Η αναζήτηση και η γνώση της επώδυνης αλήθειας
Η «Πρωινή» «ακτινογραφεί» τη βραβευμένη παράσταση του «Οιδίποδα Τύραννου» από τη θεατρική ομάδα «Προσκήνιο» στο Φεστιβάλ της Καρδίτσας
Του Παναγιώτη Φωτεινόπουλου
Το Πανελλήνιο Φεστιβάλ Ερασιτεχνικού Θεάτρου στην Καρδίτσα μάς έδωσε την ευκαιρία να δούμε ξανά μέσω live stream τη -βραβευμένη πλέον- τραγωδία «Οιδίπους Τύραννος» που ανέβασε η θεατρική ομάδα «Προσκήνιο».
Έχοντας δει και τη θερινή παράσταση στο θέατρο Φλόκα, καταλήγω στο συμπέρασμα ότι το εγχείρημα στέφθηκε με επιτυχία διότι ήταν τολμηρό στη σκηνοθεσία και τις ερμηνείες, χωρίς να καταφύγει σε αλλοίωση του κεντρικού νοήματος και του πλαισίου ιδεών που πραγματεύεται ο Σοφοκλής στην τραγωδία.
Ο σκηνοθέτης Αλέξανδρος Κοέν εισάγει τους δικούς του νεωτερισμούς με κύριο κριτήριο πώς θα εξυπηρετηθεί η πλοκή και πώς θα αναδείξει τις ιδέες που θέλει, με κυρίαρχη –στα δικά μου μάτια τουλάχιστον- την επίμονη αναζήτηση της επώδυνης αλήθειας και αν ο άνθρωπος είναι δέσμιος της μοίρας του ή των επιλογών του.
Μπροστά σε αυτές τις επιλογές, μοιάζει να μπαίνει σε δεύτερη μοίρα η ειρωνεία, για να αναδειχθεί η τραγική διάσταση της ιστορίας του Οιδίποδα, τόσο στους μονολόγους όσο και στους διαλόγους.
Το έργο ξεκινά με έναν νεωτερισμό που προέρχεται από το ίδιο το κείμενο, καθώς –με φόντο το άγαλμα της Σφίγγας, που δεσπόζει σε όλη την παράσταση- ο Οιδίποδας (Νίκος Λαϊνόπουλος) μας θυμίζει -με τη χρήση τεχνολογικών εφέ- το γνωστό αίνιγμα που έλυσε όταν έφτασε στην είσοδο της Θήβας και στη συνέχεια έγινε βασιλιάς και ταυτόχρονα αιμομίκτης εν αγνοία του.
Στα κοστούμια ο Οιδίποδας δεν είναι ακριβώς κλασικός αλλά «κλασικίζει», ενώ οι λοιποί πρωταγωνιστές και ο χορός είναι με σύγχρονη και λιτή αστική περιβολή. Το βλέπω συχνά σε παραστάσεις τα τελευταία χρόνια. Δεν το προτιμώ, αλλά δε με ενοχλεί κιόλας, διότι δεν κεντρίζει το μάτι του θεατή και τον αφήνει να επικεντρωθεί στις ερμηνείες.
Η μουσική του Ηλία Ανδριόπουλου είναι υποβλητική και, σε συνδυασμό με τα χορικά του έργου, εξυπηρετεί την ομηρική τεχνική της επιβράδυνσης, δηλαδή καθυστερεί σκόπιμα η αφήγηση και χαλαρώνει το κοινό πριν από τις σκηνές που κορυφώνουν την τραγωδία με τις σοκαριστικές αποκαλύψεις για τον βασιλιά που είναι ταυτόχρονα λυτρωτής και μίασμα. Ενδιαφέρον σκηνοθετικό τέχνασμα, προς το τέλος της παράστασης, το σκοινί που δένει τους δύο «συνένοχους», τον αγγελιοφόρο με τον υπηρέτη-βοσκό του Λάιου λίγο πριν από την αποκάλυψη για το μωρό με τα πρησμένα πόδια, και στη συνέχεια δένει όλο τον χορό καθισμένο στις ξύλινες καρέκλες. Αν το ερμήνευσα σωστά, δημιουργεί συνειρμό σχετικά με το προαιώνιο υπαρξιακό δίλημμα αν είμαστε δέσμιοι του πεπρωμένου μας ή των επιλογών μας.
