Η βιωσιμότητα των ΤΟΕΒ, παράγοντας στήριξης της αγροτικής παραγωγικής δραστηριότητας
Του Γιώργου Παναγιωτόπουλου, Αν. Καθηγητή Πανεπιστημίου Πατρών
Δημοτικού Συμβούλου Ανδραβίδας Κυλλήνης
Μέλους ΔΣ ΤΟΕΒ Μυρτουντίων
Είναι πλέον πασιφανές, ότι ο τομέας της γεωργίας στη χώρα μας, καλείται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, σε σχέση με την αυτάρκεια τροφίμων, εάν λάβουμε υπόψη μας τις δομικές αλλαγές που έχουν ήδη συντελεστεί στην εφοδιαστική αλυσίδα, λόγω της πανδημίας, την υποχρέωση προσαρμογής σε πιθανούς νέους κινδύνους από την εξέλιξή της ή από νέες υγειονομικές απειλές και ιδιαίτερα από την νέα εποχή που ξεκίνησε με την πολεμική σύρραξη στην Ουκρανία. Επιπλέον, γνωστή είναι η συμβολή του, πολλαπλασιαστικά, στα μεγέθη της ελληνικής οικονομίας και την ανάπτυξη.
Για να μπορέσει όμως να ανταποκριθεί στις νέες συνθήκες, θα πρέπει πρώτα από όλα να περιοριστούν οι στρεβλώσεις που κυριαρχούν στη γεωργική παραγωγή, να υλοποιηθούν οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, να στηριχθεί ουσιαστικά ο παραγωγός και στη συνέχεια να αναδειχθούν τα δυνατά σημεία του πρωτογενούς τομέα, αποδίδοντας έτσι υψηλή προστιθέμενη αξία στα ελληνικά προϊόντα και καλύπτοντας την επιτακτική συμβολή στην αυτάρκεια της χώρας.
Τα παραπάνω αποτελούν μια παραδοχή που αναδύεται ως απόρροια των νέων συνθηκών. Βέβαια από το παρελθόν, έχει πολλάκις τονιστεί, η σπουδαιότητα του πρωτογενούς τομέα αλλά δυστυχώς ουδέποτε αναγνωρίστηκε ή στηρίχθηκε όπως θα έπρεπε.
Ας δούμε όμως έναν σημαντικό παράγοντα βιωσιμότητας – μάλλον τον σημαντικότερο – της παραγωγής. Αναφέρομαι στην διαχείριση της άρδευσης, τόσο στο διοικητικό – θεσμικό περιβάλλον που την διέπει, όσο και στο κόστος χρήσης του νερού που καλείται να πληρώσει ο παραγωγός. Απασχολεί βέβαια όλη τη χώρα αλλά αφορά ξεχωριστά και τον νομό μας.
Γνωρίζουμε ότι οι φορείς που έχουν την ευθύνη, ΓΟΕΒ & ΤΟΕΒ, είναι οργανισμοί δημοσίου χαρακτήρα (γνωμοδοτήσεις Ν.Σ.Κ. 588/1977 και 108/2001) και εκτελούν έργο καθ’ υποκατάσταση και κατά παραχώρηση της πολιτείας, με σκοπό τη διοίκηση, λειτουργία και συντήρηση των εγγειοβελτιωτικών έργων της περιοχής αναφοράς τους, λειτουργώντας με βάση τα αναφερόμενα στο Ν.Δ.3881/1958 «Περί Έργων Εγγείων Βελτιώσεων» (ΦΕΚ 181/Α).
Αν και έχουν περάσει δεκαετίες, περισσότερα από 60 χρόνια, με ριζικές αλλαγές να έχουν συντελεστεί στον τομέα της παραγωγής και οικονομίας αλλά και των απαιτήσεων για ορθολογική διαχείριση του νερού, οι όποιες κατά καιρούς πρωτοβουλίες κατέληγαν ως «κενό γράμμα», διατηρώντας το ίδιο αναχρονιστικό πλαίσιο του Ν.Δ.3881/1958 και του Β.Δ. 13 -9/7-11-1959 (ΦΕΚ Α 243).
