Η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην ελαιοκαλλιέργεια
[vc_row][vc_column][vc_single_image image=”125096″ img_size=”full”][vc_column_text]Του Γεώργιου Μανώλη
Η κλιματική αλλαγή φαίνεται ότι είναι ένα θέμα που απασχολεί όλο και περισσότερο την παγκόσμια επιστημονική αλλά και κοινή γνώμη. Βασικά στοιχεία της κλιματικής αλλαγής είναι η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας και ακραία φαινόμενα όπως καύσωνες ή πλημμύρες, η μείωση του διαθέσιμου νερού και η μείωση της γονιμότητας του εδάφους. Κάθε χρόνο δαπανώνται τεράστια χρηματικά ποσά για έρευνα και μετρήσεις για την επίδρασή της στον πλανήτη, στον άνθρωπο και στις ανθρώπινες δραστηριότητες. Ένας από αυτούς τους τομείς είναι ο αγροτικός και συγκεκριμένα οι επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής πάνω στις καλλιέργειες. Μία σημαντική καλλιέργεια για την Ελλάδα είναι η ελιά. Η ελιά αν και είναι ένα δέντρο το οποίο είναι αρκετά ανθεκτικό στα μεσογειακά κλίματα, υπάρχουν ανησυχίες για τις επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής πάνω στην παραγωγή της και συγκεκριμένα στην ανθοφορία της και στην αποδοτικότητά της.
Η ελιά από τα αρχαία χρόνια κατείχε σημαντικές θέσεις στην καθημερινότητα και τον πολιτισμό των ανθρώπων της εποχής. Στους αρχαίους ολυμπιακούς αγώνες στους νικητές απονεμόταν ένα στεφάνι ελιάς ως έπαθλο αλλά και στη μυθολογία η ελιά θεωρούνταν ένα από τα ιερά σύμβολα της θεάς Αθηνάς. Στην σημερινή εποχή από την καλλιέργεια της ελιάς η Ελλάδα παράγει το 10% της παγκόσμιας παραγωγής και βρίσκεται στην 3η θέση της κατάταξης. Η παραγωγή της προορίζεται είτε για απευθείας βρώση, είτε για την παραγωγή ελαιολάδου που αποτελεί ένα ακόμα προϊόν που η Ελλάδα κατέχει σημαντικό ποσοστό της παγκόσμιας παραγωγής. Επομένως, μια μεταβολή στην καλλιέργεια της ελιάς εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, μπορεί να επηρεάσει την ελληνική οικονομία, την μεσογειακή και παγκόσμια παραγωγή.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η βαρύτητα πέφτει στις μελέτες που διενεργεί ο ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή (IPCC), όπου έχουν αναπτυχθεί εκθέσεις αξιολόγησης που περιγράφουν τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Στην Ευρώπη, έχουν γίνει αντίστοιχες μελέτες που αφορούν τις γεωργικές περιοχές της Μεσογείου. Οι περιοχές αυτές θα επηρεαστούν κυρίως από αυξημένες θερμοκρασίες, μείωση των βροχοπτώσεων, οι οποίες όταν γίνονται ή θα είναι καταρρακτώδεις ή υπό τη μορφή χαλαζιού. Ωστόσο, οι επιπτώσεις αυτές δεν είναι απόλυτα αρνητικές για την γεωργία και συγκεκριμένα για την ελαιοπαραγωγή.
Σύμφωνα με στοιχεία της Αμερικανικής Γεωργικής Σχολής η ελαιοπαραγωγή αναμένεται να αυξηθεί τα επόμενα χρόνια κατά 4,1%. Το ίδιο και τα καθαρά κέρδη των ελαιοπαραγωγών με αύξηση κατά 9,6%. Παρόμοια αποτελέσματα ανακοίνωσαν και οι ερευνητές του Εργαστηρίου Βιώσιμης Διαχείρισης των Αγροοικοσυστημάτων του Κέντρου Ερευνών Casaccia της Ρώμης. Ωστόσο, με τον ίδιο θετικό τρόπο δε θα επηρεαστούν όλες οι περιοχές. Η μεγαλύτερη αύξηση της κερδοφορίας (σε ευρώ ανά στρέμμα), πάνω από 41%, θα υπάρξει στις περιοχές της Βόρειας Αφρικής, όπου σήμερα η μέση απόδοση των ελαιόδεντρων είναι χαμηλή, ενώ αντίθετα στην ανατολική ακτή της Μεσογείου, στη Μέση Ανατολή, τα κέρδη αναμένεται να μειωθούν κατά 7% περίπου.
