕΕ στο πλαίσιο μιας νέας αρχιτεκτονικής πανευρωπαϊκής ασφάλειας, μετά την αναμενόμενη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, με τις Φινλανδία και Σουηδία. Αρνητική εξέλιξη αναμφίβολα, αν και δεν το βλέπει έτσι η κοινή γνώμη στις δύο χώρες, καθώς μεταξύ άλλων μειώνει κατά δύο τις μη ενταγμένες στο ΝΑΤΟ χώρες-μέλη της ΕΕ, αφήνοντας στην κατηγορία αυτή τις Αυστρία, Ιρλανδία, Κύπρο και Μάλτα. Θα πρόσθετα ωστόσο, ότι η ιστορία μόνο προσωρινά γυρίζει πίσω και ότι στο τέλος η ειρήνη και ο αφοπλισμός στην Ευρώπη θα επικρατήσουν.
Θυμίζω ότι το Ελσίνκι φιλοξένησε στην διάρκεια του ψυχρού πολέμου ΗΠΑ-ΕΣΣΔ πολλές διεθνείς διασκέψεις ειρήνης, με κορυφαία την Διάσκεψη για την Ασφάλεια και την Συνεργασία στην Ευρώπη (1975), με την συμμετοχή 33 χωρών της Ευρώπης (πλην Αλβανίας), των ΗΠΑ και Καναδά. Με άλλα λόγια, η Σοβιετική Ένωση αναγνώρισε ρόλο στις δύο βορειοαμερικανικές χώρες στην υπόθεση της ευρωπαϊκής ασφάλειας. Ορίστηκε έτσι ένας κοινός χώρος ασφάλειας για το βόρειο ημισφαίριο από το Βανκούβερ μέχρι το Βλαδιβοστόκ, ενώ τέθηκε επίσημα ως στόχος ο αφοπλισμός, πυρηνικός και συμβατικός, στο πλαίσιο μιας νέας αντίληψης καθολικής ασφάλειας, πολιτικής, οικονομικής, οικολογικής, ανθρώπινης.
Όμως, δεν επρόκειτο μόνο για μια διάσκεψη, αλλά μια διαδικασία γνωστή ως ΔΑΣΕ, σε διαρκή κίνηση με πρώτη συνάντηση μετά το Ελσίνκι στο Βελιγράδι. Η ελπιδοφόρα αυτή διαδικασία επέφερε το πρώτο μεγάλο ρήγμα στον ψυχρό πόλεμο και δεν ανεκόπη από την κρίση των ευρωπυραύλων (πρώτο μισό δεκαετίας 1980) στις σχέσεις Ανατολής-Δύσης ούτε από την σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν (1979).
Επιπλέον, γεννήθηκαν πρωτοβουλίες για περιφερειακές διαδικασίες ειρήνης και ασφάλειας, όπως ένα μεσογειακό «Ελσίνκι», καθώς και βαλκανικό «Ελσίνκι» Νέα ορόσημα για την ΔΑΣΕ μεταψυχροπολεμικά, η Χάρτα των Παρισίων (1990) και η μετεξέλιξή της σε ΟΑΣΕ (1994).
Ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία, με συνέπεια έναν νέο ψυχρό πόλεμο και τον αποκλεισμό της Ρωσίας από διεθνείς οργανισμούς, με πρώτο το Συμβούλιο της Ευρώπης, συνοδεύτηκε από προτάσεις οργανώσεων και ακτιβιστών της ειρήνης για ένας «νέο Ελσίνκι». Μόνο που το Ελσίνκι ως σύμβολο της ειρήνης και ουδετερότητας στην Ευρώπη, ενδέχεται να εκλείψει, μετά την ένταξη της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ.
Θλιβόμαστε για αυτό οι ειρηνιστές απανταχού της Ευρώπης, αλλά ακολουθούμε και το σύνθημα «ειρήνη η μόνη επιλογή για την ζωή», που σημαίνει ότι και η τωρινή μεγάλη δοκιμασία για την ευρωπαϊκή και παγκόσμια ασφάλεια θα ξεπεραστεί, όποια έκβαση και αν έχει ο πόλεμος στην Ουκρανία. Θυμίζω ότι η διάσκεψη του Ελσίνκι το 1975 ήταν πρόταση της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά δεν θα γινόταν χωρίς την Οστπολιτίκ του Βίλλυ Μπραντ, την οποία καλείται να αναβιώσει ο σημερινός γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς.
Ο Πάνος Τριγάζης είναι συντονιστής του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων και Εξωτερικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ- Προοδευτική Συμμαχία
