Με αφορμή το θάνατο του Μανώλη Γλέζου…: Εκπαιδευτική εκδρομή στην κατοχική Αθήνα για τους μαθητές του Γυμνασίου Κρεστένων

[vc_row][vc_column][vc_single_image image=”108790″ img_size=”full”][vc_column_text]

Γράφει η Ρέα Μακρή*

Φέτος, όπως και πολλές άλλες χρονιές επέλεξα να αναλάβω τη γιορτή της 28ης Οκτωβρίου. Την επιλέγω συχνά γιατί κάθε χρόνο ανακαλύπτω και κάτι καινούργιο. Φέτος επειδή είχα και την ιστορία της Γ ΄ τάξης του Γυμνασίου που ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος είναι στις τελευταίες ενότητες κι έχω κάθε χρόνο την αγωνία να προλάβω να τον διδάξω, είπα να χρησιμοποιήσω την γιορτή σαν μια εισαγωγή στα «μεγαλεπήβολα» σχέδια μου… Είχα κατά νου να συγκεντρώσουμε με τους μαθητές προφορικές μαρτυρίες και να είναι αυτές το κύριο θέμα για τη σχολική μας εφημερίδα, μια μικρή ερευνητική εργασία δηλαδή για την τοπική ιστορία στη συγκεκριμένη περίοδο….

Έτσι ξεκίνησα με τη σχολική γιορτή στην οποία οι μισοί μαθητές έκαναν εκτενή αναφορά στο ιστορικό πλαίσιο και οι υπόλοιποι διάβασαν προφορικές μαρτυρίες για τον πόλεμο. Ανώνυμες μαρτυρίες, κείμενα της Μαρίας Μανωλάκου, του Γιώργου Ιωάννου, του Μίκη Θεοδωράκη, της Λότι Πέτροβιτς, αλλά και του Τάση Καζάζη κ.α. Ανάμεσα σε αυτά ένα απόσπασμα από τα «Αετόπουλα» και ένα απόσπασμα από την εφημερίδα «Πατρίς» για τη δολοφονία δύο μαθητών εκείνα τα αλγεινά χρόνια …

Στο πλαίσιο αυτό σκέφτηκα να οργανώσω και μια εκδρομή στην Αθήνα για να προσεγγίσουμε βιωματικά την σημαντική αυτή ενότητα και να επιστρέψουμε να συνεχίσουμε το έργο μας στην τάξη. Έτσι λοιπόν προέκυψε η εκδρομή στην κατοχική Αθήνα, μια 3ημερη εκπαιδευτική εκδρομή σε τόπους και μνημεία συνδεδεμένα με την ιστορία και τον αντιφασιστικό αγώνα των Ελλήνων.
Η πρώτη στάση ήταν στην Καισαριανή, στην πλατεία, στο Θυσιαστήριο και μετά στο Μουσείο Εθνικής Αντίστασης. Επισκεφθήκαμε αρχικά τον χώρο του Μουσείου. Τα παιδιά παρακολουθούσαν με ενδιαφέρον την ενημέρωση, έβλεπαν τις φωτογραφίες, παρατηρούσαν τα αντικείμενα… Περίεργος χώρος φωτεινός… τα δύο οπλοπολυβόλα που έσπερναν τον θάνατο, η μικρή Ηρώ, οι γυναίκες της αντίστασης…

Έπειτα ανηφορίσαμε προς το Θυσιαστήριο… Σταματήσαμε στο μνημείο, διαβήκαμε σκυφτοί την πορτούλα, περπατήσαμε και μπήκαμε στον χώρο του μαρτυρίου, στο χώρο των εκτελέσεων. Ένα μικρό περιστέρι πέταξε πάνω μας. Σταματήσαμε. Οι μαθητές αποσβολωμένοι κάτω από την ήλιο άκουγαν. Κοίταζαν τα κυπαρίσσια. Κοίταζαν γύρω τους. Το αίμα των σκοτωμένων κυλούσε. Τα καμιόνια φόρτωναν τους νεκρούς. Τα παιδιά κοίταζαν τις άκρες των παπουτσιών τους, το ματωμένο έδαφος. Η ιστορία περνούσε σαν ταινία μπροστά μας. Οι βάσεις των όπλων. Τα κυπαρίσσια. Η χαριστική βολή. Νεκροί για μια ιδέα… Άντρες, γυναίκες, νέοι και γέροι, Έλληνες, Ιταλοί και Γερμανοί, ακόμη και παιδιά…

Ένα παιδί, λέει, σηκώθηκε στις μύτες των ποδιών του όχι για να σωθεί, μα για να πεθάνει την ίδια στιγμή με τους υπόλοιπους… να μη δει… ένα παιδί…

