Φροντιστήριο “Άλμα”: Σχολιασμός και ενδεικτικές απαντήσεις στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας & Λογοτεχνίας

Σχολιασμός στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας

Με το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας άνοιξε η αυλαία των  Πανελλαδικών εξετάσεων για τους μαθητές της Γ΄ τάξης  των Ημερήσιων και Εσπερινών Λυκείων.

Το πρώτο κείμενο αντλήθηκε από τον πρόλογο του βιβλίου «Ο ελληνικός εμφύλιος. Μνήμες σε πόλεμο και σύγχρονες πολιτικές ταυτότητες» του Ραϋμόνδου  Αλβανού και αναφερόταν στην αξία της ιστοριογνωσίας.

Το δεύτερο κείμενο αφορούσε απόσπασμα ομιλίας της Κικής Δημουλά, από το βιβλίο «Εκλήθην ομιλήτρια» σχετικά με τη ζωτική προσφορά της μνήμης. Επί των αναφορικών κειμένων το Θέμα Α αφορούσε εστιασμένη περίληψη απόδοσης της αναγκαιότητας εκμάθησης της ιστορίας. Στο Β θέμα, η τυπολογία των ασκήσεων δεν παρουσίαζε ιδιαίτερες διαφοροποιήσεις  με παρελθούσες εξετάσεις και αφορούσε σε ερωτήσεις κατανόησης κειμένου κλειστού τύπου, σχολιασμού και επικοινωνιακού αποτελέσματος του τίτλου, υφολογικού αποτελέσματος και γλωσσικών επιλογών επίτευξης της ευαισθητοποίησης των αναγνωστών.

Στο θέμα Γ που σχετιζόταν με το λογοτεχνικό κείμενο, μετά από δύο χρόνια συνεχούς εξέτασης των μαθητών σε ποιήματα, φέτος για πρώτη φορά κλήθηκαν να πραγματευτούν πεζό κείμενο από ένα διήγημα του Θανάση Βαλτινού.

Τέλος, το θέμα Δ, που αφορούσε στην παραγωγή λόγου, καλούσε τους μαθητές στην ανάρτηση άρθρου στην ιστοσελίδα του σχολείου τους με το οποίο θα επιχειρηματολογούσαν σχετικά με τη σημασία της ιστοριογνωσίας και την παράθεση βιωματικών τρόπων καλλιέργειας του ενδιαφέροντός τους για το ιστορικό παρελθόν.

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟΥ «Άλμα»

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΘΕΜΑ Α

Α1. 

Στο απόσπασμα γίνεται λόγος για τη σημασία εκμάθησης της ιστορίας. Αρχικά, υποστηρίζεται ότι η γλώσσα, οι ηθικές αξίες και οι αντιλήψεις που διαμορφώνουν τον πολιτισμό μάς έχουν κληροδοτηθεί από τους προγόνους. Επίσης, η γνώση του παρελθόντος συντελεί στην κατανόηση του παρόντος και έτσι αποφεύγεται η επανάληψη των ίδιων λαθών. Τέλος, η ιστορική ενασχόληση οδηγεί στην αυτογνωσία και στη διαμόρφωση πολιτισμικής συνείδησης.

ΘΕΜΑ Β

Β1.

α. Λάθος

β. Λάθος

γ. Σωστό

δ. Σωστό

ε. Σωστό

Β2.

α. Ο τίτλος του κειμένου «Γιατί να μαθαίνουμε ιστορία;» έχει τη μορφή ευθείας ερώτησης, γίνεται αναφορική χρήση της γλώσσας και έχει προτιμηθεί το  α΄πληθυντικό ρηματικό πρόσωπο και η απορηματική υποτακτική.

Σε σχέση με τον επικοινωνιακό ρόλο του τίτλου επιδιώκεται η προσέλκυση της προσοχής και του ενδιαφέροντος του αναγνώστη και διευκολύνεται η επικοινωνία τους. Επιπλέον,  συμβάλλει στον προβληματισμό, ενισχύει την αμεσότητα, τη ζωντάνια, την παραστατικότητα και διεγείρει τη διάθεση ανάγνωσης του κειμένου.

β. Με τη χρήση ευθέος λόγου το ύφος καθίσταται ζωντανό, παραστατικό, προφορικό, άμεσο, οικείο και κατανοητό. Επιπλέον, ελαχιστοποιείται η πιθανότητα διαστρέβλωσης των λόγων του ομιλητή.

Β3.

