FOLLOW US: facebook twitter

Ηλιακές εκλείψεις στην Ιστορία (Μέρος Α’)

Ημερομηνία: 08-04-2021 | Συντάκτης:

[vc_row][vc_column][vc_single_image image=”121123″ img_size=”full”][vc_column_text]

*Του Διονύση Σιμόπουλου

[/vc_column_text][vc_column_text]Η ολική έκλειψη ηλίου που έγινε σαν σήμερα, στις 6 Απριλίου 648 π.Χ., αναφέρεται σ’ ένα ποίημα του αρχαίου λυρικού ποιητή Αρχίλοχου (π. 680 π.Χ. – 630 π.Χ.), ο οποίος συνέθετε ελεγείες, ύμνους και ποιήματα. Πρόκειται για την παλαιότερη ακριβή χρονολογία που έχουμε στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία: «Δεν υπάρχει κανένα πράγμα ανέλπιστο ούτε χωρίς όρκο ούτε παράξενο, διότι ο Δίας, ο πατέρας των Ολυμπίων θεών, απ’ το μεσημέρι έφερε τη νύχτα, αφού έκρυψε το φως που λαμπερού ηλίου και κατέλαβε ψυχρός φόβος τους ανθρώπους.»

Οι εκλείψεις ήταν πάντα ένα συγκλονιστικό γεγονός για τους αρχαίους. Οι Κινέζοι προσπαθούσαν να τις εξορκίσουν με τυμπανοκρουσίες, οι Ινδοί κατέφευγαν στα νερά των ποταμών και οι Ιάπωνες σκέπαζαν τα πηγάδια τους για να μη δηλητηριαστούν τα νερά. Πίσω όμως από κάθε εκδήλωση κρυβόταν ο ίδιος φόβος του ανθρώπου μπροστά στην αναστάτωση των νόμων του Σύμπαντος. Γιατί η ζοφερή πιθανότητα να χαθεί μια μέρα ο Ήλιος γέμιζε τρόμο τους ανθρώπους από πολύ παλιά. Ο ύπουλος Άνοφις των Αιγυπτίων, ο φοβερός λύκος Φενρίρ των Σκανδιναβών, ο μνησίκακος δαίμονας Ραχού των Ινδών, όλοι προσπαθούσαν να καταπιούν το φωτεινό δίσκο του «πατέρα των πάντων» και να βυθίσουν τη Γη στο σκοτάδι και την καταστροφή.

Η αρχαιότερη περιγραφή μιας ολικής ηλιακής έκλειψης προέρχεται από την Κίνα και πηγαίνει πίσω στις 22 Οκτωβρίου 2137 π.Χ. αν και ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι πρόκειται για μύθο. Η αναφορά αυτή αφορά τους αυλικούς Χσι και Χο που ήσαν αστρονόμοι του αυτοκράτορα της Κίνας και οι οποίοι αποκεφαλίστηκαν επειδή δεν κατόρθωσαν να προβλέψουν την έκλειψη εκείνη. Η επόμενη αναφορά καταγράφηκε και πάλι από Κινέζους και σχετίζεται με την έκλειψη της 3ης Μαΐου του 1375 π.Χ., ενώ μία ακόμη Κινέζικη αναφορά (που μάλλον πρόκειται για την έκλειψη της 5ης Ιουνίου 1302 π.Χ.) είναι καταγραμμένη πάνω σε οστά των οποίων η χρονολόγηση κυμαίνεται μεταξύ των ετών 1353 και 1281 π.Χ.

Lunar Eclipse Myths From Around the World

Ορισμένοι ερευνητές θεωρούν επίσης ότι μία αναφορά στην “Οδύσσεια” (ύψιλον, 356-7) του Ομήρου («χάθηκε στα ουράνια ο ήλιος και γύρω απλώθηκε μαύρη αντάρα») ίσως να σχετίζεται με την ηλιακή έκλειψη της 16ης Απριλίου του 1178 π.Χ.

