Ετήσια έκθεση της Ε.Ε.: Οι ρύποι «σκότωσαν» 10.700 Ελληνες
Tα αιωρούμενα μικροσωματίδια ευθύνονται για περίπου 239.000 θανάτους Ευρωπαίων –οι 10.700 στην Ελλάδα– μέσα σε ένα χρόνο. Το κόστος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης παραμένει πολύ υψηλό για την ανθρώπινη υγεία, τα οικοσυστήματα, τη γεωργική παραγωγή, όπως επισημαίνεται στην ετήσια έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος
Περίπου 239.000 Ευρωπαίοι –οι 10.700 στην Ελλάδα– έχασαν μέσα σε ένα χρόνο τη ζωή τους εξαιτίας των αιωρούμενων μικροσωματιδίων. Ακόμα 70.000 πέθαναν πρόωρα εξαιτίας της έκθεσης σε υψηλές τιμές όζοντος και 48.000 σε υψηλές τιμές διοξειδίου του αζώτου. Όπως επισημαίνει η ετήσια έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, το κόστος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης παραμένει πολύ υψηλό για την ανθρώπινη υγεία αλλά και τα οικοσυστήματα και τη γεωργική παραγωγή. Τα ανώτατα όρια των ρύπων πάντως αλλάζουν από σήμερα, καθώς τίθεται σε ισχύ νέα ευρωπαϊκή νομοθεσία, με κύρια αλλαγή τα ανώτατα όρια των μικροσωματιδίων που μειώνονται στο μισό.
Η ετήσια έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, που δημοσιοποιήθηκε χθες, αφορά το 2022. Οπως επισημαίνει στα κύρια συμπεράσματά της, η ατμοσφαιρική ρύπανση στην Ευρωπαϊκή Ενωση περιορίζεται αργά αλλά σταθερά. Ωστόσο τρεις ρύποι –τα αιωρούμενα μικροσωματίδια με διάμετρο 2,5 (PM 2.5), το διοξείδιο του αζώτου (ΝΟ3) και το όζον (Ο3)– εξακολουθούν να ευθύνονται για ένα σημαντικό αριθμό πρόωρων θανάτων. Εκτός από την πρόωρη θνησιμότητα, οι επιπτώσεις από τις ασθένειες που συνδέονται με την ατμοσφαιρική ρύπανση είναι σημαντικές και θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τη διαμόρφωση των πολιτικών, αναφέρει η έκθεση. Να σημειωθεί ότι τα ΡΜ 2.5 παράγονται κατά κύριο λόγο από την καύση ορυκτών καυσίμων και βιομάζας, τη βιομηχανία, τις οδικές μεταφορές και τη γεωργία. Αντίστοιχα, το ΝΟ2 παράγεται κατά κύριο λόγο από τα αυτοκίνητα, αλλά και από τη γεωργία και τη βιομηχανία. Τέλος το όζον δεν απελευθερώνεται απευθείας στον αέρα. Σχηματίζεται όταν άλλοι ρύποι, κυρίως οξείδια του αζώτου και πτητικές οργανικές ενώσεις, αντιδρούν με το ηλιακό φως και τη θερμότητα. Ας δούμε τι αναφέρει η έκθεση ανά ρύπο:
• Αιωρούμενα μικροσωματίδια (ΡΜ 2.5): Η έκθεση σε επίπεδα αιωρούμενων μικροσωματιδίων (PM 2.5) υψηλότερα από 5 μg/m3 συνδέονται με 239.000 πρόωρους θανάτους στην Ε.Ε. – στην Ελλάδα με 10.700 πρόωρους θανάτους ή 144 θανάτους ανά 100.000 ανθρώπους. Πάντως ανάμεσα στο 2005 και το 2022, ο αριθμός των θανάτων που αποδίδονται στα αιωρούμενα μικροσωματίδια (PM 2.5) μειώθηκε κατά 45%, πολύ κοντά στον στόχο μείωσης του 55% που έχει θέσει η Ε.Ε. για το 2030.
