Η μεγέθυνση του αποτυπώματος της αμέλειας στις δασικές πυρκαγιές

[vc_row][vc_column][vc_single_image image=”47143″ img_size=”full”][vc_column_text]

Γράφουν οι Χρήστος Σ. Ζερεφός*, Χρίστος Μυλωνόπουλος**

[/vc_column_text][vc_column_text]Οπως όλοι έχουμε διαπιστώσει, η αποσταθεροποίηση του κλίματος έχει οδηγήσει παγκοσμίως στην αύξηση της συχνότητας και της έντασης των ακραίων καιρικών φαινομένων. Το παγκόσμιο κόστος των ασφαλιστικών εταιρειών για την κάλυψη των ζημιών από ακραία καιρικά φαινόμενα από 10 δισ. δολάρια τη δεκαετία του 1950 έχει ξεπεράσει τα 1.000 δισ. δολάρια κατά την τελευταία δεκαετία. Οπως διαπιστώσαμε από την έκθεση της ΤτΕ, το κόστος της κλιματικής αλλαγής στη χώρα μας θα υπερβεί τα 700 δισ. ευρώ σωρευτικά μέχρι το τέλος του αιώνα. Μέσα σε αυτό συμπεριλαμβάνεται και το κόστος των δασικών πυρκαγιών. Είμαστε ήδη στην πυρίκαυστη περίοδο, στην οποία απαγορεύονται στην ύπαιθρο καύσεις και δραστηριότητες που μπορούν να οδηγήσουν σε δασικές πυρκαγιές. Από τα φετινά και τα περυσινά ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν ήδη συσσωρευθεί τεράστιες ποσότητες κομμένων ξύλων, κλαδιών και δέντρων, που αποτελούν ως γνωστόν ιδεώδη καύσιμη ύλη για προσεχείς πυρκαγιές.

Τα κύρια αίτια των δασικών πυρκαγιών είναι ο εμπρησμός (ακουσίως ή εκουσίως), ο κεραυνός και τα τυχόν σε επαφή κλαδιά με καλώδια της ΔΕΗ, τα οποία πολλοί επικαλούνται όταν δεν μπορούν να βρουν την προέλευση του πρώτου σπινθήρα. Είναι, πάντως, γνωστό ότι σε κατοικημένες περιοχές το ζήτημα του κινδύνου από τα καλώδια της ΔΕΗ οι κάτοικοι το αντιμετωπίζουν κόβοντας τα εν επαφή με τα καλώδια κλαδιά, λόγω του ορατού κινδύνου που υπάρχει έξω από την οικία τους. Δυστυχώς, όμως, δεν γνωρίζουμε στους οικισμούς μέσα σε δάση εάν γίνεται η ίδια πρόληψη από τους κατοίκους. Αυτό που γνωρίζουμε ωστόσο είναι ότι τόσο η πυρκαγιά στο Μάτι όσο και η πρόσφατη στα Γεράνεια ξεκίνησαν από καύση οργανικής μάζας από κλαδιά και άλλα οργανικά απόβλητα. Η μία οδήγησε σε 102 θύματα, η δεύτερη, χωρίς ευτυχώς θύματα, σε τεράστια οικολογική καταστροφή με περισσότερα από 70.000 στρέμματα καμένου δάσους. Και οι δύο παραδειγματικοί εμπρησμοί ξεκίνησαν από αμέλεια, μολονότι φυσούσαν άνεμοι πάνω από 6 ή 7 μποφόρ. Οι σοβαρότατες οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνέπειες έχουν συγκλονίσει το πανελλήνιο.

Η χώρα μας, όπως και κάθε άλλη χώρα, δεν έχει την πολυτέλεια να χάνει άλλο πράσινο και άλλα οικοσυστήματα. Τις τελευταίες δεκαετίες, είδαμε δυστυχώς όχι μόνο μεγάλης έκτασης δασικές πυρκαγιές, αλλά και το ορεινό ύψος μέχρι το οποίο μπορούν να φθάσουν τα φλεγόμενα δέντρα να μπορεί να υπερβεί ακόμη και το ένα χιλιόμετρο. Η εξέλιξη της κλιματικής αλλαγής επιφυλάσσει, δυστυχώς, ακόμα πιο συχνούς και μεγαλύτερης έντασης ανέμους στην ανατολική Ελλάδα. Επιφυλάσσει συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα και μεγαλύτερη αστάθεια και προοιωνίζεται μεγαλύτερη παραγωγή καύσιμης ύλης στην ψυχρότερη εποχή του έτους. Επομένως, αναρωτιέται κανείς προς τα πού βαδίζουμε. Οποια προληπτικά μέτρα και να ληφθούν, πράγμα που πρέπει να γίνεται το αργότερο μέχρι τις αρχές της άνοιξης, θα έρθει να τα ακυρώσει ο κάθε «αμελής» εμπρηστής, ο οποίος μπορεί και να τιμωρηθεί για αμέλεια μπορεί και όχι. Η εξ αμελείας πρόκληση πυρκαγιάς σε δάσος είναι μια ασύμμετρη απειλή. Από ελάχιστη εγκληματική δραστηριότητα, π.χ. από ένα σπινθήρα, ένα αναμμένο τσιγάρο, μια καύση ξερόχορτων, μπορεί να προκληθεί τεράστιας εκτάσεως ζημία που ενίοτε αγγίζει τα όρια εθνικής καταστροφής, όπως συνέβη στο Μάτι, στην Πάρνηθα ή προσφάτως στα Γεράνεια.

