Η δύναμη του φόβου στο εκλογικό σώμα
Γιώργος Πετρόπουλος
Με μια πρώτη ματιά οι πρόσφατες εκλογές με απλή αναλογική συνιστούν θρίαμβο για τη Ν.Δ. και συντριπτική ήττα για τον ΣΥΡΙΖΑ. Στην πραγματικότητα, όμως, το μήνυμα της κάλπης είναι πολύ πιο σύνθετο, γιατί ο θρίαμβος της Ν.Δ. πολύ γρήγορα μετατράπηκε σε φόβο της κοινωνίας μπροστά στο ενδεχόμενο μιας εντελώς ανεξέλεγκτης κυβέρνησης, ενώ η ήττα του ΣΥΡΙΖΑ είναι πολύ ευρύτερη από αυτό που φαίνεται, αγγίζοντας το σύνολο των αριστερών και δημοκρατικών κομμάτων.
Ανεξαρτήτως των λαθών του ΣΥΡΙΖΑ που συνέβαλαν σε τέτοιας έκτασης ήττα, αυτό που σε τελευταία ανάλυση μέτρησε ως τελικό συμπέρασμα ήταν η αδυναμία του να πείσει πως έχει αξιόπιστη κυβερνητική πρόταση σε αντίθεση με τη Ν.Δ. που η δική της πρόταση ήταν και σαφής και συγκεκριμένη.
Εντούτοις οι ψηφοφόροι ουδέποτε φαντάστηκαν την εικόνα αυτού που ψήφισαν, τη διπλάσια δηλαδή απόσταση ανάμεσα στα δύο κόμματα. Γι’ αυτό και η ανακοίνωση των τελικών αποτελεσμάτων βρήκε πολίτες και πολιτικούς να τα αντικρίζουν με μεγάλη έκπληξη. Τι θα μπορούσε να συμβεί αν αυτά τα αποτελέσματα επαναληφθούν στις εκλογές της 25ης Ιουνίου;
Ο φόβος της ανεξέλεγκτης κυβέρνησης
Θα ήταν λάθος να πιστέψει κανείς ότι οι ψηφοφόροι γενικώς αλλά και οι σκεπτόμενοι ψηφοφόροι της Ν.Δ. ειδικότερα -αυτοί δηλαδή που δεν προσεγγίζουν το κόμμα τους με οπαδικά κριτήρια- θεωρούν πως είχαμε μια εξαιρετική κυβέρνηση στην τετραετία που πέρασε, πως δεν μοίρασε κρατικό χρήμα σε «ημετέρους», πως δεν έκανε σκάνδαλα, πως δεν έχει σχέση με τις υποκλοπές, πως είναι ανεύθυνη για το έγκλημα των Τεμπών, πως δεν έχει απλώσει τα πλοκάμια της στους θεσμούς και ειδικότερα στη Δικαιοσύνη, πως δεν κάλυψε ενόχους και δεν κουκούλωσε υποθέσεις, πως δεν εξυπηρετεί συμφέροντα. Το αντίθετο ακριβώς συμβαίνει.
Οι σκεπτόμενοι ψηφοφόροι γενικά και της Ν.Δ. ειδικότερα ξέρουν πολύ καλά πως η κυβέρνηση της προηγούμενης τετραετίας είναι βουτηγμένη ώς τα μαλλιά σε αυτές τις σκοτεινές υποθέσεις. Αλλά η ψήφος δεν σχετίζεται μόνο με την καλή ή την κακή άποψη που έχει ο ψηφοφόρος για ένα κόμμα, ακόμη και γι’ αυτό που θεωρούσε ή θεωρεί κόμμα του.
Είναι επίσης γεγονός ότι ένα μεγάλο κομμάτι -αν όχι το μεγαλύτερο- του βασικού κορμού των ψηφοφόρων της Ν.Δ. δεν θεωρούν ότι το αποτέλεσμα της 21ης Μαΐου συνιστά νίκη πρώτα και κύρια για το κόμμα τους. Αντίθετα θεωρούν πως πρωτίστως πρόκειται για νίκη του συστήματος Μητσοτάκη και της πολιτικής του οικογένειας και δευτερευόντως για νίκη της Ν.Δ. Μητσοτάκης και Ν.Δ. δεν είναι ταυτόσημα πράγματα για τον κλασικό νεοδημοκράτη δεξιό.
