Λιλή Ζωγράφου: η αντισυμβατική δημοσιογράφος και συγγραφέας

Της Πολυξένης Ζαρκαδούλα

Η σπουδαία αυτή συγγραφέας και δημοσιογράφος, Λιλή Ζωγράφου, γεννήθηκε στις 17 Ιουνίου 1922 στο Ηράκλειο στην Κρήτη. Επηρεάστηκε από τον πατέρα της, Ανδρέα Ζωγράφο, που ήταν δημοσιογράφος και εκδότης και ακολούθησε τα χνάρια του. Σπούδασε φιλολογία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Άθρησκη και ανέντακτη σε κομματικά συμφέροντα ωστόσο οι ιδέες της, που έκλειναν προς την αριστερή ιδεολογία, την οδήγησαν στη φυλακή μόλις σε ηλικία 21 ετών για την αντιστασιακή της δράση. Μέσα στη φυλακή γέννησε και την κόρη της, την Ρένα Χατζηδάκη, ποιήτρια μέχρι και το 2003 που απεβίωσε. Με την απελευθέρωση της Ελλάδας το 1944 εργάστηκε σαν δημοσιογράφος στο περιοδικό «Γυναίκα» όπου και έγραφε άρθρα υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών. Όπως επίσης και σε άλλα μέσα όπως είναι «Ελευθεροτυπία».

Βλέπει, αφουγκράζεται τον κόσμο και τις συμπεριφορές γύρω της, κρίνει και στηλιτεύει δόγματα, στερεότυπα και απαρχαιωμένες αντιλήψεις. Η Λιλή Ζωγράφου δεν τα βάζει με το ίδιο τόσο με το σύστημα μιας και καταλαβαίνει πως την εξουσία την πολεμάς μέσα της, στο μεδούλι. Και αυτό το μεδούλι είναι η κοινωνία για το κράτος. Τα έργα της διακατέχονται από ρεαλισμό και η αφηγηματική της δύναμη προκαλεί την οξύνοια του αναγνώστη. Επιπλέον δεν απλοποιεί ούτε εξιδανικεύει καταστάσεις θέλει να δείξει την ωμή πραγματικότητα για να αφοπλίσει αντιπαραθέσεις και να βάλει στη θέση τους τους ιθύνοντες. Επιδιώκει μέσα από τη γραφή της να αφυπνίσει συνειδήσεις και όχι να τέρψει.

«Η αγάπη άργησε μια μέρα»

Ένα βιβλίο το οποίο ξεχώρισε η ίδια η συγγραφέας από όσα είχε γράψει. Σαν επαναστάτρια κόντρα στην εποχή της και πολέμαρχος των γυναικών σε αυτό το βιβλίο καταγγέλλει την πατριαρχική δομή της οικογένειας της εποχής της καθώς και τα στερεότυπα που κουβαλάει για τη θέση των γυναικών. Ακόμα μιλώντας για τις σχέσεις ανάμεσα σε γονέα και παιδί βλέπουμε πως κυριαρχούν τα δεσμά της κοινωνίας και πάντα παίζει κυρίαρχο ρόλο η φράση: «Τι θα πει ο κόσμος…». Μέσα σε 200 σελίδες χωράει έρωτα, «κατηγορώ», λύπες, επιθυμίες και όλα αυτά μέσα σε μία οικογένεια με 5 κόρες και δύο γιους. Πώς αντιμετωπίζει τις υπάρχουσες αντιλήψεις η κάθε μία κόρη της οικογένειας και όταν αποφασίσει η μικρότερη κόρη να απελευθερωθεί από τα δεσμά της κοινωνίας τι συμβαίνει; Πώς αντιμετωπίζει η ίδια η οικογένεια αλλά και η κοινωνία τη μία κόρη που είναι ένα κορίτσι με ειδικά χαρίσματα; Το βιβλίο έγινε σειρά στην ΕΡΤ το 1997 υπό τη σκηνοθετική ματιά του Κώστα Κουτσομύτη και κατέκτησε 11 διακρίσεις από τα βραβεία «Πρόσωπα».

