Ο αγροτικός τομέας στην Σύνοδο Κορυφής: Η Ευρώπη στο «παζάρι»
[vc_row][vc_column][vc_single_image image=”35258″ img_size=”full”][vc_column_text]
Του Χαράλαμπου Κασίμη
Μια ακριβής αποτύπωση της κατάστασης για τον αγροτικό τομέα είναι εξαιρετικά δύσκολη ακόμα. Αφενός δεν έχουν οριστικοποιηθεί και εξειδικευτεί οι αποφάσεις της Συνόδου, διότι είναι σε εκκρεμότητα οι αποφάσεις του Ευρωκοινοβουλίου, της Επιτροπής και των εθνικών κοινοβουλίων για την αύξηση των εθνικών συνεισφορών στον κοινοτικό προϋπολογισμό, αφετέρου τα διάφορα «αντίδωρα» ή τα «γλυκίσματα» της διαπραγμάτευσης, που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την αγροτική ανάπτυξη δημιουργούν σύγχυση σε ό,τι αφορά την πραγματική εικόνα.
Γνωρίζαμε, εδώ και δύο χρόνια, από την πρώτη ανακοίνωση της Επιτροπής τον Μάιο του 2018, ότι ο προϋπολογισμός της ΚΑΠ συμπιέζεται και ότι αναμένονται μειώσεις για την νέα προγραμματική περίοδο 2021-2027.
Από έναν προϋπολογισμό της τάξης των 382,8 δισ. της περιόδου 2014-2020, η νέα πρόταση της Επιτροπής το Μάιο του 2018 προέβλεπε μείωση στους πόρους της ΚΑΠ στα 324,3 δισ. (μείωση 15% περίπου σε σταθερές τιμές).
Η πρώτη σημαντική αύξηση αυτού του προϋπολογισμού ακολούθησε την κρίση του Covid-19 και την ενσωμάτωση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης το Μάιο στο πλαίσιο του οποίου η αγροτική ανάπτυξη θα χρηματοδοτείτο με επιπλέον 15 δισ. σε σταθερές τιμές για την «αναχρηματοδότηση της αγροτικής ανάπτυξης»: Για την αντιμετώπιση της κρίσης και την ευχερέστερη προσαρμογή στην Πράσινη Συμφωνία, τη «στρατηγική από το χωράφι στο πιάτο» και τη «στρατηγική για την βιοποικιλότητα». Αυτοί οι πόροι θα κάλυπταν μεγάλο μέρος των απωλειών των προηγούμενων προτάσεων.
Το Μάιο του 2020 η Επιτροπή κατέθεσε πρόταση προϋπολογισμού στα 348,3 δισ., πλησίον του ύψους της οποίας βρέθηκε και αυτή του Προέδρου του Συμβουλίου της ΕΕ C. Michel στην Σύνοδο Κορυφής (348,2 δισ.) του Ιουλίου, προϋπολογισμός που με την ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων της Συνόδου, μειώθηκε τελικά κατά περίπου 4,5 δισ. στα 343,9 δισ.
Αν κάποιος δει προσεκτικά την πρόταση με την οποία προσήλθε στην Σύνοδο ο C. Michel, θα καταλήξει εύκολα στην άποψη ότι η γεωργία είναι μάλλον η χαμένη της διαπραγμάτευσης, καθώς στο πλαίσιο αυτής περιορίστηκαν άμεσα ή έμμεσα οι πόροι της, ώστε να δοθούν διαφόρων τύπων «δωράκια» με ποικίλες αιτιολογήσεις σε κράτη-μέλη με σκοπό να καμφθούν οι αντιστάσεις τους στην διαπραγμάτευση.
Στο τετραήμερο της διαπραγμάτευσης η πρόταση Michel τραυματίστηκε ποικιλοτρόπως, ειδικά σε ότι αφορά στο Ταμείο Ανάκαμψης. Όχι μόνο λόγω της σχέσης επιχορηγήσεων/δανείων και αποσύνδεσης της στήριξης από την τήρηση των κανόνων του κράτους δικαίου ή της δυνατότητας ενός και μόνο κράτους-μέλους να βάλει «φρένο» στην έγκριση και εκταμίευση των πόρων.
Η πρόταση Michel τραυματίστηκε και γιατί, μέσα σε τέσσερις μέρες, συρρικνώθηκαν οι πόροι για σημαντικά προγράμματα που αφορούν άμεσα ή έμμεσα στην γεωργία, όπως αυτό της αναχρηματοδότησης της Αγροτικής Ανάπτυξης από 15 δισ. σε 7,5 (μείωση κατά 50%), το Horizon Europe (με σημαντικό άξονα στην αγροτική έρευνα) από 13,5 δισ. σε 5 δισ. (μείωση κατά σχεδόν 60%) και αυτό της «πολυδιαφημισμένης» Δίκαιης Μετάβασης -που θα στήριζε και δράσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής- από 30 δισ. σε 10 (μείωση κατά περίπου 66%).