Η αδυναμία ολιστικής προσέγγισης των υδατικών πόρων ως δημόσιου αγαθού, η απαίτηση εκσυγχρονισμού των δικτύων και η αξιοποίηση ευρωπαϊκών πόρων, η ορθολογική διαχείριση και η περιβαλλοντική διάσταση, η ανταποκρισιμότητα στις νέες συνθήκες της παραγωγής, οι οικονομίες κλίμακας με όφελος στον χρήστη παραγωγό και η βιωσιμότητα των ΟΕΒ, δυστυχώς παραμένουν σε αιχμαλωσία λόγω αδιαφορίας και ανικανότητας, διαχρονικά της πολιτείας.
Γνωστά τα προβλήματα σε όλους. Δεν «κομίζω γλαύκα εις Αθήνας».
Οι συνέπειες όμως πολλαπλασιάζονται. Ο εκρηκτικός συνδυασμός, του κατακερματισμένου, κατά μικρές ενότητες, πλαισίου διαχείρισης, η τραγική κατάσταση των δικτύων και η εκτίναξη του κόστους ενέργειας, δημιουργεί εφιαλτικό μέλλον για τους αγρότες και την παραγωγή.
Διενεργώντας μια ανάλυση πολιτικών που έχουν εφαρμοστεί σε διάφορες χώρες, στο ζήτημα της οργάνωσης και διαχείρισης των εγγειοβελτιωτικών δικτύων, θα επιβεβαιώσουμε πόσο επικίνδυνο δρόμο διαβαίνουμε ως πολιτεία, για ένα τόσο σημαντικό θέμα.
Επίκαιρη μελέτη της διαΝΕΟσις, Ιούνιος 2021, από αξιόλογους ερευνητές, όπως ο Δημήτριος Σκούρας, Καθηγητής Πανεπιστήμιου Πατρών, αναλύει διεξοδικά τις παθογένειες του θεσμικού πλαισίου και προβαίνει σε προτάσεις που χρήζουν ιδιαίτερης μελέτης και προσοχής. Την παραθέτω για προβληματισμό: https://www.dianeosis.org/wp-content/uploads/2021/06/toev_final.pdf .
Είναι καιρός να περάσουμε μπροστά από την μικροπολιτική και τα συμφέροντα των «μικρομάγαζων», απαιτώντας να σταθούν, η πολιτική και οι πολιτικοί, ξεκάθαρα στις απαιτήσεις της νέας πραγματικότητας.
Είναι λυπηρό η πολιτεία να κωφεύει στην ανάγκη μετασχηματισμού αυτού του πλαισίου και η λειτουργία των ΟΕΒ να παραμένει ατελής και αναποτελεσματική, βασισμένη σε ένα πλαίσιο το οποίο είναι ξεπερασμένο.
Πριν εμφανιστεί η «βίαιη ωρίμανση» κατόπιν των αδιεξόδων και κληθούν ως σωτήρες τα ιδιωτικά συμφέροντα να εξυγιάνουν την λειτουργία των ΟΕΒ με την παραχώρηση της διαχείρισης των υδατικών πόρων στην ευθύνη τους, σημαντικό θα ήταν να προχωρήσουμε στις αναγκαίες ενέργειες για να καταστήσουμε λειτουργικούς, αποτελεσματικούς και βιώσιμους τους ΟΕΒ προς ωφέλεια των αγροτών και του δημοσίου συμφέροντος.
Κλείνοντας καταθέτω δύο προτάσεις για την λειτουργία των φορέων άρδευσης. Μια βραχυπρόθεσμη με τροποποίηση του θεσμικού πλαισίου και μια άμεση για την απρόσκοπτη λειτουργία, κατά την τρέχουσα αρδευτική περίοδο, αντιμετώπισης του προβλήματος των χρεών στην ΔΕΗ.
