Φόρος τιμής στον Ιωάννη Συκουτρή
Άραγε τι καιρό να είχε εκείνη τη μέρα του Σεπτέμβρη όταν ανέβηκες την Ακροκόρινθο; Είχε γκρίζο κι αντάρα στα σύννεφα; Έβλεπες άραγε την καταιγίδα να πλησιάζει; Το μαύρο μέτωπο να έρχεται καταπάνω σου και συ σκεφτόσουν «τι δουλειά έχω εγώ με τη μαυρίλα; Εγώ που αγάπησα το φως σαν πιστός του Απόλλωνα;». Μα αυτή είναι μια γνωστή τραγωδία για μία μικρή μειοψηφία, που αντί να ανθίζει κάτω από τον ελληνικό ήλιο, μαραίνεται υπό το βάρος των βάλτων, των βάτων και των παράσιτων. Και ο σπουδαίος διδάσκαλος Ιωάννης Συκουτρής δεν ήταν πρώτος και ασφαλώς ούτε ο τελευταίος ο οποίος θα χαθεί πρόωρα, άδοξα, τραγικά.
Οι λόγοι είναι πάντα οι ίδιοι και είναι τρεις. Πρώτον η αυξημένη ευαισθησία, σύνηθες χαρακτηριστικό των ανθρώπων με υψηλό δείκτη νοημοσύνης και καλλιτεχνικής αντίληψης. Αυτή η ίδια ευαισθησία είναι που ανιχνεύεται για παράδειγμα με ευκολία στον ποιητικό λόγο του Καρυωτάκη: «Είμαστε κάτι απίστευτες αντένες»… Γιατί στην πλειοψηφία τους οι πραγματικοί καλλιτέχνες όπως και οι πραγματικοί διανοητές «πάσχουν», διαρκώς λαμβάνουν τα σήματα της εποχής τους, μία λειτουργία εγγενής, ευχή και κατάρα μαζί. Ο Συκουτρής δεν άντεξε την ναζιστική Γερμανία του Χίτλερ όπως την αντίκρισε για τελευταία του φορά το 1937, αλλά ούτε και το δηλητήριο των υπερσυντηρητικών κύκλων των τηλεπωλητών της εποχής, οι οποίοι είχαν σκυλιάσει κυρίως από την εξαιρετικά τεκμηριωμένη και καθόλα άρτια εισαγωγή του στο συμπόσιο του Πλάτωνα, σε σχέση με την παιδεραστία στην Αρχαία Ελλάδα.
Ο δεύτερος λόγος έχει να κάνει με τη ζηλοφθονία των ημιμαθών, των μετρίων και γενικώς των ανεπαρκών, των οποίων το ανάστημα ποτέ δεν μπορούσε και ποτέ δεν θα μπορεί ούτε για αστείο να συγκριθεί με προσωπικότητες του πνευματικού διαμετρήματος του Συκουτρή. «Ο οξυνούστατος κριτικός του ελληνικού πεζού λόγου, που παρήγαγε το ελληνικό έθνος μετά τον Κοραήν», τον αποκάλεσε μεταθανάτια ο σπουδαίος Γερμανός ελληνιστής και δάσκαλός του, Πάουλ Μάας. Στα τέσσερα χρόνια της ακαδημαϊκής σταδιοδρομίας του στη Γερμανία, η φήμη του εξαπλώθηκε γρήγορα, αφού έγινε γνωστός για τις πρωτότυπες μελέτες του, οι οποίες δημοσιεύονταν σε έγκριτα φιλολογικά περιοδικά. Δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς το μένος των πνευματικών νάνων, όταν ο Συκουτρής επέστρεψε με δάφνες από το ακαδημαϊκό βασίλειο των ελληνιστών. Πάντοτε έτσι ήταν σε αυτόν τον τόπο και δυστυχώς έτσι εξακολουθεί να είναι ακόμη και σήμερα.
Ο τρίτος λόγος συνδέεται άμεσα με τον δεύτερο. Το κακό όταν έχεις μεγάλη ιδέα για τον εαυτό σου αλλά δεν είσαι καθόλου μεγάλος, είναι ότι μισείς όποιον πασιφανώς είναι. Ο Συκουτρής ήταν έτη φωτός μπροστά στην ανάλυση των κειμένων, είτε ήταν Πλάτωνας, είτε Παλαμάς, είτε Σαίξπηρ, είτε Δάντης, είτε Νίτσε. Ήταν τόσο ρηξικέλευθη η ματιά του και τόσο άμεσος ο τρόπος με τον οποίο επικοινωνούσε την ουσία των κειμένων στους σπουδαστές και γενικώς σε όσους τον παρακολουθούσαν, που απέκτησε ένθερμους υποστηρικτές αλλά δυστυχώς ενθερμότερους πολέμιους. Τους απαντούσε δημόσια και σώζεται το ιστορικό άρθρο του με τίτλο «Η εκστρατεία κατά του Συμποσίου. Τα κείμενα και οι κουλουροπώλαι».
Αλλά όπως αποδείχθηκε ο Συκουτρής δεν ήταν φτιαγμένος για να αντέξει έναν τέτοιο πόλεμο, βρώμικο και ποταπό, όπως δεν άντεχε στην ιδέα ότι οι αξίες του ανθρωπισμού κινδύνευαν να ηττηθούν από τη ναζιστική βαρβαρότητα. Έτσι την 21η Σεπτεμβρίου του 37′, αφού ανέβηκε στην Ακροκόρινθο, μπήκε σαν κύριος στο δωμάτιο του ξενοδοχείου του, ήπιε το δηλητήριο και χαιρέτισε. Έτσι έφυγε, μόλις στα 36 του χρόνια, ένα ακόμα άξιο τέκνο της χώρας, η οποία φημίζεται ότι “τρώει” τα καλύτερα παιδιά της.