Στο πλαίσιο αυτό ο φόβος από το εκλογικό αποτέλεσμα ήταν φυσική συνέπεια και για τους ψηφοφόρους της Ν.Δ., καθώς αντιλαμβάνονται πως αν η κυβέρνησή Μητσοτάκη έκανε όσα έκανε στην προηγούμενη θητεία της με 158 βουλευτές και με απόσταση 8 ποσοστιαίων μονάδων από τον ΣΥΡΙΖΑ, δεν θα διστάσει μπροστά σε τίποτα αν το αποτέλεσμα των εκλογών του Μαΐου επαναληφθεί τον Ιούνιο. Τον ίδιο φόβο -ενδεχομένως πολύ πιο αυξημένο- έχουν και οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και οι ψηφοφόροι των υπόλοιπων κομμάτων της αντιπολίτευσης.
Επιπλέον αντιλαμβάνονται, ειδικά οι νεοδημοκράτες, πως η παντοδυναμία Μητσοτάκη συνιστά την ταφόπλακα της καραμανλικής Ν.Δ. και τη μετατροπή της σε ένα κόμμα-όργανο στα χέρια της μεγαλύτερης και ισχυρότερης πολιτικής οικογένειας της χώρας. Καραμανλήδες στην Ελλάδα υπάρχουν, όπως και Παπανδρέου, αλλά η οικογένεια Μητσοτάκη στο πολιτικό γίγνεσθαι είναι άλλο πράγμα. Αυτό εύκολα το καταλαβαίνει ο πολίτης και ακόμη καλύτερα ο σκεπτόμενος δεξιός ψηφοφόρος.
Ηττήθηκε μόνο ο ΣΥΡΙΖΑ;
Η εκλογική ήττα του ΣΥΡΙΖΑ ήταν συντριπτική. Αυτό κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήσει, αρκεί να δει μόνο την έκτασή της. Αλλά δεν ηττήθηκε μόνο ο ΣΥΡΙΖΑ, κάτι που εύκολα μπορεί να γίνει αντιληπτό αν υπολογιστούν οι συνέπειες.
Μαζί με τον ΣΥΡΙΖΑ ηττήθηκαν μια σειρά δημοκρατικά δικαιώματα, ελευθερίες και διεκδικήσεις. Κατ’ αρχάς ηττήθηκε η απλή αναλογική που ήταν από την αρχή στο στόχαστρο του Κυρ. Μητσοτάκη και του εκλογικού επιτελείου του. Ηττήθηκε δηλαδή το μοναδικό εκλογικό σύστημα που διασφαλίζει και στην κάλπη τη συνταγματικά κατοχυρωμένη ισότητα των πολιτών, γιατί διασφαλίζει την ισοτιμία της ψήφου.
Για την ήττα της απλής αναλογικής δεν συνέβαλε μόνο η Ν.Δ. και οι μηχανισμοί της. Συνέβαλε ολόκληρη η Αριστερά, σε όλες τις εκφάνσεις της, που δεν την υπερασπίστηκε. Κυρίως έργο της Αριστεράς είναι η ήττα της απλής αναλογικής. Πάνω στην ήττα της απλής αναλογικής -που είχε συντελεστεί προεκλογικά στη συνείδηση των ψηφοφόρων- ακυρώθηκε και η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για κυβέρνηση συνεργασίας.
Ετσι κυριάρχησε το αφήγημα Μητσοτάκη και ο θρίαμβος της καλπονοθείας. Οτι η χώρα μπορεί να κυβερνηθεί μόνο με καλπονοθευτικό συστήματα μέσω των οποίων ένα κόμμα μειοψηφίας στην κοινωνία θα μετατρέπεται, ελέω εκλογικού νόμου, σε κόμμα πλειοψηφίας στη Βουλή. Θα χρειαστούν πολλά χρόνια για να μπορέσει η Αριστερά να επαναφέρει με πειστικό τρόπο την απλή αναλογική ως πρώτη και βασική προϋπόθεση για τη διασφάλιση της ισότητας των πολιτών στις εκλογές. Κι ακόμη περισσότερα για τη συνταγματική θέσπισή της ως πάγιου εκλογικού συστήματος. Αν λάβουμε υπόψη ότι αυτό το αίτημα είναι ιδρυτικού χαρακτήρα για την Αριστερά, προέκυψε ταυτόχρονα με την ίδρυσή της, θα καταλάβουμε το πισωγύρισμα που έχει συντελεστεί.
Το εκλογικό αποτέλεσμα έφερε αλώβητη και ενισχυμένη τη Ν.Δ. απέναντι στο σκάνδαλο των υποκλοπών, στο έγκλημα των Τεμπών, στις απευθείας αναθέσεις σε «ημετέρους», στη διασπάθιση του δημόσιου χρήματος. Η καταστρατήγηση δικαιωμάτων, όπως αυτό του απορρήτου των επικοινωνιών και της ιδιωτικής ζωής, της ασφάλειας των συγκοινωνιών, του δημοκρατικού ελέγχου στη διαχείριση του κρατικού χρήματος κ.λπ., επικυρώθηκε εκλογικά. Το κράτος ως λάφυρο της εκάστοτε κυβερνητικής εξουσίας θριάμβευσε.