Γλωσσικές επιλογές για την ευαισθητοποίηση του αναγνώστη και η λειτουργία τους:

• Χρήση α΄ ενικού ρηματικού προσώπου, «Για να επανέλθω…»: ο λόγος γίνεται εξομολογητικός, οικείος, ζωντανός  και άμεσος.
• Χρήση προστακτικής έγκλισης, «Ιδού..»: προσδίδεται δραματικότητα, θεατρικότητα
• Μεταφορική χρήση της γλώσσας «…τα θηλάζει εκείνη η παλιά φωτογραφία σου»: επιτυγχάνεται ζωντάνια, παραστατικότητα, συναισθηματική διέγερση του αναγνώστη και δίνεται βαρύτητα στη μορφή του μηνύματος.

ΘΕΜΑ Γ

Στο απόσπασμα πρωταγωνιστούν τρία πρόσωπα που συνιστούν την οικογένεια της αφηγήτριας. Για το κάθε ένα από αυτά το ταγάρι αντιπροσωπεύει κάτι το διαφορετικό. Για τη μητέρα, το ταγάρι αποτέλεσε ένα χρηστικό αντικείμενο, χωρίς συναισθηματική αξία, ανταποκρινόμενο στις επιταγές της μόδας και ταυτισμένο με τις οικολογικές της ανησυχίες. Κατά τα φοιτητικά της χρόνια το χρησιμοποιούσε «ως τσάντα». Η χρήση αυτής της παρομοίωσης επιβεβαιώνει τον ρόλο αυτό και προσδίδει στο κείμενο εικονοπλαστικό και αλληγορικό χαρακτήρα, αμεσότητα, ζωντάνια και παραστατικότητα. Για τη γιαγιά, το ταγάρι αποτελεί μέσο πρόκλησης συγκίνησης και νοσταλγίας αφού αποτελούσε δημιούργημά της και αποτέλεσμα κοπιαστικής και προσεκτικής εργασίας που του χάριζε απαράμιλλη ομορφιά. Η χρήση της συγκεκριμένης περιγραφής «Ήταν βαμμένο με φυτικές βαφές και είχε ωραία λαμπερά σχέδια» προσφέρει στο κείμενο παραστατικότητα και γλαφυρότητα,  αποβλέποντας στο συναισθηματική μέθεξη του αναγνώστη. Τέλος, μέσω της πρωτοπρόσωπης αφήγησης «… θα σας πω την… κασέλα», το κείμενο αποκτά ζωντάνια, παραστατικότητα, αμεσότητα, βιωματικό τόνο και εξομολογητική διάθεση της αφηγήτριας, η οποία δε φαίνεται να γνωρίζει την αξία του αντικειμένου που βρήκε τυχαία.

Θα κρατούσα και εγώ ένα ταγάρι που θα αποτελούσε κειμήλιο της οικογένειας μου. Με αυτό τον τρόπο θα ένιωθα πως τιμώ τις προηγούμενες γενιές της που το έφτιαξαν αλλά και το διατήρησαν στο χρόνο. Το ταγάρι  κουβαλά μνήμες από παλιές εποχές και συνδέεται με τις ρίζες των συγγενών μου. Μπορεί να μην είναι της μόδα στη σημερινή εποχή αλλά σίγουρα δε θα το πετούσα και ενδεχομένως να το χρησιμοποιούσα όποτε μου δινόταν ευκαιρία.

ΘΕΜΑ Δ΄

Επικοινωνιακό Πλαίσιο: Άρθρο

Τίτλος: «Η αξία και η  κατάκτηση της ιστορικής γνώσης»

Πρόλογος

Κύριο Μέρος:

