Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού: «Ο Τελευταίος Μοναχός των Στροφάδων»

[vc_row][vc_column][vc_single_image image=”115785″ img_size=”full”][vc_column_text]Γράφει η Πουλχερία Γεωργιοπούλου

Μια ξεχωριστή έκθεση περιμένει αυτό το καλοκαίρι τους επισκέπτες του Μουσείου Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού.  Η έκθεση των Ρόμπερτ Μακέιμπ – Κατερίνας Λυμπεροπούλου με τίτλο «Ο Τελευταίος Μοναχός των Στροφάδων» παρουσιάζεται στην Αίθουσα Σ. & Ε. Κωστοπούλου.

Ο Αμερικανός φωτογράφος Robert McCabe,   εστίασε τη ματιά του στο μικροσκοπικό νησί των Στροφάδων και στο ιστορικό μνημείο που υπήρχε εκεί για οκτώ αιώνες. Τα κελιά, η αυλή, οι πύλες, τα παρεκκλήσια, η τραπεζαρία, το φυσικό περιβάλλον αναδεικνύονται μέσα από τη φωτογραφία του.[/vc_column_text][vc_single_image image=”115778″ img_size=”full”][vc_column_text]Η έκθεση εξερευνά ταυτόχρονα τα εξαιρετικά φυσικά χαρακτηριστικά του νησιού αλλά και την ιστορία των ανθρώπων του, του πατέρα Γρηγόρη,  του φαροφύλακα και του Ζακυνθινού βαρκάρη – προμηθευτή Γιάννη Καλόφωνου και είναι βασισμένη στο βιβλίο «Ο τελευταίος μοναχός των Στροφάδων» των Ρόμπερτ Μακέιμπ και της δημοσιογράφου Κατερίνας Λυμπεροπούλου (εκδόσεις Πατάκη). η οποία συντόνισε μια διεπιστημονική ομάδα ιστορικών, αρχαιολόγων, αρχιτεκτόνων, περιβαλλοντολόγων και γεωλόγων που δίνουν ο καθένας τη δική του κατάθεση για τις Στροφάδες, παρουσιάζοντας διαφορετικές όψεις των δύο νησιών που συγκροτούν όλες μαζί ένα μοναδικό από αρχιτεκτονική, ιστορική, θρησκευτική και περιβαλλοντική άποψη σύνολο.

Οι φωτογραφίες από τα Στροφάδια, σε ασπρόμαυρη εκτύπωση , δίνουν το ίχνος της ζωής του μοναστηριού στον χρόνο.

Διατηρητέο μνημείο από το 1980, η μοναδικής οχυρωματικής αρχιτεκτονικής μονή, στην ενταγμένη στο προστατευόμενο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου και στο ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Νatura 2000 Στραμφάνη, σήμερα ερειπώνει.[/vc_column_text][vc_single_image image=”115779″ img_size=”full”][vc_column_text]Η έκθεση «Ο Τελευταίος Μοναχός των Στροφάδων» είναι ένας φόρος τιμής στη ζωή του πατέρα  Γρηγόρη Κλάδη, του Ζακυνθινού ιερομονάχου που επί 38 χρόνια (από το 1976 έως το 2014) έζησε ολομόναχος, μαζί με τον Θεό του, στη Σταμφάνη των Στροφάδων νήσων.

Στον  τελευταίο σεισμό τον Οκτώβριο του 2018 μέρος του Καστρομονάστηρου, αφιερωμένου  στην Παναγιά, της «των πάντων χαράς» και στον Άγιο Διονύσιο κατέρρευσε μετά τον ισχυρό σεισμό 6,4 ρίχτερ με αποτέλεσμα πλέον να είναι μη επισκέψιμο, το γεγονός αυτό  έχει προσδώσει στις φωτογραφίες  τον χαρακτήρα ιστορικού τεκμηρίου.[/vc_column_text][vc_single_image image=”115780″ img_size=”full”][vc_column_text]Η έκθεση είναι επίσης μια επίκληση για την περιβαλλοντική διάσωση των Στροφάδων, που αποτελούν, μεταξύ άλλων, σημαντικό μεταναστευτικό σταθμό ορνιθοπανίδας, φιλοξενώντας ένα από τα σημαντικότερα κεδροδάση της δυτικής Ελλάδας.

Οι Στροφάδες, ένα σύμπλεγμα δύο μικρών νησιών στο Ιόνιο, την Σταμφάνη και την Άρπυια, συνολικής έκτασης 2.6 τ.χλμ. βρίσκονται σχεδόν 50 χλμ δυτικά της Πελοποννήσου και 50χλμ. νοτίως της Ζακύνθου. Το μοναστήρι,  κατασκευάστηκε από τη βυζαντινή πριγκίπισσα Ειρήνη Λασκαρίνα ως δείγμα ευγνωμοσύνης στα θεία επειδή επέζησε από ένα  ναυάγιο.

