Μελετώντας τη συμπεριφορά της εργατικής τάξης της κλωστοϋφαντουργίας του Πειραιά κατά τον Μεσοπόλεμο (1919-1939), η ιστορικός Λήδα Παπαστεφανάκη έκανε μια ενδιαφέρουσα ανακάλυψη. Οι εργάτες είχαν την τάση να απορρίπτουν τον χορηγούμενο από τις επιχειρήσεις προστατευτικό εξοπλισμό ή να αρνούνται να συμμορφωθούν με τις ενδυματολογικές συστάσεις της Επιθεώρησης Εργασίας.
Το πιο παράξενο, πολλοί δεν ήθελαν να κάνουν χρήση της δυνατότητας φθηνής σίτισης που προσέφεραν ορισμένες μεγάλες επιχειρήσεις. Σύμφωνα με την ιστορικό, αυτές οι μη ορθολογικές συμπεριφορές ήταν τμήμα μιας αντίδρασης που διεξαγόταν με πολιτισμικούς όρους. Οι εργάτες εκλάμβαναν τις σχετικές συστάσεις ως αύξηση του βαθμού ελέγχου κατά την εργασία. Αυτό τους έκανε να αντιδρούν με «παράλογους» τρόπους.
Τον Σεπτέμβριο του 1960, στο εργοστάσιο παραγωγής οικιακών ηλεκτρικών συσκευών Ιζόλα στην Καλλιθέα, η επιχείρηση προσπαθούσε να επιβάλει την πρακτική του χτυπήματος κάρτας κατά την είσοδο στο εργοστάσιο. Το περιοδικό της εταιρείας αναφερόταν στο νέο σύστημα ως μια εκδήλωση «οργανώσεως, δηλαδή νοικοκυρέματος».
Ο συντάκτης παρατηρούσε ότι «μερικοί εκ του προσωπικού» δεν χτυπούσαν τις κάρτες ή δεν υπέγραφαν τις καταστάσεις προσέλευσης. Αναρωτήθηκε εάν η τάση αποφυγής της εφαρμογής του μέτρου αποτελούσε για τους εργάτες τρόπο να ξεχωρίσουν από τους υπολοίπους, μη ακολουθώντας «την αγέλη που υποτάσσεται».
Σήμερα, σε όλα αυτά τα μέτρα θα αναζητούσαμε πλευρές υπέρ των εργαζομένων. Η χορήγηση προστατευτικού εξοπλισμού είναι πάγιο αίτημα των εργατικών συνδικάτων. Η παροχή φθηνής σίτισης στον χώρο εργασίας θα θεωρούνταν μέτρο υποστήριξης του εργατικού εισοδήματος, που αυξάνει τον ελεύθερο χρόνο και απελευθερώνει τη γυναίκα-νοικοκυρά. Το χτύπημα της κάρτας κατά την είσοδο ελέγχει την έγκαιρη προσέλευση αλλά και διασφαλίζει ότι κανείς προϊστάμενος δεν μπορεί να την αμφισβητήσει. Το χτύπημά της κατά την έξοδο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αποδεικτικό τυχόν ανάληψης υπερωριακής εργασίας.
Τι θα λέγαμε σήμερα σε όσους διέδιδαν ότι οι επιχειρήσεις που προσφέρουν φθηνό φαγητό το κάνουν με σκοπό να πάρουν πίσω μέρος του μεροκάματου και να δηλητηριάσουν το προσωπικό τους; Οτι οι προτάσεις της Επιθεώρησης Εργασίας για χρήση κατάλληλου ρουχισμού και προστατευτικού εξοπλισμού κάνουν περισσότερο κακό παρά καλό; Πιθανότατα θα τους λέγαμε ότι διαδίδουν fake news. Εάν το παρατραβούσαν, ίσως και να τους απειλούσαμε με εισαγγελικές διώξεις.
Παραδείγματα σαν τα παραπάνω δείχνουν ότι τα μέτρα που επιβάλλονται άνωθεν δεν αξιολογούνται απομονωμένα. Οι άνθρωποι λαμβάνουν υπόψη τόσο το πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτά τα μέτρα εφαρμόζονται όσο και την κρίση τους για το ποιόν και τους σκοπούς των ανθρώπων ή των θεσμών που καλούν στην εφαρμογή τους. Η χρήση μάσκας είναι μέτρο που αποσκοπεί στην προστασία της υγείας του πληθυσμού. Οταν όμως προκαλεί σκέψεις του τύπου «κάποιο λάκκο έχει η φάβα», αυτό δεν δείχνει μόνο την τάση των ανθρώπων για συνωμοσιολογία. Ούτε και μας λέει πολλά για το μορφωτικό τους επίπεδο. Κυρίως αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι έχουν μάθει να βλέπουν την εξουσία.
Για πολλούς, η υποτίμηση της σημασίας των ατομικών μέτρων προστασίας ενάντια στην εξάπλωση του κορονοϊού μπορεί να αποτελεί έναν μη ορθολογικό τρόπο άσκησης κριτικής σε μια εξουσία που θεωρείται αναποτελεσματική. Οι αμφιβολίες για την ορθότητα της κυβερνητικής πολιτικής στον τομέα της διαχείρισης της εξάπλωσης του κορονοϊού είναι άμεση συνάρτηση της καμπύλης των κρουσμάτων. Και η τελευταία δεν πάει καλά. Ωστόσο, η μη συμμόρφωση, αντί να περιορίζεται, παραμένει. Η σχέση της χρήσης ατομικών μέτρων προστασίας και της αύξησης των κρουσμάτων αποδεικνύεται, τουλάχιστον ώσπου να ξεπεραστεί κάποιο όριο, ανελαστική.
«Λένε ότι η μάσκα κάνει κακό», με πληροφόρησε χαμηλόφωνα μια υπάλληλος σε ταμείο σούπερ μάρκετ σε επαρχιακή κωμόπολη. «Πού κάνει κακό;» τη ρώτησα. «Στα πνευμόνια», μου απάντησε. Η υπάλληλος φορούσε τη μάσκα της, αλλά οι πελάτες γύρω της πράγματι εφάρμοζαν, όπως λέει η κυβέρνηση και οι λοιμωξιολόγοι, «χαλαρά» το μέτρο της υποχρεωτικής χρήσης μάσκας.
Ευτυχώς δεν πρόκειται να δημιουργηθεί κάποιο μαζικό κίνημα κατά των ατομικών μέτρων προστασίας, όπως δεν δημιουργήθηκε και κατά των εμβολιασμών. Είναι ευτύχημα που οι «χαλαροί» ή «υποψιασμένοι» αποτελούν ένα εξαιρετικά ετερογενές σύνολο από ηλικιακή, κοινωνική και πολιτική άποψη.
Το ζητούμενο είναι εάν η αμφιβολία και η ανασφάλεια των πολιτών, μασκοφόρων και μη, μπορούν να μετουσιωθούν σε ορθολογικά αιτήματα για την έγκαιρη, γενναία χρηματοδότηση των δομών υγείας της χώρας. Αυτό, ευκολότερα απ’ ό,τι ο εισαγγελέας, θα αυξήσει την εμπιστοσύνη στα μέτρα και θα σφίξει τις μάσκες.
Πηγή: efsyn.gr
