Μιχάλης Κατρίνης: Οι κομπάρσοι στα γεωπολιτικά παιχνίδια
Ιστορικά οι ισχυρές δυνάμεις αυτού του κόσμου επέβαλαν τη θέλησή τους στους ανίσχυρους, είτε μέσω πολέμου ή μέσω της «διπλωματίας». Από την Αθηναϊκή συμμαχία της αρχαιότητας μέχρι το ανατολικό μπλοκ υπήρχε μια πολύ λεπτή γραμμή μεταξύ συμμάχου και υποχειρίου. Όταν υπήρχε απόλυτη εξάρτηση σε οικονομικό ή στρατιωτικό επίπεδο, πολλά ήταν τα κράτη που οδηγήθηκαν σε καταστροφή, επιφυλάσσοντας στους πολίτες τους από μακροχρόνια εξαθλίωση μέχρι και θάνατο.
Η αυξανόμενη επιθετικότητα της Τουρκίας, ο πόλεμος στη Συρία και η κρίση στη Μέση Ανατολή έχουν διαμορφώσει ένα εκρηκτικό σκηνικό με την Ελλάδα να αποτελεί, τουλάχιστον γεωγραφικά, χώρα κλειδί. Λογική εξέλιξη λοιπόν, ως χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία διατηρεί παραδοσιακά καλές σχέσεις με τη Ρωσία, τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά ακόμα και τις Αραβικές χώρες και το Ισραήλ, να αναθερμάνουμε τις σχέσεις αυτές σε διπλωματικό, εμπορικό και οικονομικό επίπεδο.
Και ενώ η συμφωνία για τον αγωγό EastMed είναι στη σωστή κατεύθυνση, υπάρχει μια ανεπίσημη μεν, διάχυτη δε επιμονή της κυβέρνησης για μονομερή στήριξη από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Πολλοί είναι οι λόγοι που δε δικαιολογούν αυτή την επιμονή από την μεριά της κυβέρνησης.
Αν όχι η απρόβλεπτη στάση του Αμερικανού προέδρου και οι πρόσφατες εξελίξεις ανάμεσα στο Ιράν και τις ΗΠΑ, αρκεί το ιστορικό μοτίβο που έχει δημιουργηθεί στις περιπτώσεις μονόπλευρης στήριξης από μία χώρα, με χαρακτηριστικά δύο παραδείγματα.
Το 1939, η Πολωνία αποτελεί μια αναπτυσσόμενη και εκβιομηχανισμένη χώρα με ισχυρό στρατό και ακόμα ισχυρότερους συμμάχους, τουλάχιστον στη θεωρία. Αγγλία και Γαλλία, οι υπερδυνάμεις της εποχής, εγγυώνται την εδαφική της ακεραιότητα και υπόσχονται στρατιωτική υποστήριξη σε περίπτωση επίθεσης. Βασιζόμενοι σε αυτή τη συμμαχία, οι Πολωνοί πολέμησαν γενναία σε δυο μέτωπα και αντιμετωπίστηκαν με απίστευτη βαρβαρότητα από τους Γερμανούς και Σοβιετικούς κατακτητές, έχοντας σχεδόν έξι εκατομμύρια νεκρούς πολίτες και στρατιώτες. Ακόμα και στο τέλος του πολέμου, παρόλο που ο ελεύθερος Πολωνικός στρατός πολέμησε δίπλα στους δυτικούς συμμάχους, εκείνοι τους παρέδωσαν στο έλεος του Στάλιν, με αποτέλεσμα να μείνει η χώρα πίσω από το σιδηρούν παραπέτασμα για 40 και πλέον χρόνια.
Το 1973, μετά από δέκα χρόνια Αμερικανικής εμπλοκής στον εμφύλιο πόλεμο του Βιετνάμ, ο πρόεδρος Νίξον αποφασίζει να αποσύρει όλα τα στρατεύματα, υπογράφοντας μια συμφωνία με το κομμουνιστικό Βόρειο Βιετνάμ –χωρίς τη συγκατάθεση του συμμάχου του και άμεσα ενδιαφερόμενου Νοτίου Βιετνάμ- η οποία ήταν βέβαιο ότι θα παραβιαστεί.
Για να κατευνάσει το φόβο της κυβέρνησης και των κατοίκων του Νότιο Βιετνάμ, ο πρόεδρος Νίξον θα υποσχεθεί εγγράφως ότι σε περίπτωση επίθεσης των κομμουνιστών, οι ΗΠΑ θα βοηθήσουν με αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Χιλιάδες Βιετναμέζοι αξιωματούχοι και υπάλληλοι που εργάστηκαν για τους Αμερικανούς αφέθηκανστο έλεος των κομμουνιστικών δυνάμεων, χωρίς καμία βοήθεια, σε μια τεράστια στρατιωτική καταστροφή που από την αρχή της κόστισε τη ζωή σε περισσότερους από 3,5 εκατομμύρια ανθρώπους.
Ίσως τα παραδείγματα να μοιάζουνμακρινά και υπερβολικά και να ερμηνευθούν ως κινδυνολογία. Εν έτει 2020, υπάρχει αίσθημα ασφάλειας και εμπιστοσύνη στις διεθνείς συμμαχίες και αυτή είναι η βάση συζήτησης και προβληματισμού.Η πλειοψηφία, βέβαια, των πολιτών στην Πολωνία το 1939, το Βιετναμ το 1963, την Κύπρο το 1974, τη Γιουγκοσλαβία το 1990 και τη Συρία το 2010 θα είχαν μια αίσθηση ψευδούς ασφάλειας, χωρίς να μπορέσουν να προβλέψουν τον όλεθρο που επίκειτο. Είναι, πλέον, γνωστό ότι όποιος δεδιδάσκεται από την ιστορία είναι καταδικασμένος να την επαναλάβει.