Στα ΗΛΕΙΑΚΑ του αείμνηστου Ντίνου Ψυχογιού (τεύχος Γ) περιγράφεται το θαλασσινό ταξίδι του αυτοκράτορα  Θεόδωρου Α΄Λάσκαρη και της κόρης του Ειρήνης από τη μακρινή Νίκαια της Μικράς Ασίας στις δυτικές ακτές του Πριγκιπάτου της Αχαΐας και τη συνάντηση τους με τον πρίγκιπα Γοδοφρείδο Β΄Βιλλεαρδουίνο στο κάστρο Ποντικόν (Άγιος Ανδρέας Κατακώλου). Οι δυο ηγέτες του μεσαιωνικού κόσμου είχαν παντρευτεί τις αδελφές Μαρία και Αγνή  Κουρτεναί κόρες του Λατίνου αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης. Ο Λάσκαρης ζήτησε την άδεια από τον «αφορεσμένο» από την καθολική εκκλησία πρίγκιπα με την ανεξίθρησκη ψυχή να χτίσει μοναστήρι στα Στροφάδια πράγμα που εκείνος δέχτηκε με μεγάλη του χαρά και έδωσε τη συγκατάθεσή του. Ο συντάκτης του άρθρου (Πάνος Φωτεινός) σε εκδρομή που έκανε από το Κατάκωλο στα Στροφάδια το 1938 διάβασε ενεπίγραφη μετάλλινη πλάκα προσαρμοσμένη στην στεφάνη του μοναδικού πολυελαίου της εκκλησίας που γράφει «ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΤΟΥ ΛΑΣΚΑΡΕΩΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣ».[/vc_column_text][vc_single_image image=”115781″ img_size=”full”][vc_column_text]Η Μονή, η οποία υπαγόταν στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, ήταν τόπος παραγωγής και αντιγραφής χειρογράφων, διέθετε πλήρες κωδικογραφικό εργαστήριο, πλούσια και αξιόλογη βιβλιοθήκη, πολύτιμες εικόνες και κειμήλια το μεγαλύτερος μέρος των οποίων καταστράφηκε κατά τη διάρκεια επιδρομών ή μεταφέρθηκε στο εξωτερικό, ενώ είχε μετόχια σε όλο το Ιόνιο και στην Πελοπόννησο.

Το 1568 ο ζακυνθινός κόντες Δραγανίγος Σιγούρος έγινε μοναχός και αργότερα ηγούμενος του Μοναστηριού με το όνομα Δανιήλ. Αργότερα, όταν χειροτονήθηκε αρχιεπίσκοπος μετονομάστηκε σε Διονύσιος. Αναδείχθηκε σε Άγιο από την ορθόδοξη εκκλησία. Όταν έφυγε από τη ζωή το 1622, ο Άγιος Διονύσιος ετάφη στη Μονή, όπως είχε ζητήσει. Αργότερα, μοναχοί πήραν τα λείψανα του Αγίου και τα μετέφεραν σε εκκλησία της Ζακύνθου για να τα προστατέψουν. Εκεί παραμένουν μέχρι και σήμερα. Ο Διονύσιος σήμερα είναι πολιούχος της πόλης.[/vc_column_text][vc_single_image image=”115782″ img_size=”full”][vc_column_text]Από τις 18 Ιουνίου 2020 η έκθεση «Ο Τελευταίος Μοναχός των Στροφάδων» εμπλουτίστηκε με σημαντικά κειμήλια της Ιεράς Μονής Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου, τα οποία ταξίδεψαν από το Μουσείο Εκκλησιαστικής Τέχνης Ιεράς Μονής Στροφάδων και Αγίου Διονυσίου όπου και φιλοξενούνται.

Η παρουσίαση της σειράς φωτογραφιών – τεκμηρίων του Ρόμπερτ Μακέιμπ πριν το μοναστήρι καταστεί μη επισκέψιμο πλαισιώνεται επίσης από την μακέτα του Μοναστηριού από το 1910, την παρουσίαση της μελέτης αποκατάστασης του μοναστικού συγκροτήματος, καθώς και από εκθέματα σχετικά με τη μοναδική χλωρίδα και πανίδα των Στροφάδων.[/vc_column_text][vc_single_image image=”115783″ img_size=”full”][vc_column_text]Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 13 Σεπτεμβρίου του 2020.

Επιμέλεια έκθεσης: Ελένη Αθανασίου

Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός: Αλέξης Βερούκας [/vc_column_text][vc_single_image image=”115784″ img_size=”full”][/vc_column][/vc_row]