Α΄ζητούμενο: Αξία ιστοριογνωσίας

• Πνευματικός τομέας: αναπτύσσεται η κριτική σκέψη και ο προβληματισμός, προσφέρονται διδάγματα μέσα από τα αποτελέσματα του φανατισμού, του μίσους και του πνευματικού σκοταδισμού, αποφεύγονται λάθη του παρελθόντος και γενικά ανέρχεται το πνευματικό μας επίπεδο, πλουτίζει η γνώση και αποτρέπονται αναχρονιστικές και παρωχημένες αντιλήψεις, δογματισμοί και προκαταλήψεις.
• Ηθικός τομέας: καλλιεργούνται ιδανικά και υψηλές αξίες, συνειδητοποιείται το χρέος μας απέναντι στους μεταγενέστερους, αποκαλύπτεται η ηθική γύμνια των καιρών μας και έτσι ενισχύεται η συναίσθηση του καθήκοντος και η συμμόρφωση στις επιταγές της ηθικής.
• Ψυχολογικός τομέας: αντλούμε πρότυπα για αυτοκριτική και αυτογνωσία, ισχυροποιείται το πνεύμα αισιοδοξίας, γίνεται η ιστορία αφετηρία για ανάληψη δημιουργικών πρωτοβουλιών, απαραίτητων για τον εξοβελισμό της παραίτησης από τη ζωή και της ρουτίνας από μια πληκτική, σύγχρονη πραγματικότητα.
• Κοινωνικός τομέας: ενισχύεται η ενότητα και το πνεύμα συνεργασίας και ομοψυχίας των ανθρώπων, διδάσκεται ο σύγχρονος κόσμος για την αξία των νόμων, αναβαθμίζονται οι κοινωνικοί θεσμοί και μπορούν να εκλείψουν ή να περιοριστούν νοσηρά κοινωνικά φαινόμενα.
• Πολιτικός τομέας: εδραιώνεται η καλύτερη λειτουργία της δημοκρατίας, εμπνέονται οι πολίτες και συμμετέχουν στα κοινά, αποφεύγονται ο ευνουχισμός  της πολιτικής σκέψης και έτσι ο πολίτης δεν γίνεται έρμαιο στα χέρια λαϊκιστών και δημαγωγών πολιτικών, καθώς γνωρίζει το ρόλο και τη θέση του στην οργανωμένη πολιτεία.
• Πολιτιστικός τομέας: εξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα που βοηθούν στην εξέλιξη των γραμμάτων, των τεχνών και επιστημών, μαθαίνουμε την αξία του Ολυμπισμού, την εξέλιξη της γλώσσας και έτσι μπορούμε να αγωνιστούμε κατά κάποιο τρόπο, ώστε  να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την εμπορευματοποίηση της πολιτιστικής δημιουργίας.
• Εθνικός τομέας: επιτυγχάνεται η επαφή με τις ρίζες μας, ενισχύεται η εθνική συνείδηση και ενδυναμώνεται το εθνικό μας φρόνημα, κυριαρχεί ο αγώνας για την εθνική ανεξαρτησία, ιδιαίτερα σήμερα. που η χώρα μας απειλείται από παντού. Φρονηματίζονται οι νέοι καθώς έχουν στηρίγματα για μια ζωή δημιουργική πέρα από ακρότητες και υπερβολές. Μαθαίνουν τι σημαίνει παράδοση, πατρίδα και εξέλιξη και έτσι αγωνίζονται με μέτρο για την πρόοδο της κοινωνίας.
• Διεθνιστικός τομέας: έρχονται σε επικοινωνία οι λαοί, καθώς αποκαλύπτεται η κοινή πορεία των εθνών, αποφεύγονται πόλεμοι και εδραιώνεται η ειρήνη, αφού η ιστορία διδάσκει μέσα από τα σφάλματα του παρελθόντος.  Γίνεται προσιτή η εξέλιξη στην οικονομία, ενδυναμώνεται το αίσθημα για κοινωνική δικαιοσύνη και αντιμετώπιση των σύγχρονων οικονομικών προβλημάτων.

Β’ Ζητούμενο: Βιωματικοί τρόποι καλλιέργειας του ενδιαφέροντος για το ιστορικό παρελθόν

• Προβολές κινηματογραφικών ταινιών σχετικών με την ιστορική περίοδο που διδάσκεται, παρακολούθηση αντίστοιχων θεατρικών παραστάσεων και γενικότερα αξιοποίηση ανάλογου οπτικοακουστικού εποπτικού υλικού.
• Χρήση σύγχρονων τεχνολογικών μέσων, ώστε να παρουσιάζονται τα ιστορικά γεγονότα στους μαθητές με τρόπο βιωματικό και ελκυστικό. Πλήθος από φωτογραφίες και χάρτες μπορούν να αξιοποιηθούν, ενώ η αίθουσα πληροφορικής μπορεί να γίνει εκπαιδευτικό εργαλείο για τους  ιστορικούς. Με τις απαραίτητες κατευθύνσεις και την ανάλογη καθοδήγηση οι μαθητές θα είναι σε θέση να ταξιδέψουν στο διαδίκτυο και να διερευνήσουν τα γεγονότα από πηγές.
• Αξιοποίηση διακεκριμένων επιστημόνων ως προσκεκλημένων ομιλητών που θα ενεργοποιήσουν το ερευνητικό ενδιαφέρον των μαθητών, αναβάθμιση πνευματικών ανθρώπων.
• Εκθέσεις ιστορικών κειμηλίων.
• Σύνδεση της ιστορίας της χώρας με την τοπική ιστορία, μέσω της μελέτης τοπικών μνημείων και μέσω των επισκέψεων σε αρχαιολογικούς χώρους ιστορικής αξίας.
• Καλλιέργεια φιλαναγνωσίας.

Επίλογος 

Φιλολογική ομάδα

«Άλμα»

Βόλλαρη Εξακουστή

Λούπη Βασιλική

Μιχαηλίδη Αθηνά

Παναγιωτοπούλου Όλγα

Πανοπούλου Ιωάννα

Παπαδόπουλος Σάκης