Κριτική πρωταγωνιστών:
Οιδίποδας: Ο Νίκος Λαϊνόπουλος κάνει μια μεστή και ολοκληρωμένη ερμηνεία, μακριά από ανούσιες υπερβολές. Τηρεί ευλαβικά το μέτρο στους στίχους, κάτι που τον βοηθά να μη χάνει ανάσες, και χρησιμοποιεί έξυπνα τις παύσεις. Δίνει ιδιαίτερη έμφαση στους στίχους που αναδεικνύουν την έννοια της τραγικής ειρωνείας (το κοινό ξέρει αυτό που ο ήρωας αγνοεί) και υπηρετεί επιδέξια την τεχνική της προοικονομίας, συμβάλλοντας στην κλιμάκωση της τραγικότητας. Απέναντι στον Κρέοντα είναι ο ειρωνικός και επιθετικός βασιλιάς. ενώ οι καθηλωτικές του στιγμές είναι στους διαλόγους με τον Τειρεσία και την Ιοκάστη, καθώς δείχνει να απολαμβάνει τη διαλογική σύγκρουση και την τραγική κορύφωση. Ως αυτοτυφλωμένος βασιλιάς είναι άψογος, αλλά η σκηνοθετική επιλογή του περπατήματος στις καρέκλες με άγχωσε και δεν συγκεντρώθηκα όσο θα ήθελα για να το απολαύσω. Το δυνατό του σημείο είναι πως μας παρουσιάζει διακριτά την ιδιαιτερότητα του σχήματος ύβρις-άτη-νέμεσις-τίσις σε αυτήν την τραγωδία, σεβόμενος τις νόρμες του αρχαίου θεάτρου.
Ιοκάστη: (Παναγιώτα Τόκα) Αναδεικνύει την αλαζονική πτυχή της βασίλισσας που αναζητά επίμονα την αλήθεια ερμηνεύοντας ή απαξιώνοντας κατά το δοκούν τους χρησμούς. Καγχάζει, ειρωνεύεται, εκτός από αγέρωχη είναι και εριστική, ενώ ο διάχυτος ερωτισμός με τον –γιο και άνδρα- Οιδίποδα συμβάλλει στην τραγικότητα του έργου. Μπορεί η χροιά της φωνής να μην τη βοηθά, όμως αποδίδει άριστα στην κορύφωση του διαλόγου, όπου αποκαλύπτεται ο φόνος του Λάιου. Η μικρή σκηνή του θεάτρου περιορίζει τις κινήσεις της και τη βοηθά περισσότερο. Επειδή το περασμένο καλοκαίρι είδα την ίδια ερμηνεία από γνωστή επαγγελματία ηθοποιό, η σύγκριση μάλλον βγάζει κερδισμένη την εξ Ηλείας Ιοκάστη.
Τειρεσίας: Η Μαρία Μαντά στην Καρδίτσα κέρδισε τις εντυπώσεις. Μας παρουσιάζει έναν Τειρεσία που βιώνει την επώδυνη γνώση της αλήθειας. Συγκρούεται με τον Οιδίποδα και ταυτόχρονα τον οικτίρει για το δράμα του, παρουσιάζοντας μια σκηνή με ενδιαφέρουσα κλιμάκωση. Έχει παραμεριστεί η ειρωνική πτυχή για να αναδειχθεί η τραγική, ενώ η επιλογή γυναίκας για τον ρόλο μάς θυμίζει την διπλή φύση του τυφλού μάντη. Κι εδώ βοήθησε η μικρή σκηνή και οι περιορισμένες κινήσεις.
Κρέοντας: Ο Ευάγγελος Κωνσταντίνου κάνει μια στέρεη και στιβαρή ερμηνεία, απόλυτα συμβατή με τις προδιαγραφές του ρόλου, συμβάλλοντας στην πλοκή του έργου. Σον διάλογο με τον Οιδίποδα παρουσιάζει μια ερμηνεία υποδειγματικού ξεδιπλώματος επιχειρημάτων για να αποκρούσει τις επιθέσεις.
Ειδική αναφορά οφείλω να κάνω στον Εξάγγελο (Κώστας Μπιλάλης), διότι εξιστορεί την ιστορία του νόθου Οιδίποδα ως θετού γιου του Πόλυβου με τη Μερόπη και την κατάληξη της αυτοτύφλωσης με καθηλωτικό τρόπο, υπό τη συνοδεία της μουσικής του Ηλία Ανδριόπουλου. Ήταν από τις πιο όμορφες στιγμές του έργου. Εξίσου καλός ο αγγελιοφόρος (Φανή Ζαγκλή), καθώς υπηρετεί άψογα την προοικονομία και χαρίζει μοναδική σκηνή με τον υπηρέτη του Λάιου (Σοφιανός Δημόπουλος) που επίσης υποδύεται με συναίσθημα αυτόν που υποφέρει από τη γνώση της επώδυνςη αλήθειας.
Ο χορός κερδίζει τις εντυπώσεις στη ρυθμική εναλλαγή μονοφωνικού-πολυφωνικού και συμβάλλει με επάρκεια στις στιγμές που το κοινό πρέπει να χαλαρώσει για να προετοιμαστεί ενόψει της αφηγηματικής κορύφωσης. Δεν χάθηκε καθόλου το μέτρο, ειδικά αν σκεφτούμε ότι ο συγκεκριμένος θίασος πριν από 15 μέρες έπαιζε άλλο έργο.