Σε επίπεδο Ε.Ε., τον υψηλότερο αριθμό θανάτων εξαιτίας των μικροσωματιδίων είχαν η Ιταλία, η Πολωνία και η Γερμανία, ενώ ο μεγαλύτερος αριθμός θανάτων σε σχέση με τον πληθυσμό είχαν στην ευρωπαϊκή ήπειρο η Βόρεια Μακεδονία, το Κόσοβο και η Βοσνία και στις 27 χώρες της Ε.Ε. η Βουλγαρία, η Πολωνία και η Ρουμανία. Να σημειωθεί ότι στην ευρύτερη «γειτονιά» τη Ελλάδας όλες οι χώρες αντιμετωπίζουν πρόβλημα με τις υψηλές τιμές των μικροσωματιδίων: Υπολογίζεται ότι ανά 100.000 ανθρώπους, στην Κύπρο χάνουν ετησίως τη ζωή τους 86, στη Βουλγαρία 180, στη Βόρεια Μακεδονία 303, στην Αλβανία 200, στη Σερβία 228, στο Κόσοβο 254, στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη 258, στην Ιταλία 113 και στη Ρουμανία 138. Τις χαμηλότερες τιμές είχαν οι σκανδιναβικές χώρες.
Στην ευρύτερη «γειτονιά» της Ελλάδας όλες οι χώρες αντιμετωπίζουν πρόβλημα με τις υψηλές τιμές μικροσωματιδίων.
• Διοξείδιο του αζώτου: Ετησίως στην Ε.Ε. χάνουν τη ζωή τους 48.000 άνθρωποι εξαιτίας της έκθεσης σε επίπεδα αιωρούμενων διοξειδίου του αζώτου ΝΟ2 υψηλότερα από 10 μg/m3. Στην Ελλάδα συνδέεται με 2.200 πρόωρους θανάτους ή 29 θανάτους ανά 100.000 ανθρώπους.
Σε επίπεδο Ευρώπης, τον μεγαλύτερο αριθμό θανάτων έχουν η Τουρκία, η Ιταλία και η Γερμανία. Ομως όλες οι γειτονικές μας χώρες έχουν υψηλό αριθμό πρόωρων θανάτων: υπολογίζεται ότι ανά 100.000 ανθρώπους, στην Κύπρο χάνουν ετησίως τη ζωής τους 33, στην Τουρκία και τη Σερβία 30, στη Βουλγαρία 29, στη Ρουμανία και στη Βόρεια Μακεδονία 27, στο Κόσοβο 25, στην Ιταλία 22, στη Βοσνία 18, στην Αλβανία 17. Τις χαμηλότερες τιμές έχουν και σε αυτό τον ρύπο οι σκανδιναβικές χώρες.
• Οζον: Η έκθεση σε επίπεδα όζοντος (Ο3) υψηλότερα από 60 μg/m3 συνδέεται με 70.000 πρόωρους θανάτους στην Ε.Ε. – εξ αυτών οι 2.300 στην Ελλάδα (ή 28 θάνατοι ανά 100.000 ανθρώπους). Η Ελλάδα έχει από τα υψηλότερα ποσοστά στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων: υπολογίζεται ότι ανά 100.000 ανθρώπους, στην Κύπρο χάνουν τη ζωή τους 15, στην Τουρκία 10, στην Αλβανία 34, στη Βόρεια Μακεδονία 16, στη Βουλγαρία 17, στο Κόσοβο 29, στο Μαυροβούνιο 32, στη Σερβία 30, στη Βοσνία 35, στην Κροατία 33, στη Ρουμανία 19 και στην Ιταλία 29. Τις χαμηλότερες τιμές έχουν και σε αυτόν τον ρύπο οι σκανδιναβικές χώρες.
Η έκθεση κάνει αναφορά και στις επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην αγροτική παραγωγή. Βάζει ως παράδειγμα τη μείωση της παραγωγής πατάτας λόγω αυξημένων τιμών όζοντος, με τη Γερμανία να εκτιμάται ότι έχασε το 2022 περί τα 196 εκατ. ευρώ, τη Γαλλία 130 εκατ. ευρώ και την Ολλανδία 93 εκατ. ευρώ. Η Ελλάδα βρίσκεται στη 15η θέση στην Ε.Ε. με εκτιμώμενες απώλειες 1,72 εκατ. ευρώ.
Να σημειωθεί ότι από σήμερα τίθεται σε ισχύ η αναθεωρημένη οδηγία για την ποιότητα του αέρα, η οποία μειώνει τα ανώτατα όρια σε 12 αέριους ρύπους. Ειδικά για τα ΡΜ 2.5, η οδηγία τα μειώνει σχεδόν στο μισό, προσεγγίζοντας τα αυστηρότερα όρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Γιώργος Λιάλιος
