Ευρωεκλογές 2024:Πόσο χρήσιμη ή μάταιη βλέπουν οι νέοι τη συμμετοχή τους στις ευρωεκλογές

-Το προεκλογικό «κυνήγι» των νέων ψηφοφόρων μέσα από τα smartphones τους φαίνεται ότι δεν θα έχει αποτέλεσμα

Ντίνα Δασκαλοπούλου*

Τους θυμόμαστε όταν δεν μπορούμε να κάνουμε κι αλλιώς: όταν βγαίνουν στον δρόμο φωνάζοντας και τρίβοντας στα ωραία μεσήλικα μούτρα μας τη δίκαιη οργή τους ή κάθε φορά που στήνονται κάλπες – για να είμαστε δίκαιοι οι διαφημιστές τούς θυμούνται πιο τακτικά, αφού ο όρος «νέα γενιά» είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο μάρκετινγκ. Αυτές τις μέρες έχουν και πάλι την τιμητική τους: θα συμμετάσχουν στις εκλογές, κι αν ναι, τι θα ψηφίσουν; Αλλωστε, στα smartphones της πιτσιρικάδας σε αυτήν την προεκλογική εκστρατεία σφάχτηκαν παλικάρια με βιντεάκια συχνά αμφίβολης αισθητικής και, συχνότερα, ακόμα πιο αμφίβολης αποτελεσματικότητας.

Είναι σοκαριστικό, σε μια τάξη με 25 σπουδαστές, μόλις ένας -ένας!- είπε πως θα πάει να ψηφίσει». Η γυναίκα που κάθεται απέναντί μου διδάσκει σε ιδιωτικό κολέγιο το μάθημα που σχετίζεται με… τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Οι σπουδαστές της πολύ συχνά είναι ταυτόχρονα και φοιτητές στο δημόσιο πανεπιστήμιο, «οπότε το επίπεδό τους είναι υψηλό, έχουν γνώσεις και, διάολε, γνωρίζουν πολύ καλά τι σημαίνει Ευρωκοινοβούλιο». Επομένως; Τι συμπέρασμα βγάζει η καθηγήτριά τους; «Στις εθνικές εκλογές είχαν ψηφίσει οι 10 στους 25, φοβάμαι πως η στάση τους υποκρύπτει μια συνολικότερη παραίτηση από το πολιτικό σύστημα».

Η μικρή που γράφει όσα θα διαβάσετε παρακάτω ακόμα δεν ψηφίζει (πάει στη Γ’ Γυμνασίου), ωστόσο πολύ σύντομα θα βρεθεί απέναντι στην κάλπη. Πώς «διαβάζει» μια έφηβη τη γνωστή φράση από τον «Επιτάφιο» του Περικλή, που όλοι κάποτε διδαχθήκαμε; «Γιατί οι Αθηναίοι είμαστε οι μόνοι που όποιον δεν παίρνει καθόλου μέρος στα πολιτικά τον θεωρούμε έναν άνθρωπο όχι ήσυχο αλλά άχρηστο» σε ερμηνεία της Ε.Μ., μαθήτριας στην Αθήνα, μερικές χιλιετίες μετά:

«Η συμμετοχή στην πολιτική ίσως σήμερα να μην είναι απαραίτητη. Από την άλλη μεριά, ίσως είναι καλό να ενημερωνόμαστε για τους “ηθοποιούς” που λένε πως κυβερνάνε τη χώρα μας ενώ ξύνονται ολημερίς και δεν παίρνουν ευθύνη για τίποτα».

Φυσικά, υπάρχουν και μαθητές που παίρνουν κατηγορηματικά θέση υπέρ της πολιτικής συμμετοχής, τονίζοντας τι καλά τα έλεγε ο προπάππος μας ο Περικλής, ωστόσο η απάντηση της Ε.Δ. μπορεί να είναι λιγότερο…. πολιτικά (και ενδεχομένως βαθμολογικά) ορθή, αλλά σίγουρα μοιάζει πιο πηγαία και αλογόκριτη: «Συμμετοχή στην πολιτική σημαίνει για εμένα να μπορείς να εκφράζεις την άποψή σου, να παλεύεις για αυτήν, να μπορείς να εκφράζεις δημόσια την όποια διαφωνία σου. Βέβαια, υπάρχουν και οι πολίτες που απλά βαριούνται να ασχοληθούν και τους καταλαβαίνω, καθώς σπάνια λαμβάνεται η δυσαρέσκεια του λαού στα σοβαρά από την πλευρά των πολιτικών. Γι’ αυτό δεν θεωρώ αυτούς τους ανθρώπους άχρηστους, ίσως όμως θα μπορούσα να τους χαρακτήριζα λίγο απελπισμένους».

