Κράτος – Εκκλησία: και μαζί και χώρια

[vc_row][vc_column][vc_single_image image=”75315″ img_size=”full”][vc_column_text]Χρειάστηκαν τρία χρόνια διαβουλεύσεων ώστε ο πρωθυπουργός και ο αρχιεπίσκοπος να προχωρήσουν στην απόλυτη έκπληξη, ταράζοντας λιμνάζοντα ύδατα δεκαετιών στις σχέσεις Πολιτείας-Εκκλησίας. Ελάχιστοι γνώριζαν το περιεχόμενο της συνάντησης και όλοι, βάσιμα, εκτιμούσαν πως ο Ιερώνυμος επισκέφθηκε τον Αλέξη Τσίπρα για να συζητήσουν το περιεχόμενο του όρου «θρησκευτική ουδετερότητα» ενόψει συνταγματικής αναθεώρησης.

Ωστόσο, την Τρίτη το απόγευμα, Τσίπρας και Ιερώνυμος αιφνιδίασαν εχθρούς και φίλους παρουσιάζοντας μια συμφωνία 15 σημείων για τη διευθέτηση των περιουσιακών εκκρεμοτήτων της Εκκλησίας και για την υπηρεσιακή κατάσταση του κλήρου. Όσοι καταστροφολογούσαν πως η αριστερή κυβέρνηση… θα καταργήσει τα Χριστούγεννα, αλλά και όσοι πίστευαν πως θα προχωρήσει στον χωρισμό Κράτους-Εκκλησίας διαψεύστηκαν οικτρά.

Περιουσία, ιερείς

Η συμφωνία έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός «ιστορικού συμβιβασμού», αφού για συμβιβασμό και όχι για ανατροπή πρόκειται και είναι πραγματικά ιστορικός, αφού ανάλογου μεγέθους συμφωνία έχει να κάνει η Πολιτεία με την Εκκλησία από το 1952.

1. Οι ιερείς δεν θα είναι πλέον δημόσιοι υπάλληλοι, αλλά το Δημόσιο θα επιδοτεί την Εκκλησία με ποσό αντίστοιχο με το κόστος μισθοδοσίας των εν ενεργεία ιερέων.

2. Η Εκκλησία παραιτείται έναντι κάθε άλλης αξίωσης για την εν λόγω εκκλησιαστική περιουσία.

3. Ιδρύεται Ταμείο Αξιοποίησης Εκκλησιαστικής Περιουσίας, όπου θα είναι μέτοχος και το Δημόσιο. Το Ταμείο θα αναλάβει τη διαχείριση και αξιοποίηση των από το 1952 και μέχρι σήμερα αμφισβητούμενων, μεταξύ Ελληνικού Δημοσίου και Εκκλησίας της Ελλάδος περιουσιών, αλλά και κάθε περιουσιακού στοιχείου της Εκκλησίας που εθελοντικά η ίδια θα παραχωρήσει προς αξιοποίηση.

4. Τα έσοδα από την αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας θα τα μοιράζονται 50-50 Κράτος και Εκκλησία.

Αντιδράσεις

Και ο αρχιεπίσκοπος και ο πρωθυπουργός εμφανίστηκαν ικανοποιημένοι, αφού εκτιμούν ότι κλείνουν ιστορικές εκκρεμότητες με έναν τρόπο που φέρνει οφέλη και στις δυο πλευρές. Ωστόσο, και παρόλο που η Ιερά Σύνοδος αποδέχθηκε τη συμφωνία ως «οδικό χάρτη», η βάση των ιερέων έχει ξεσηκωθεί, αφού τη φοβίζει το γεγονός ότι θα χάσει το καθεστώς δημοσίου υπαλλήλου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Καταγραφή και χρέος

Η υλοποίηση της συμφωνίας ωστόσο έχει δρόμο μέχρι να έρθει προς έγκριση στη Βουλή: η κυβέρνηση θα εξειδικεύσει τα σημεία και επί αυτών θα αποφασίσει η εκκλησιαστική ιεραρχία. Η ανοιχτή προκήρυξη για την επιλογή του αναδόχου που θα προχωρήσει στην καταγραφή και αξιολόγηση της εκκλησιαστικής περιουσίας εκτιμάται ότι θα γίνει στις αρχές του 2019 – στο έργο έχουν ήδη ενταχθεί 22 μητροπόλεις.

Οι λύσεις του παρελθόντος και η προοπτική αυτοχρηματοδοτούμενου οργανισμού

Η φιλοδοξία της κυβέρνησης είναι να καταστεί η Εκκλησία -πλήρως ή κατά το μάλλον- αυτοχρηματοδοτούμενος οργανισμός μέχρι το 2030. Αν υλοποιηθεί, θα είναι πραγματικά μια τεράστια τομή, αν αναλογιστεί κανείς ότι οι ιερείς χρηματοδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό από το 1945.

Μέχρι τότε είχαν αναζητηθεί διάφορες λύσεις:

1. Το 1834 ιδρύθηκε Εκκλησιαστικό Ταμείο, το οποίο διαχειριζόταν την περιουσία 416 μοναστηριών που είχαν διαλυθεί. Τα έσοδα κάλυψαν όντως εν µέρει τη µισθοδοσία αρχιερέων και ιεροκηρύκων, αλλά «η συντήρηση χιλιάδων εφημέριων ήταν έργο των ενοριτών και αφορούσε κυρίως πληρωμές σε είδος καθώς δεν υπήρχε θεσμοθετημένος πόρος για τη µισθοδοσία τους».

2. Το 1910 η µισθοδοσία ιερέων, ψαλτών και διακόνων περνάει στους ενοριακούς ναούς. Για την αύξηση των εσόδων των ιερών ναών θεσπίστηκε η καταβολή εισφοράς από κάθε οικογένεια ενοριτών, σε χρήµα ή σε είδος.

3. Το 1923 ορίστηκε ότι η µμισθοδοσία των εφημέριων θα καταβάλλεται από το Γενικό Εκκλησιαστικό Ταμείο και ο µισθός του ιερέα θα ακολουθεί τους µισθούς των αντίστοιχων βαθμών των δημοσίων υπαλλήλων, ενώ θα προστίθενται και τα ανάλογα επιδόµατα.

4. Το 1930 συστάθηκε ο «Οργανισμός Διοικήσεως της Εκκλησιαστικής και Μοναστηριακής περιουσίας» (ΟΔΕΠ), ο οποίος εκτός από τη διαχείριση της µμοναστηριακής περιουσίας θα προχωρούσε και σε εκτεταμένες ρευστοποιήσεις κτημάτων των µονών τα οποία είτε παρέμεναν «ανενεργά» είτε προσπόριζαν οφέλη σε µιαμικρή ομάδα εμπλεκομένων.

5. Το 1945 με νόμο η μισθοδοσία του εφηµεριακού κλήρου περνά στο Ελληνικό Δημόσιο. Η κάλυψη της μισθολογικής δαπάνης θα πραγματοποιούνταν, εν µέρει, µέσω των εσόδων που θα εισέπραττε η Πολιτεία τόσο από την επιβολή εισφοράς 25% επί των ακαθάριστων εισπράξεων των ναών όσο και από το εφάπαξ ποσό που θα κατέβαλλαν κάθε χρόνο οι ενορίτες (ενοριακή εισφορά).[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]