Επίσης επικυρώθηκαν εκλογικά μια σειρά αντιδημοκρατικά-αντιλαϊκά μέτρα που έλαβε η Ν.Δ. του Κυρ. Μητσοτάκη στη διάρκεια της κυβερνητικής θητείας της, όπως η περιστολή του δικαιώματος της διαμαρτυρίας και της ελευθερίας τού συνέρχεσθαι, η κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου, η παράνομη παραβίαση του οικογενειακού ασύλου, η περιστολή μέχρις εξαφανίσεως του λεγόμενου κράτους δικαίου με όσες δημοκρατικές κατακτήσεις περιείχε ή είχαν απομείνει. Ολα αυτά δεν συνιστούν μόνο ήττα του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν συνιστούν καν εκλογική ήττα, που είναι το λιγότερο. Συνιστούν πισωγύρισμα της ελληνικής κοινωνίας.
Στις εκλογές της 21ης Μαΐου θριάμβευσε ένα σύστημα προπαγάνδας, ελεγχόμενης και κατευθυνόμενης ενημέρωσης που εδώ και πολλά χρόνια αντιστρέφει την πραγματικότητα κάνοντας το άσπρο-μαύρο και το αντίθετο με στόχο τη χειραγώγηση των συνειδήσεων. Ταυτόχρονα ηττήθηκε η ελευθερία του Τύπου και της άσκησης της κριτικής και περιθωριοποιήθηκε η ελεύθερη-δημοκρατική αντιπαράθεση ιδεών, η ισότητα στη δυνατότητα προβολής και ζύμωσης των απόψεων. Αυτά δεν συνιστούν μόνο ήττα του ΣΥΡΙΖΑ. Είναι καίριο πλήγμα στη δημοκρατία που, αντί να διευρύνεται, συρρικνώνεται απελπιστικά.
Δύναμη αποτροπής
Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδήμων της πολιτικής για να καταλάβει πως μια επανάληψη του εκλογικού αποτελέσματος της 21ης Μαΐου στις εκλογές της 25ης Ιουνίου σημαίνει πως ό,τι αντιλαϊκό νομοθετήθηκε την προηγούμενη τετραετία, θα παγιωθεί στην εφαρμογή του και θα επεκταθεί. Ο,τι αντιδημοκρατικό έγινε και επικυρώθηκε εκλογικά, θα καθιερωθεί και θα επεκταθεί καθώς θα ανοίξει την όρεξη στην πανίσχυρη κυβέρνηση και στον παντοδύναμο Μητσοτάκη για ακόμη χειρότερες πρακτικές. Κι αυτό δεν θα είναι μόνο ήττα του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό θα είναι ήττα της Αριστεράς, ήττα των δημοκρατικών κομμάτων, ήττα των κινημάτων, ήττα του λαού.
Μια τέτοια ήττα είναι χρέος των κομμάτων της Αριστεράς και της δημοκρατικής αντιπολίτευσης γενικότερα να την αποτρέψουν. Αλλά για να το πετύχουν αυτό πρέπει να πείσουν τους ψηφοφόρους. Ο απόλυτα δικαιολογημένος φόβος που προκάλεσε το αποτέλεσμα της 21ης Μαΐου δημιούργησε μια ευρύτατη εκλογική βάση που είναι έτοιμη να συνεισφέρει στην αποτροπή. Μια εκλογική βάση που ξεκινάει από τον κόσμο της Αριστεράς και διεισδύει βαθιά στον κόσμο της Ν.Δ.
Όλοι παραδέχονται πως οι κάλπες στη νέα εκλογική αναμέτρηση θα είναι άδειες. Το πώς θα γεμίσουν δεν έχει ακόμη κριθεί, παρ’ όλο που το σύστημα Μητσοτάκη είναι σε πλεονεκτικότερη θέση.
Το ερώτημα της αυτοδυναμίας και οι εκλογές στις 25 Ιουνίου
Του Αγγελου Σεριάτου*
Σύμφωνα με τον εκλογικό νόμο, υπό τον οποίο θα διεξαχθούν οι εκλογές της 25ης Ιουνίου, το πρώτο κόμμα εφόσον συγκεντρώσει ποσοστό 25% θα λάβει μπόνους 20 εδρών. Ουσιαστικά, σε ένα τέτοιο σενάριο οι 280 έδρες θα μοιραστούν αναλογικά μεταξύ των κομμάτων που θα πετύχουν την είσοδο τους στο Κοινοβούλιο, με τις υπολειπόμενες 20 έδρες να πηγαίνουν στο πρώτο κόμμα ως μπόνους.