Επάγγελμα: Πόρνη

Το βιβλίο αυτό δεν είναι ένα απλό λογοτεχνικό βιβλίο καθώς περιέχει αληθινά γεγονότα είτε της ίδιας της συγγραφέως είτε ιστορίες άλλων στην περίοδο της Χούντας. Πρόκειται για συλλογές βιογραφικών ιστοριών άλλοτε με σαρκαστικό χιούμορ και άλλοτε με απλή ευθύτητα περιγράφει άσχημες καταστάσεις της ζωής. Για αυτό έχει βιωματικό χαρακτήρα, περιγράφει με ρεαλιστική δύναμη τα γεγονότα και τις καταστάσεις των πρωταγωνιστών. Εναντιώνεται και στο σύστημα αλλά και στους ίδιους τους ανθρώπους που εφησυχάζονται στο συγκεκριμένο έργο. Όλο το πόνημα διακατέχεται από την αίσθηση της ελευθερίας που είχε η συγγραφέας. Το βιβλίο αυτό έγινε θεατρική παράσταση σε σκηνοθεσία του Ένκε Φεζολλάρι. Στην πρώτη ιστορία στη συγγραφέα δε δίνεται το δικαίωμα να φύγει εκτός συνόρων λόγω της δημοσιογραφικής ιδιότητας τότε αυτή παίρνει την απόφαση στο διαβατήριό της δίπλα στο επάγγελμα να γράψει πόρνη. Και στη δεύτερη ιστορία βρισκόμαστε στο 1973 και είναι παραμονές της Πρωτοχρονιάς όταν η έγκλειστη πρωταγωνίστρια σε ψυχιατρική κλινική υπόκειται σε μία σειρά νοσηρής συμπεριφοράς από μεριάς του προσωπικού. Αυτή αντί να φοβηθεί και να το βάλει στα πόδια τους πολεμά.

Ο θάνατός της

Το 1998 ενώ βρισκόταν στο Ηράκλειο υπέστη ένα εγκεφαλικό επεισόδιο και λίγο αργότερα άφησε την τελευταία της πνοή στο Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου «Βενιζέλειο». Η Λιλή Ζωγράφου έχει κληροδοτήσει το έργο της, αληθινό μακριά από καθωσπρεπισμούς και χωρίς να το ωραιοποιεί, παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές να κεντρίζει την κριτική σκέψη και να στηλιτεύει καθετί που εναντιώνεται στην ανθρώπινη φύση και βούληση.

Πηγές:

1. Amantes Amentes, «“Η Αγάπη άργησε μια μέρα” της Λιλής Ζωγράφου», 28 Νοεμβρίου 2021 http://dromospoihshs.gr/2021/11/28/agapi_argise_mia_mera/

2. Κωνσταντίνος Αθανασόπουλος, «Επάγγελμα: πόρνη, ένα βιβλίο που δεν αναλώνεται σε μυθιστορίες αλλά καταθέτει γεγονότα ζωής», 14 Σεπτεμβρίου 2018 https://www.maxmag.gr/vivlio/lili-zografoy-epaggelma-porni/

3. Μία Κόλλια, «Λιλή Ζωγράφου: Μία πασιονάρια των γραμμάτων», 4 Οκτωβρίου 2021 https://impactalk.gr/el/stories-talk/lili-zografoy-mia-pasionaria-ton-grammaton

4. Ειρήνη Δρίβα, «Λιλή Ζωγράφου: «Έτσι θέλω να με θυμούνται.. θεριό ανίκητο», 2 Οκτωβρίου 2019 https://tetragwno.gr/life/themata/afieromata/san-simera/san-simera-lili-zografoy-etsi-thelo-na-me-thymoyntai-therio-anikito

5. Αγαπάκη Μαρία, «Το “Επάγγελμα Πόρνη” της Λιλής Ζωγράφου στο Ηράκλειο», 16 Φεβρουαρίου 2016, https://www.neakriti.gr/politismos/1299165_epaggelma-porni-tis-lilis-zografoy-sto-irakleio