Όταν κανείς «ανεβαίνει» λιγάκι στο ηλικιακό γκρουπ, όταν μιλάει δηλαδή με φοιτητές, οι απαντήσεις δεν εμφανίζουν λιγότερη οργή, ωστόσο συχνά η πολιτική θέση είναι επεξεργασμένη. Για κάποιους, όπως ο Γιάννης, η απάντηση για το χρήσιμο ή το μάταιο της συμμετοχής στις ευρωεκλογές είναι απλή. «Φυσικά και θα ψηφίσω και δεν θα τους χαρίσω τη διαδικασία απέχοντας. Αν και δεν πιστεύω πως είναι οι εκλογές που θα αλλάξουν τις αδικίες αυτού του κόσμου, είναι ωστόσο ένα από τα εργαλεία πίεσης που έχουμε οι πολίτες».

Για άλλους, όπως η Σόνια, η στάση τους απέναντι στις κάλπες είναι πιο σύνθετη: η φοιτήτρια, αν και θα απέχει από τη διαδικασία της Κυριακής, αρνείται κατηγορηματικά τον χαρακτηρισμό «απολίτικη» για την προσωπική της στάση, αλλά κι ευρύτερα για τη γενιά της. «Έχουμε βγει στον δρόμο τα τελευταία χρόνια τόσες φορές και για τα Τέμπη και για την αστυνομική βία και για τις γυναικοκτονίες και για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια – ίσως δεν συμμετέχουμε όλοι σε όλα τα κινήματα, αλλά είμαστε ενεργοί πολιτικά κι έχουμε άποψη. Σας έχει περάσει από το μυαλό η ιδέα πως μπορεί και να μην πιστεύουμε καθόλου σε αυτό το σύστημα, σε αυτό το οικοδόμημα που λέγεται Ενωμένη Ευρώπη;»

Φυσικά οι απαντήσεις θα μπορούσαν να είναι τόσες όσοι και οι νέοι που ρωτάμε κάθε φορά – άλλωστε ένα ρεπορτάζ δεν είναι επιστημονική έρευνα. Μια πρόσφατη έρευνα ωστόσο του Ευρωκοινοβουλίου «φωτίζει» από την πλευρά του ευρωπαϊκού θεσμού το πρόβλημα. Η μελέτη με τον φιλόδοξο κι αισιόδοξο τίτλο «Πώς να βελτιώσετε και να διευκολύνετε τη συμμετοχή της νεολαίας» εκπονήθηκε το 2023 ύστερα από ανάθεση της Επιτροπής Συνταγματικών Υποθέσεων (AFCO), παρόλο που η συμμετοχή των νέων ψηφοφόρων ήταν λίγο πιο ενθαρρυντική στις τελευταίες ευρωεκλογές.

O καθηγητής Πολιτικών Επιστημών και πρόεδρος του Τμήματος Ανάλυσης Πολιτικής και Δημόσιας Διοίκησης στο Πανεπιστήμιο της Λιουμπλιάνα, Tomaz Dezelan, που υπογράφει τη μελέτη, επικαλούμενος ευρωπαϊκές εκλογικές μελέτες, κάνει λόγο για «ένα συγκλονιστικό τοπίο αποχής των ψηφοφόρων στα κράτη-μέλη της Ε.Ε., ιδίως μεταξύ των νέων εκλογέων». Οπως εξηγεί ο καθηγητής, η ηλικία, το εισόδημα και ο βαθμός εκπαίδευσης είναι σημαντικοί δείκτες για την πρόγνωση εκλογικής συμμετοχής. «Διάφορες μελέτες δείχνουν σταθερά ανησυχητικά χαμηλή συμμετοχή των νέων σε διαφορετικές περιοχές και χώρες – η απουσία τους στην εθνική πολιτική σκηνή είναι εκπληκτικά υψηλή και η αρένα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν αποτελεί εξαίρεση, απλώς ενισχύει αυτό το μοτίβο».

* Το άρθρο αυτό γράφτηκε στο πλαίσιο του προγράμματος PULSE, μιας ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας που διευκολύνει τη διεθνή δημοσιογραφική συνεργασία και στην οποία συμμετέχει κατ’ αποκλειστικότητα στην Ελλάδα η «Εφ.Συν.». Για το ρεπορτάζ αυτό συνεργάστηκαν οι Gabija Zdanyte (Λιθουανία, Delfi), Ana Somavilla και Lola García-Ajofrín (Ισπανία, EL Confidencial), David Bularca και Alexandra Nistor (Ρουμανία), Petr Jedlička (Τσεχία, Denik Referendum)