Φύγαμε σκεπτικοί και αμήχανοι… συζητώντας ώρα πολλή…

Την επόμενη μέρα κατεβήκαμε στα υπόγεια της Κοραή. Δέκα μέτρα κάτω απ’ τη γη… στις φυλακές των Ναζί… αυτές που προορίζονταν για τους μικροπαραβάτες… Κοιτάζαμε γύρω μας… αμήχανα, μουδιασμένα, φοβισμένα… Οι τοίχοι γεμάτοι συνθήματα, ονόματα, γειτονιές, μηνύματα, στιχάκια και ζωγραφιές… ο αέρας λιγοστός… το συναισθηματικό φορτίο βαρύ… κάποια παιδιά ανέβηκαν πάνω… Μια τεράστια ξεχασμένη σβάστικα. Το στομάχι σφιγγόταν. Ανεβήκαμε όλοι πάνω. Το φοβερότερο θηρίο είναι ο άνθρωπος. Αναρωτιόμασταν, ακόμη αναρωτιόμαστε. πώς άντεξαν; με τόσο λίγο αέρα; χωρίς νερό; χωρίς τουαλέτα; οι παραβάτες του τραμ; τα πεινασμένα χαμίνια, οι φοιτητές και οι εργάτες; Και τι να απέγιναν άραγε; Ανεβήκαμε όλοι πάνω. Αέρας. Φως.

Συνεχίζουμε. Περπατάμε στο κέντρο, όλοι μαζί, μια μεγάλη παρέα, περνάμε το Σύνταγμα. Σειρά έχει το Εβραϊκό Μουσείο. Θέλουμε να μάθουμε για το Ολοκαύτωμα. Η ξενάγηση ξεκινά με τις ομοιότητες και τις διαφορές στις ζωές και τις θρησκείες των δύο λαών. Έχουμε όμως ήδη βιώσει την ιστορία. Μας μιλούν για το ολοκαύτωμα. Τόσος θάνατος… τόσος πόνος… γιατί;
Φεύγουμε. Πρέπει να προλάβουμε. Κατευθυνόμαστε προς το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Τα παιδιά έχουν ήδη εξαντληθεί και πεινάνε. Είναι υπομονετικά και ευγενικά. Μπαίνουν «να ρίξουν μια ματιά» στους θησαυρούς, στα αγάλματα που θα μας έπαιρναν οι Ναζί, αν δεν τα έκρυβαν οι ίδιοι οι φύλακες, που τα έθαψαν κάτω από το υπόγειο του μουσείου με αποτέλεσμα να αντικρίσουν ένα άδειο από εκθέματα χώρο οι εισβολείς. Τόσο πλούτο δεν τον φανταζόμουνα, λέει ένας μαθητής. Θα μας τα έπαιρναν όλα λοιπόν, λέει ένας άλλος…

Την τρίτη και τελευταία μέρα. Βγήκαμε, διασκεδάσαμε, περάσαμε πολύ ωραία, όλοι μαζί, χωρίς γκρίνιες, με σεβασμό, χιούμορ και συνεργασία. Σειρά είχε τώρα η επίσκεψη στην Ακρόπολη των Αθηνών, με στόχο, όχι μόνο την προσέγγιση ως αρχαιολογικού χώρου, αλλά με τη σύνδεση με τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και ιδιαίτερα με το κατέβασμα της Ναζιστικής σημαίας από τον Μανώλη Γλέζο και τον Απόστολο Σάντα. Η ξενάγηση μοναδική, εστιασμένη, περιεκτική και εύστοχή. Ξεναγός μας η κα Σαραντοπούλου. Για πρώτη λοιπόν φορά είδαμε και το σημείο που είχαν κρυφτεί τα δύο παλληκάρια, απ’ όπου και περίμεναν την κατάλληλη στιγμή το κατέβασμα του μιαρού αυτού συμβόλου… Φωτογραφίες, μνημεία, κόσμος και δύο παιδιά κρυμμένα κάτω από έναν βράχο περιμένουν…

Φύγαμε συγκλονισμένοι. Επιστρέφουμε το βράδυ πλήρεις εικόνων, ερεθισμάτων γνώσεων. Ο στόχος επετεύχθη. Αν είχαμε κι άλλες μέρες θα βλέπαμε άλλα τόσα…

Πόσο μου άρεσε… Ήξερα πια πώς τα παιδιά είχαν νιώσει την ιστορία. Κατάλαβαν τη φρίκη του πολέμου, τη θηριωδία του φασισμού και του ναζισμού, αλλά και το μεγαλείο των απλών ανθρώπων που μπορούν την κατάλληλη στιγμή να εξελιχθούν σε ήρωες! Αυτή ήταν και η ιστορική αλήθεια που ήθελα να κάνουν «κτήμα» τους, να νιώσουν και να κατανοήσουν.

Τις επόμενες μέρες πήραμε ξανά στα χέρια μας το βιβλιαράκι του κου Αγ.Παναγούλια και διαβάσαμε τα ονόματα των Ολύμπιων που δεν γύρισαν από το μέτωπο, όλων εκείνων των αγωνιστών που δεν επέστρεψαν ποτέ από το ελληνο-ιταλικό μέτωπο. Επίθετα γνώριμα, από τα χωριά μας, συγγενείς, συγγενείς φίλων και συγχωριανών. Ξέραμε πια καλά πως δεν υπάρχουν ανώνυμοι ήρωες και άγνωστοι στρατιώτες. Είχαν όλοι ένα όνομα, ένα επίθετο και μια μάνα να τους περιμένει…

*Η Ρέα Μακρή είναι καθηγήτρια στο Γυμνάσιο Κρεστένων[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]