Είναι αλήθεια ότι όταν ο εμπρησμός δάσους ή δασικής έκτασης τελείται με δόλο (πρόθεση) τιμωρείται με βαριές ποινές. Αντίθετα, όμως, η εξ αμελείας πρόκληση πυρκαγιάς σε δάσος επισύρει κατά τον ποινικό κώδικα ποινή φυλάκισης, δηλαδή από δέκα ημέρες μέχρι και πέντε χρόνια. Αυτό ισχύει μάλιστα ακόμη και αν η φωτιά κάψει χιλιάδες στρέμματα, ακόμη και αν προκαλέσει δεκάδες θανάτους. Στην περίπτωση αυτήν ο εμπρησμός εξ αμελείας συρρέει με την ανθρωποκτονία εξ αμελείας, η ποινή της οποίας επίσης δεν μπορεί να υπερβεί τα πέντε χρόνια (πλημμέλημα), όσοι θάνατοι και αν έχουν προκληθεί. Ετσι στην περίπτωση αυτή (εκτεταμένος εμπρησμός εξ αμελείας και πολλαπλή ανθρωποκτονία εξ αμελείας) η ποινή παραμένει πλημμεληματική και δεν μπορεί να υπερβεί το μέγιστο του είδους της ποινής, δηλαδή τα πέντε χρόνια (άρ. 94 παρ. 2 Π.Κ.). Οταν δε συντρέχουν ελαφρυντικές περιστάσεις, αυτή κατά τον νόμο μπορεί να μειωθεί «ελεύθερα έως το ελάχιστο όριό της», δηλαδή το δεκαήμερο (άρ. 83 περίπτ. δ΄ Π.Κ.).

Οι ρυθμίσεις αυτές δεν μπορούν να συλλάβουν προσηκόντως το άδικο και την ενοχή εκείνου που από αδιαφορία και ασύγγνωστη απερισκεψία προκαλεί μια δραματική οικολογική καταστροφή, έστω και αν ενεργεί χωρίς πρόθεση, χωρίς δηλαδή να αποδέχεται το εγκληματικό αποτέλεσμα της πυρκαγιάς. Οποιος θέτει κινδύνους για το δάσος, οφείλει να αναλογισθεί το ενδεχόμενο, ότι μπορεί να προκαλέσει ζημία μη αναστρέψιμη, το κόστος της οποίας θα επωμισθούν οι επερχόμενες γενεές. Η αμέλειά του δεν είναι μια απλή αμέλεια, είναι ιδιαιτέρως βαριά και επίμεμπτη και θα έπρεπε να κολάζεται αναλόγως.

Ο ποινικός μας κώδικας γνωρίζει διαβάθμιση της αμέλειας, π.χ. κατά την επιμέτρηση της ποινής ο δικαστής λαμβάνει υπ’ όψιν τον βαθμό της αμέλειας του δράστη, αν δηλαδή αυτή είναι ελαφρά ή βαριά (άρ. 79 Π.Κ.). Ομοίως η γερμανική νομοθεσία γνωρίζει τη βαριά αμέλεια (Leichtfertigkeit) όπως άλλωστε και το δίκαιο των αγγλοσαξονικών χωρών (recklessness). Την τιμώρηση της αμέλειας σε βαθμό κακουργήματος γνωρίζει ήδη ο ποινικός μας κώδικας (άρ. 29, 42 παρ. 3). Μάλιστα, δε, ο προϊσχύσας ποινικός κώδικας προέβλεπε ότι σε περίπτωση πολλαπλής ανθρωποκτονίας από αμέλεια, μπορούσε να επιβληθεί ποινή κάθειρξης μέχρι δέκα έτη. Πλην όμως, η διάταξη αυτή εξαφανίστηκε περιέργως στον νέο Π.Κ., χωρίς εξήγηση και παρά τις σχετικές επισημάνσεις από την επιστήμη!

Είναι επομένως επιβεβλημένη η τιμώρηση σε βαθμό κακουργήματος του εξ αμελείας εμπρησμού εφόσον η πυρκαγιά εξαπλώθηκε σε μεγάλη έκταση και αφού ο δράστης επέδειξε βαριά αμέλεια, ήτοι ασύγγνωστη, ενόψει των περιστάσεων αδιαφορία για το αποτέλεσμα, όπως άλλωστε επιβεβλημένη είναι και η επαναφορά της διάταξης του προϊσχύσαντος Π.Κ., που προέβλεπε κάθειρξη μέχρι δέκα ετών σε περίπτωση πολλαπλής ανθρωποκτονίας από αμέλεια. Για όλους αυτούς τους σπουδαίους λόγους όχι μόνον είναι επιτακτική η αναθεώρηση του Π.Κ. για τις δασικές πυρκαγιές, αλλά θα πρέπει να εφαρμόσει η πολιτεία και τη δυνατότητα επικηρυγμένης αμοιβής ώστε να υπάρξει ισχυρό κίνητρο καταγγελίας των όποιων παράνομων καύσεων μέσα στην αντιπυρική περίοδο.

Οι υπογράφοντες κρούομε τον κώδωνα του αυξανόμενου κινδύνου των δασικών πυρκαγιών, διαπνεόμενοι από την κοινή μας αντίληψη ότι οι προσβολές του περιβάλλοντος έχουν όχι μόνον εγχώριες αλλά και παγκόσμιες επιπτώσεις σε χρονικό ορίζοντα βάθους πολλών γενεών.

* Ο κ. Χρήστος Σ. Ζερεφός είναι ακαδημαϊκός, γενικός γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών.
** Ο κ. Χρίστος Μυλωνόπουλος είναι καθηγητής του Ποινικού Δικαίου του Πανεπιστημίου Αθηνών

Πηγή: kathimerini.gr[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]