Το «φτωχό αντίδωρο» για την Ελλάδα
Ο Έλληνας Πρωθυπουργός μετά τη Σύνοδο δήλωσε, μεταξύ άλλων, ότι «σε ό,τι αφορά το ΠΔΠ παρά τη μείωση του, πετύχαμε δύο πράγματα, την αύξηση των πόρων που η Ελλάδα θα πάρει από το Ταμείο Συνοχής και παράλληλα, για τους αγρότες μας, παραμένουν σταθεροί οι πόροι από την Κοινή Αγροτική Πολιτική».
Ας δούμε τα πράγματα με τη σειρά, κάνοντας μια εκτίμηση για τους αναμενόμενους πόρους μετά τη Σύνοδο, με βάση τους συντελεστές που χρησιμοποιούμε ως χώρα.
Για την Ελλάδα, από έναν προϋπολογισμό 19,460 δισ. της περιόδου 2014-2020, η πρόταση της Επιτροπής το Μάιο 2018 μας οδηγούσε στα 18,3 δισ. περίπου. Αν συγκρίνει κανείς αυτά τα ποσά με μια αναμενόμενη διαμόρφωση του προϋπολογισμού σήμερα κοντά στα 19,3 δισ., τότε αιτιολογείται η αναφορά του Πρωθυπουργού μετά το πέρας της Συνόδου ότι παραμένουν σταθεροί οι πόροι συγκριτικά με την προηγούμενη προγραμματική περίοδο.
Τα πράγματα όμως δεν είναι έτσι και μια τέτοια σύγκριση θα ήταν παραπλανητική. Και τούτο γιατί το Μάιο του 2020 με τη νεότερη αναθεωρημένη πρόταση από την Επιτροπή, που ενσωμάτωνε την αναλογούσα χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης στον Πυλώνα ΙΙ, το συνολικό ποσό που προέκυπτε για την χώρα πλησίαζε τα 19.5 δισ.
Είχα προ ημερών σημειώσει σε άλλο άρθρο, ότι η Ελλάδα ήταν απούσα από τις διαπραγματεύσεις για τη χρηματοδότηση του αγροτικού τομέα, όταν άλλοι ηγέτες προσερχόμενοι στην Σύνοδο αναδείκνυαν την σημασία του τομέα στις διαπραγματεύσεις τους. Η αφωνία της Ελλάδας μιας χώρας στην οποία ο αγροτικός τομέας έχει ιδιαίτερη βαρύτητα με όρους συμμετοχής στο ΑΕΠ, στην απασχόληση και στις εξαγωγές, της οποίας οι ευρωπαϊκές ενισχύσεις στηρίζουν σημαντικά το γεωργικό εισόδημα, αποτυπώθηκε και στις αποφάσεις της Συνόδου για τη γεωργία.
Πάνω απ’ όλα όμως, χαμένη είναι η γεωργία της ΕΕ από τις τελικές αποφάσεις των ασυγκράτητων συμβιβασμών. Η έκβαση της διαπραγμάτευσης της Συνόδου Κορυφής αποτελεί ένα «πισωγύρισμα» σε ό,τι αφορά τη γεωργία, τόσο λόγω της μείωσης των διαθέσιμων πόρων για την αναχρηματοδότηση της αγροτικής ανάπτυξης μετά τη συγκρότηση του Ταμείου και την αρχική κατανομή των πόρων, όσο και σε ό,τι αφορά την ίδια την προώθηση των πολιτικών της Ένωσης για την Πράσινη Συμφωνία, την έρευνα, τη Δίκαιη Μετάβαση και το κράτος δικαίου.
Η απόφαση της Συνόδου αποτελεί τραύμα και στην αποφασιστικότητα της Ένωσης να εφαρμόσει τις πολιτικές της, αφού τελικά επικράτησαν οι πολιτικές του «παζαριού» και των «εκπτώσεων».
Φοβάμαι ότι, σαν αποτέλεσμα των παραπάνω, το δόγμα «κάνουμε περισσότερα με λιγότερα», δεν θα βρει πολλούς υποστηρικτές στις νέες πολιτικές για την γεωργία, την ανάπτυξη και το περιβάλλον της Ένωσης.
*Ο Χαράλαμπος Κασίμης είναι Καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Πρώην Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]