Η μελλοντική αύξηση της παραγωγής στη λεκάνη τη Μεσογείου οφείλεται κυρίως στην μεταβολή της θερμοκρασίας και συγκεκριμένα από τα έντομα που επηρεάζονται από αυτή. Σύμφωνα με το περιοδικό «Science», μια μέση άνοδος της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 1,8 βαθμούς Κελσίου μεταξύ 1960 και 2050, θα δώσει ώθηση στην ανάπτυξη των ελαιόδενδρων, καθώς θα δυσκολέψει την επιβίωση της μύγας του δάκου (Bactrocera oleae), ένα έντομο που μπορεί να καταστρέψει την παραγωγή αλλά και το ίδιο το δέντρο. Επειδή τα ελαιόδενδρα αντέχουν καλύτερα τη ζέστη από ότι το συγκεκριμένο έντονο, μερικές περιοχές της Μεσογείου που σήμερα μαστίζονται από τον δάκο θα δουν τον πληθυσμό του εχθρού τους να μειώνεται. Εκτιμάται ότι τα κρούσματα δάκου θα μειωθούν κατά 8% κατά μέσο όρο στη λεκάνη της Μεσογείου, με διαφορές ακόμα και από περιοχή σε περιοχή. Έτσι, ενώ στην Ιταλία και τη Γαλλία, οι μολύνσεις ελαιόδενδρων από δάκο αναμένεται να αυξηθούν κατά σχεδόν 6% και στην Ιβηρική χερσόνησο να παραμείνουν περίπου ίδιες με σήμερα, η Ελλάδα είναι, μαζί την Τουρκία και τη Βόρεια Αφρική, ανάμεσα στις τυχερές χώρες, όπου τα κρούσματα δάκου αναμένεται να μειωθούν σημαντικά. Αυτό τοποθετεί τη χώρα μας (επίσης μαζί με την Τουρκία) στην ομάδα των κρατών όπου θα υπάρξει η μεγαλύτερη αύξηση της κερδοφορίας για τους ελαιοπαραγωγούς.
Τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ελαιοκαλλιέργεια
Ωστόσο, υπάρχουν και οι αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα ελαιόδεντρα. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα όπως οι έντονες θερμοκρασιακές διακυμάνσεις και οι μεγάλες περίοδοι ξηρασίας μπορούν να επηρεάσουν τον βιολογικό κύκλο των δέντρων. Συγκεκριμένα επηρεάζεται η διαφοροποίηση των οφθαλμών, η ανθοφορία και η καρπόδεση και εν γένει η παρενιαυτοφορία. Ως αποτέλεσμα, εμφανίζεται όλο και πιο συχνά το φαινόμενο της ακαρπίας των ελαιοδέντρων σε αρκετές ελαιοκομικές περιοχές. Το φαινόμενο αυτό ήδη εμφανίζεται όλο και πιο συχνά τα τελευταία χρόνια δίνοντας ένα δείγμα της μελλοντικής κατάστασης.
Για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής πολλοί γεωπόνοι και ερευνητές προτείνουν διάφορες μεθόδους καλλιέργειας που θα βοηθήσουν στην βελτίωση της αποδοτικότητας. Κάποιες από τις μεθόδους αυτές είναι οι παρακάτω:
- Η τροποποίηση του κλαδέματος των ελαιοδέντρων για αύξηση της δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα μέσω της φωτοσύνθεση.
- Η ανακύκλωση κλαδεμάτων ως υλικό εδαφοκάλυψης και θρέψης.
- Η αξιοποίηση των παραπροϊόντων ελαιοτριβείου με εφαρμογή στο έδαφος (φερτάρδευση).
- Η αξιοποίηση των υποπροϊόντων ελαιοκαλλιέργειας μετά από κομποστοποίηση.
- Η ελάχιστη ή η καθόλου καλλιέργεια του εδάφους για περιορισμό της διάβρωσης και καταστροφής της οργανικής ουσίας.
- Η τροποποίηση της ζιζανιοχλωρίδας για αύξηση της δέσμευσης διοξειδίου του άνθρακα.
Συνοψίζοντας, η κλιματική αλλαγή μπορεί να επηρεάσει τις καλλιέργειες και ειδικά τα ελαιόδεντρα. Ωστόσο, οι γνώμες των ειδικών διίστανται για το αν αυτές οι συνέπειες θα είναι αρνητικές ή θετικές. Οι περισσότερες έρευνες συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι οι επιδράσεις στην ελαιοκαλλιέργεια θα είναι αρνητικές κυρίως εξαιτίας των μεγάλων περιόδων ξηρασίας. Το φαινόμενο αυτό θα επέμβει στο βιολογικό κύκλο του δένδρου, αυξάνοντας την ακαρπία. Πάραυτα, η διαθέσιμη τεχνογνωσία μπορεί να αποτελέσει σπουδαίο σύμμαχο για την αντιμετώπιση και πρόληψη της κατάστασης αυτής.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]
