Φωτεινά ορόσημα ειρήνης μετά το 1945
Του Πάνου Τριγάζη
Τούτες τις ταραγμένες μέρες που η ειρήνη ματώνει, ιδιαίτερα στην Ουκρανία, ενώ πολλαπλές κρίσεις δυναστεύουν τις κοινωνίες, της ελληνικής συμπεριλαμβανομένης, οφείλουμε να θυμόμαστε ότι η ανθρωπότητα έχει πετύχει και μεγάλες νίκες στο ιστορικό διάβα.
Επιλέγω να αναφερθώ σε μεγάλες νίκες της ειρήνης και της δημοκρατίας, μετά το ορόσημο της αντιφασιστικής νίκη των λαών στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, 9 Μαΐου 1945.
Ακολούθησε την ίδια χρονιά η ίδρυση του ΟΗΕ, ως εγγυητή της παγκόσμιας ειρήνης και ασφάλειας, ενώ δύο χρόνια μετά (1947), σήμανε η αρχή του τέλους της αποικιοκρατίας, με την ανεξαρτησία της Ινδίας από τον βρετανικό ζυγό, που επιτεύχθηκε από ένα μεγάλο κίνημα μη βίας και πολιτικής ανυπακοής, του οποίου ηγήθηκε ο Μαχάτμα Γκάντι.
Μεταγενέστερα, νέο ορόσημο μπορεί να θεωρηθεί η έξοδος της ανθρωπότητας από την κρίση των «πυραύλων της Κούβας»(1962), όταν Κένεντι και Χρουτσόφ, με την βοήθεια του Φιντέλ Κάστρο επέλεξαν να σωθεί η ειρήνη και η ανθρωπότητα, μέσω αμοιβαίων υποχωρήσεων που περιλάμβαναν την απόσυρση των σοβιετικών πυραύλων, αλλά και δέσμευση της αμερικανικής υπερδύναμης για μη στρατιωτική επέμβαση στην χώρα του Φιντέλ.
Η λαβωμένη και διαιρεμένη από τον ψυχρό πόλεμο «γηραιά ήπειρος» είδε την πρώτη μεγάλη ρωγμή σε αυτόν το 1975, με την Διάσκεψη για την Ασφάλεια και Συνεργασία στην Ευρώπη, γνωστή και ως Διάσκεψη του Ελσίνκι. Την ίδια χρονιά, τελείωσε ο «βρώμικος πόλεμος» στο Βιετνάμ, με ήττα των ΗΠΑ, και την επανένωση της χώρας του Χο Τσι Μιν.
Το πιο μεγάλο και δυναμικό στην ιστορία φιλειρηνικό κίνημα αναπτύχθηκε στην Ευρώπη, μετά το 1979 όταν οι ΗΠΑ αποφάσισαν να εγκαταστήσουν στην Δυτική Ευρώπη πυραύλους μέσου βεληνεκούς, απαντώντας στην παρουσία αντίστοιχων σοβιετικών πυραύλων σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Οι πύραυλοι αυτοί, εκατέρωθεν της διαχωριστικής γραμμής του ψυχρού πολέμου, αποσύρθηκαν και καταστράφηκαν ύστερα από πραγματικά ιστορική συμφωνία των Ρέιγκαν- Γκορμπατσόφ (1987). Συμφωνία που ίσως να μην υπήρχε αν δεν είχε δρομολογηθεί η περεστρόικα στην ΕΣΣΔ (1985), που έφερε στον κόσμο ένα νέο τρόπο σκέψης για τις διεθνείς υποθέσεις, που και σήμερα οφείλουν οι ηγέτες των χωρών να ακολουθούν, καθώς σημαίνει ότι η εθνική ασφάλεια δεν κατοχυρώνεται με την συσσώρευση όλο και περισσότερων όπλων ούτε, πολύ περισσότερο, μέσω εντάσεων και πολέμων.
Θα πρόσθετα ότι μετά το 1987, και επί πολλά χρόνια, σημειώθηκαν διαδοχικές μειώσεις στις παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες, τάση που ανεκόπη από το 2001, με την ανάληψη της προεδρίας των ΗΠΑ από τον Τζορτζ Μπους τον νεότερο. Στο μεταξύ, στο προσκήνιο της ειρήνης και της δημοκρατίας είχε έρθει και η «μαύρη ήπειρος», μετά την κατάργηση του απαρτχάιντ στην Νότια Αφρική και την εκλογή ως ηγέτη της χώρας αυτής του μεγάλου Νέλσον Μαντέλα (1994).
Πρόσφατοορόσημο, η διεθνής σύμβαση για την κατάργηση των πυρηνικών όπλων(2017) που τέθηκε σε ισχύ το 2021. Να μην παραλείψω το βαλκανικό ορόσημο ειρήνης, η ιστορική συμφωνία των Πρεσπών(2018), με αρχιτέκτονες τους Κοτζιά-Δημητρόφ υπό την εποπτεία των Τσίπρα και Ζάεφ.
Ο Πάνος Τριγάζης είναι σύμβουλος του Διεθνούς Γραφείου Ειρήνης (ΙΡΒ).
