Η αντιφατική κληρονομιά
O Ανδρέας Παπανδρέου είναι ο επιδραστικότερος πολιτικός της Μεταπολίτευσης. Κυβέρνησε τα περισσότερα χρόνια από όλους (8+2), είναι ο μοναδικός πρωθυπουργός που έχασε και ξανακέρδισε εκλογές και ο μοναδικός που μνημονεύεται με το μικρό του όνομα ακόμα και σήμερα.
Πρόκειται για πολιτικό φαινόμενο που το συναντάμε σπάνια, αφού συνδύαζε ακαδημαϊκή μόρφωση και ταυτόχρονα μιλούσε τη γλώσσα του λαού. Είτε δίπλα στον Κλίντον στον Λευκό Οίκο είτε στο καφενείο της Ανδρίτσαινας, είχε πάντα την ίδια ηγετική αύρα.
Ενσωμάτωσε σε ένα ενιαίο αφήγημα τον βενιζελισμό, την εαμική κληρονομιά και τον κεντρώο «Ανένδοτο», τα «έντυσε» με εθνοκεντρισμό και κατασκεύασε την «αντιδεξιά» πολιτική ταυτότητα, «τουμπάροντας» τον μεταπολεμικό διαχωριστικό άξονα «κομμουνιστές-αντικομμουνιστές (ή εθνικόφρονες-μιάσματα).
Ήταν γεμάτος αντιφάσεις, για αυτό και η ιδεολογική του κληρονομιά είναι κατακερματισμένη και διεκδικήσιμη κατά το δοκούν. Κάποιοι δεξιοί συγκινούνταν με τα συνθήματα «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες», «το όνομά μας είναι η ψυχή μας» και την όλη εθνοκεντρική ρητορική του, ιδιαίτερα στα ελληνοτουρκικά και στο μακεδονικό, άσχετα αν επί της ουσίας ξεκινούσε μαξιμαλιστικά για να καταλήξει σε συμβιβασμούς (Νταβός, Ενδιάμεση Συμφωνία).
Κάποιοι αριστεροί –ως το ’86–συγκινούνταν με το σύνθημα «ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει Δεξιά» και το ότι συνέβαλε στην αριστερή ιδεολογική ηγεμονία στις τέχνες και στα γράμματα, ειδικά για την περίοδο Κατοχής-Εμφυλίου (ντοκιμαντέρ για Βελουχιώτη, απαγόρευση προβολής της «Ελένης» του Γκατζογιάννη). Για τους κεντροαριστερούς, η διετία 1993-95 είναι η πιο «σοσιαλδημοκρατική», διότι έβαλε τις βάσεις για την εκσυγχρονιστική δεκαετία που ακολούθησε.
H επιδραστικότητά του έχει και την αρνητική της διάσταση. Οι δεξιοί τον θεωρούν υπεύθυνο για τη χρεοκοπία, οι κομμουνιστές του καταλογίζουν σφετερισμό συνθηματολογίας και οι ανανεωτικοί εθνικολαϊκισμό και δημαγωγία. Σήμερα πια, ο Ανδρέας Παπανδρέου συμβολίζει την εποχή της αφθονίας στα αμέτρητα memes. Κακό; Όχι. Άδικο; Ίσως.
