Το κουτσομπολιό ως «όπλο» των αδύναμων

[vc_row][vc_column][vc_single_image image=”96117″ img_size=”full”][vc_column_text]Στην καρδιά των σπουδαιότερων έργων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας είναι οι πράξεις εκδίκησης.

Οι εκδικητές ξεπερνούν τους εχθρούς τους με ανώτερη φυσική ανδρεία, όπως όταν ο Αχιλλέας σκοτώνει τον Έκτορα σε μία μάχη για να εκδικηθεί τον θάνατο του συντρόφου του Πάτροκλου. Ή μέσω της πονηριάς και της εξαπάτησης, όπως όταν η Μήδεια δολοφονεί τον Κρέοντα και την κόρη του χρησιμοποιώντας δηλητηριασμένα ρούχα για να εκδικηθεί τον Ιάσονα, τον άπιστο σύζυγό της.

Αλλά πώς θα μπορούσε ένα άτομο που στερείται σωματικής δύναμης, μαγικών ικανοτήτων ή καλών φίλων να πάρει εκδίκηση; Οι γυναίκες ταπεινής καταγωγής ήταν μεταξύ των πιο αδύναμων στην κοινωνία της Αρχαίας Ελλάδας, αλλά διέθεταν ένα ισχυρό όπλο απέναντι στους μισητούς εχθρούς τους: το κουτσομπολιό.

Το κουτσομπολιό και η διασπορά φημών έχουν προσωποποιηθεί σε πολλά έργα των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων και ποιητών. Η φήμη στα ομηρικά έπη είναι αγγελιοφόρος του Δία. Ο Ησίοδος την απεικονίζει επίσης με κάποιο τρόπο θεϊκό, αλλά παράλληλα και ως κάτι απέναντι στο οποίο ο άνθρωπος πρέπει να είναι επιφυλακτικός, γιατί η φήμη είναι άτακτη, ελαφριά και εύκολο να ανατραφεί και δύσκολο να την ξεφορτωθεί κανείς.

Οι Αθηναίοι από όλα τα κοινωνικά στρώματα, άντρες και γυναίκες, ελεύθεροι και σκλάβοι, νέοι και ηλικιωμένοι, φαίνεται ότι απολάμβαναν ιδιαίτερα το κουτσομπολιό και φρόντιζαν να διαδοθεί αυτό σε κάθε γωνιά της πόλης αστραπιαία. Μάλιστα φαίνεται ότι η τάση του κουτσομπολιού σε ένα τόσο μεγάλο εύρος της αρχαιοελληνικής κοινωνίας, άνοιγε αγωγούς μεταξύ των πιο χαμηλών και των ισχυρότερων στρωμάτων, των πιο αδύναμων και των πιο δυνατών.

Την ίδια στιγμή που ο Αριστοτέλης υποδεικνύει ότι το κουτσομπολιό ήταν συχνά ένα απλό και ευχάριστο χόμπι, καθιστά επίσης σαφές ότι η πρακτική αυτή μπορούσε να έχει κακόβουλες προθέσεις όταν ξεκινούσε από κάποιον που είχε η θεωρούσε ότι είχε αδικηθεί.

Έτσι λοιπόν, σε πολλές περιπτώσεις στόχος των ομιλητών ήταν να δυσφημίσουν τους χαρακτήρες των αντιπάλων τους στα μάτια των ενόρκων, παρουσιάζοντάς τους εαυτούς τους ως αξιέπαινους πολίτες. Επρόκειτο για αυτό που στην ρητορική ονομάζεται επίθεση στο ήθος του αντιπάλου. Η δύναμη του κουτσομπολιού φόβιζε τους αρχαίους διαδίκους, τόσο που υπογράμμιζαν με έμφαση ότι οι αρνητικές ιστορίες που οι δικαστές ίσως είχαν ακούσει για αυτούς δεν ήταν αληθινές και είχαν εξαπλωθεί σκόπιμα από τους αντιπάλους τους.

Από τους αρχαίους ρήτορες, μαθαίνουμε ότι δημόσιοι χώροι όπως τα καταστήματα και οι αγορές ήταν οι κατάλληλες τοποθεσίες για να εξαπλωθούν ψευδείς φήμες με στόχο τη δυσφήμιση ενός αντιπάλου, εξαιτίας των πλήθους που συγκεντρωνόταν εκεί.

Τα δικαστήρια της Αθήνας ήταν ένας χώρος μόνο για άνδρες, οπότε οι γυναίκες έπρεπε να βασίζονται σε αρσενικούς συγγενείς  τους για να τις υπερασπιστούν. Ωστόσο, οι αρχαίες πηγές καθιστούν σαφές ότι η ικανότητα των γυναικών να κουτσομπολεύουν ήταν ένα όπλο στα χέρια τους.

Οι αρχαίοι Αθηναίοι γνώριζαν λοιπόν καλά πώς να χρησιμοποιήσουν τα λόγια εναντίον των εχθρών τους και έτσι το κουτσομπουλιό έγινε όπλο στα χέρια των αδύναμων και των αδικημένων για να μπορέσουν να βρουν το δίκιο τους απέναντι σε αυτούς που είχαν τη δύναμη να τους αδικήσουν.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]