Πρόταση τροποποίησης θεσμικού πλαισίου, για τους ΟΕΒ του Ν. Ηλείας. (Βραχυπρόθεσμη)
α. Συγχώνευση των τεσσάρων ΤΟΕΒ (Μυρτουντίων, Γαστούνης, Σαβαλίων, Αμαλιάδας), της βόρειας ζώνης Πηνειού, σε ένα «ΤΟΕΒ Πηνειού».
β. Συγχώνευση των τεσσάρων ΤΟΕΒ (Α΄Πύργου, Β΄Πύργου, Επιταλίου, Πελοπίου) της νότιας ζώνης Αλφειού σε ένα «ΤΟΕΒ Αλφειού».
γ. Κατάργηση του ΓΟΕΒ Π/Α και εκχώρηση των αρμοδιοτήτων του στα δύο ΤΟΕΒ, Πηνειού και Αλφειού κατά χωρική αναφορά και ευθύνη.
δ. Σύνταξη και εφαρμογή νέων σύγχρονων οργανισμών λειτουργίας, με αποτελεσματική διάρθρωση για διοικητική, τεχνική και λειτουργική επάρκεια. Σχετίζεται άμεσα και με την δυνατότητα ωρίμανσης μελετών για έργα συντήρησης , εκσυγχρονισμού και επέκτασης του δικτύου.
ε. Ειδική γραμμή στήριξης από την πολιτεία, για τα νέα σχήματα ΤΟΕΒ, ως κίνητρο ομαλής μετάβασης από το παρωχημένο πλαίσιο στο νεοϊδρυθέν, με σαφή αποτύπωμα στο κόστος λειτουργίας και χρήσης του νερού προς όφελος των αρδευτών – αγροτών. [π.χ ένταξη κατά προτεραιότητα σε χρηματοδοτικά προγράμματα για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και δημιουργία ενεργειακού συμψηφισμού (Νet Μetering)].
στ. Χορήγηση μακροχρονίου δανείου με χαμηλό επιτόκιο και εγγύηση της Περιφέρειας ή του κράτους, στους νέους ΤΟΕΒ, από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων για την αποπληρωμή των οφειλών στην ΔΕΗ.
Αν υποθετικά, η παραπάνω πρόταση γινόταν αποδεκτή από την πολιτεία, οι οικονομίες κλίμακος θα ξεπερνούσαν το 20%, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ο πιθανός ενεργειακός συμψηφισμός από αυτοπαραγωγή ενέργειας και θα μείωναν δραματικά το κόστος επιβάρυνσης στον αγρότη του νομού μας.
Επιπλέον, θα καταστούσαν λειτουργικό τον χωροταξικό σχεδιασμό των φορέων, θα βελτίωναν γεωμετρικά την διαχειριστική οργάνωσή τους, θα πρόσδιδαν ισχυρή αναπτυξιακή πολιτική στο παραγωγικό περιβάλλον και θα αποκτούσαν βιωσιμότητα στον χρόνο.
Πρόταση άμεσων ενεργειών για την τρέχουσα αρδευτική περίοδο (οφειλές ΔΕΗ)
α. Άμεση ανάληψη της ευθύνης από την κυβέρνηση για απορρόφηση της εκρηκτικής ανόδου του τιμολογίου της ΔΕΗ. Εφάπαξ χρηματοδότηση, στα πλαίσια στήριξης λόγω εκτάκτων συνθηκών, με ενίσχυση στα ΤΟΕΒ και αναφορά ανά αντλιοστάσιο.
β. Άμεση χορήγηση μακροχρονίου δανείου με χαμηλό επιτόκιο και εγγύηση της Περιφέρειας ή του κράτους, στους ΤΟΕΒ, από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων για την αποπληρωμή των οφειλών στην ΔΕΗ.
Ας καταλάβει η κυβέρνηση ότι η ουσιαστική στήριξη των αγροτών είναι πράξη εθνικής ευθύνης. Οτιδήποτε άλλο, που αρχίζει και τελειώνει με ανέξοδες δηλώσεις χωρίς περιεχόμενο, συμβάλλει στην καταστροφή της παραγωγικής βάσης.