Στα Ασσυριακά Χρονικά αναφέρεται επίσης και η έκλειψη της 15ης Ιουνίου του 763 π.Χ. η οποία έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως για τον ακριβή προσδιορισμό διαφόρων ιστορικών γεγονότων σε συνδυασμό με τους καταλόγους διαφόρων βασιλέων και των περιόδων βασιλείας τους. Η έκλειψη άλλωστε αυτή αναφέρεται επίσης και στην Παλαιά Διαθήκη (Άμως, 8:9) όπου σημειώνονται τα εξής «ο ήλιος θα βασιλέψει μέρα μεσημέρι, η γη θα σκοτεινιάσει ενώ θα είναι μέρα φωτεινή».

Από την πλευρά της επιστήμης η πιο σημαντική αναφορά βρίσκεται στο έργο του Ηροδότου που, όπως αναφέρει στην Ιστορία του, «την μεταβολή αυτή της ημέρας είχε προαναγγείλει εις τους Ίωνας ο Θαλής ο Μιλήσιος προσδιορίσας και το έτος κατά το οποίο ακριβώς έγινε η μεταβολή» (Κλειώ 74). Η έκλειψη έγινε πράγματι στις 28 Μαϊου του 585 π.Χ. και ήταν τόσο εντυπωσιακή, ώστε «οι Λύδοι και οι Μήδαι όταν είδαν ότι αντί ημέρας έγινε νυξ και την μάχην κατέπαυσαν και έσπευσαν ακόμη περισσότερον αμφότεροι να συνάψουν ειρήνην μεταξύ των». Σε άλλο πάλι σημείο της Ιστορίας του ο Ηρόδοτος αναφέρεται στην δακτυλιοειδή έκλειψη του Ξέρξη, της 2ας Οκτωβρίου 480 π.Χ. «…ο ήλιος ξαφνικά σκοτείνιασε στο μέσο τ’ ουρανού».

Η έκλειψη της 19ης Μαΐου 577 π.Χ. αναφέρεται από τον Ξενοφώντα στην «Ανάβαση»: “… καλύφτηκε ο ήλιος και κρύφτηκε μέχρις ότου οι κάτοικοι εγκατέλειψαν την πόλη τους». Ενώ και ο Θουκυδίδης αναφέρει δύο εκλείψεις στη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου, και οι δύο δακτυλιοειδείς, στις 3 Αυγούστου 431 π.Χ. και στις 21 Μαρτίου 424 π.Χ.

Δεν πρέπει, φυσικά, να ξεχάσουμε επίσης ότι ο πατέρας της Αστρονομίας, ο Ίππαρχος, με τη βοήθεια δύο μόνο παρατηρήσεων που έγιναν κατά την έκλειψη του 129 π.Χ. (από τον Ελλήσποντο όπου η έκλειψη ήταν ολική και από την Αλεξάνδρεια όπου ήταν μερική κατά 80%) κατόρθωσε να υπολογίσει την απόσταση της Σελήνης από τη Γη. Με τη βοήθεια της τριγωνομετρίας, που είχε ο ίδιος εφεύρει, υπολόγισε ότι η Σελήνη πρέπει να βρίσκεται σε απόσταση 62 περίπου γήινων ακτίνων, όταν η σημερινή επακριβώς μετρημένη τιμή της απόστασης αυτής είναι 60,27 γήινες ακτίνες!

Πεντακόσια χρόνια αργότερα ο Θέων στην Αλεξάνδρεια κατέγραψε επακριβώς όχι μόνο την ημερομηνία αλλά και τον ακριβή χρόνο της αρχής, του μέσου και του τέλους της εκλείψεως του 365 μ.Χ.. και έκτοτε οι αναφορές γίνονται πιο ακριβείς αν και δεν αναφέρονται πολλές λεπτομέρειες.

*«Στη Γειτονιά της Γης», Αθήνα: Ερευνητές, 2001, 114 σ.][/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]


Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Καιρός Πύργος

olympia