Από αυτό το ποσοστό (25%) και πάνω, για κάθε επιπλέον 1% που θα λάβει το πρώτο κόμμα θα εξασφαλίζει περίπου ακόμα 2 έδρες, με μέγιστο τις 30 επιπλέον. Ως εκ τούτου, αν για παράδειγμα το πρώτο κόμμα συγκεντρώσει ποσοστό 40%, τότε θα λάβει το σύνολο του μπόνους που δικαιούται (50 έδρες), οι οποίες θα προστεθούν στις έδρες που θα έχει ήδη εξασφαλίσει αναλογικά.
Ωστόσο, το πραγματικά κρίσιμο μέγεθος για την εξασφάλιση της αυτοδυναμίας των 151 εδρών είναι το άθροισμα των ποσοστών των κόμματων που δεν θα πετύχουν να εισέλθουν στη Βουλή. Πιο συγκεκριμένα, όσο τυχόν μεγαλύτερο είναι το άθροισμα των κομμάτων που θα μείνουν εκτός Βουλής τόσο μικρότερο θα είναι και το ποσοστό που απαιτείται για την αυτοδυναμία. Αντίστροφα, αν στο μηδενικής πιθανότητας σενάριο κατά το οποίο το αθροιστικό ποσοστό των κομμάτων που θα μείνουν εκτός Βουλής είναι τελικά 0%, τότε το πρώτο κόμμα θα χρειαστεί ποσοστό της τάξης του 40,4% για να εξασφαλίσει μια ισχνή αυτοδυναμία 151 εδρών.
5 κόμματα στη Βουλή
Αν στις 25 Ιουνίου επαναληφθούν τα αποτελέσματα των πρόσφατων εκλογών, τότε η Ν.Δ. θα λάβει το μέγιστο του μπόνους, δηλαδή 50 έδρες, φτάνοντας τις 171. Ο παραπάνω εξαιρετικά μεγάλος αριθμός εδρών θα οφείλεται κυρίως στο μεγάλο ποσοστό (16%) των κομμάτων που δεν πέτυχαν να περάσουν το κατώφλι του 3%.
6 κόμματα στη Βουλή
Αν στις 25 Ιουνίου επαναληφθούν τα αποτελέσματα των πρόσφατων εκλογών, με μόνη διαφοροποίηση την οριακή είσοδο στη Βουλή ενός εκ των κομμάτων που έφτασαν στο κατώφλι της, δηλαδή της Νίκης ή της Πλεύσης Ελευθερίας, τότε το άθροισμα του ποσοστού των εκτός Βουλής κομμάτων θα διαμορφωθεί στο 13%, οδηγώντας τη Ν.Δ. σε μια άνετη κοινοβουλευτική πλειοψηφία 167 εδρών.
7 κόμματα στη Βουλή
Αν, ωστόσο, στις επερχόμενες εκλογές καταφέρουν δύο κόμματα, όπως η Νίκη και η Πλεύση Ελευθερίας, να εισέλθουν με οριακό τρόπο στο Κοινοβούλιο, τότε το άθροισμα του ποσοστού των εκτός Βουλής κομμάτων θα διαμορφωθεί κοντά στο 10%, οδηγώντας τη Ν.Δ. σε αυτοδυναμία, με 163 έδρες.
8 κόμματα στη Βουλή
Τέλος, αν στις εκλογές του Ιουνίου η Ν.Δ. καταγράψει απώλειες, συγκεντρώνοντας ποσοστό 37%, την ίδια στιγμή που δύο ή τρία κόμματα, όπως η Νίκη, η Πλεύση Ελευθερίας και το ΜέΡΑ25 εισέλθουν σε αυτή, μειώνοντας σε κάθε περίπτωση το ποσοστό των εκτός Βουλής κομμάτων στο 11%, τότε το κυβερνών κόμμα δεν θα καταφέρει να εξασφαλίσει τις απαιτούμενες για την αυτοδυναμία 151 έδρες.
Εν κατακλείδι, η βασικότερη πληροφορία που θα χρειαστεί να έχουμε κατά νου για την αποκωδικοποίηση του ερωτήματος της αυτοδυναμίας είναι το άθροισμα του ποσοστού που θα λάβουν τα κόμματα που δεν θα πετύχουν να εισέλθουν στην επόμενη Βουλή.
Όσο μικρότερο είναι αυτό το ποσοστό τόσο πιο ψηλά θα ανέβει ο πήχης της αυτοδυναμίας, ενώ όσο μεγαλύτερο είναι τόσο πιο χαμηλά θα κατέβει ο σχετικός πήχης. Το πώς αυτή η γνωστή παράμετρος σχετίζεται με τις στρατηγικές των κομμάτων είναι μια πιο σύνθετη αλλά και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συζήτηση.
* Επικεφαλής Ερευνών της Prorata υπ. διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης
Πηγή: efsyn.gr
