Έρευνα-Σοκ: Συντάξεις «Βουλγαρίας» στον ιδιωτικό τομέα έφεραν οι μισθοί «Βουλγαρίας»

Γράφουν οι Αλέξης Π. Μητρόπουλος & Αγγελική Α. Μητροπούλου

Στο 65% οι νέες συντάξεις του ιδιωτικού τομέα σε σχέση με τις αντίστοιχες του Δημοσίου

Αποκαλυπτικά τα στοιχεία του Υπουργείου Εργασίας
(Π/Σ «ΗΛΙΟΣ» της ΗΔΙΚΑ ΑΕ) για τα έτη 2022-2023-2024

Η ρήτρα «βουλγαροποίησης» των μισθών στην Ελλάδα (που ψηφίστηκε με το β’ Μνημόνιο (ν. 4046/2012, σελ. 713) και η κατάρρευση των μισθών τού ιδιωτικού τομέα κατά την περίοδο των Μνημονίων, αλλά και της υγειονομικής κρίσης, είχαν άμεσο αντίκτυπο στο ύψος των νέων συντάξεων μετά το 2019 και ιδιαίτερα στις νέες συντάξεις των ασφαλισμένων του ιδιωτικού τομέα (εργάτες, υπάλληλοι, ελεύθεροι επαγγελματίες, αγρότες, επιστήμονες), όπως είχαμε καταδείξει με προηγούμενες αναλύσεις μας. στους μισθούς, χορήγηση ακόμη των οικογενειακών επιδομάτων, η αδρανοποίηση των Συμβάσεων Εργασίας, καθώς και η εφαρμογή από τον ΟΜΕΔ των μνημονιακών πολιτικών στους μισθούς, όχι μόνο οδήγησαν στην κατάρρευση των μισθών τού ιδιωτικού τομέα, αλλά επηρέασαν (όπως ήταν επακόλουθο) και το ύψος των νέων συντάξεων, κυρίως αυτών που χορηγήθηκαν μετά το 2022.

Σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στοιχεία του Υπουργείου Εργασίας (Πληροφοριακό Σύστημα «ΗΛΙΟΣ» της ΗΔΙΚΑ ΑΕ) από τη «Μηνιαία απεικόνιση των συνταξιοδοτικών παροχών» για τον Σεπτέμβριο 2024, ο μέσος όρος δαπάνης σύνταξης για τους συνταξιούχους του ιδιωτικού τομέα είναι πολύ χαμηλότερος από τον αντίστοιχο μέσο όρο για τους συνταξιούχους του Δημόσιου τομέα, όπως και τους πρώτους οκτώ (8) μήνες του έτους 2024, αλλά και των ετών 2023 και 2022.

Στον παρακάτω Πίνακα αποτυπώνουμε τον μέσο όρο δαπάνης σύνταξης για τους μήνες από Ιανουάριο έως και Σεπτέμβριο 2024, καθώς και τις αντίστοιχες διαφορές των δύο κατηγοριών συνταξιούχων αριθμητικά και ποσοστιαία, σύμφωνα με τα καταγεγραμμένα στοιχεία στις αντίστοιχες ανωτέρω μηνιαίες απεικονίσεις του Π/Σ «ΗΛΙΟΣ» της ΗΔΙΚΑ ΑΕ.

Μήνας	ΜΟ δαπάνης σύνταξης από ΕΦΚΑ	ΜΟ δαπάνης σύνταξης από Δημόσιο	Διαφορά των δύο ΜΟ συντάξεων	Ποσοστιαία διαφορά
Ιανουάριος 2024	733,03	1.205,27	472,24	39,18%
Φεβρουάριος 2024	748,73	1.104,78	356,05	32,23%
Μάρτιος 2024	750,89	1.181,45	430,56	36,44%
Απρίλιος 2024	759,54	1.305,76	546,22	41,83%
Μάιος 2024	752,42	1.351,41	598,99	44,32%
Ιούνιος 2024	749,11	1.224,45	475,34	38,82%
Ιούλιος 2024	770,05	1.227,98	457,93	37,29%
Αύγουστος 2024	754,92	1.077,46	322,54	29,90%
Σεπτέμβριος 2024	741,69	1.134,37	392,68	34,60%

Η μεγάλη διαφορά των 392,68 € (1.134,37 – 741,69) ανάμεσα στις συντάξεις των δύο κύριων φορέων ασφάλισης της χώρας τον Σεπτέμβριο 2024 και σε ποσοστό 34,6%, προκαλεί ανησυχία, πλην του ότι αποδεικνύει την ύπαρξη συνταξιούχων «δύο ταχυτήτων» και μάλιστα όλως αναιτιολόγητα και παράνομα.

Από τον ανωτέρω πίνακα προκύπτει ότι, για το χρονικό διάστημα από Ιανουάριο 2024 έως και Σεπτέμβριο 2024, ο μέσος όρος τής ανωτέρω ποσοστιαίας μείωσης ανέρχεται στο 37,17%.

Στον παρακάτω Πίνακα αποτυπώνουμε τον μέσο όρο δαπάνης σύνταξης για τους μήνες από Ιανουάριο έως και Σεπτέμβριο 2024, καθώς και τις αντίστοιχες διαφορές των συνταξιούχων ιδιωτικού τομέα και Τράπεζας Ελλάδας, αριθμητικά και ποσοστιαία, σύμφωνα με τα καταγεγραμμένα στοιχεία στις αντίστοιχες ανωτέρω μηνιαίες απεικονίσεις του Π/Σ «ΗΛΙΟΣ» της ΗΔΙΚΑ ΑΕ.

Μήνας	ΜΟ δαπάνης σύνταξης από ΕΦΚΑ	ΜΟ δαπάνης σύνταξης από Τράπεζα Ελλάδος	Διαφορά των δύο ΜΟ συντάξεων σε €	Διαφορά των δύο ΜΟ σε %
Ιανουάριος 2024	733,03	1.958,60	1.225,57	167,19
Φεβρουάριος 2024	748,73	852,87	104,14	13,91
Μάρτιος 2024	750,89	1.005,34	254,45	33,89
Απρίλιος 2024	759,54	1.345,96	586,42	77,21
Μάιος 2024	752,42	1.397,09	644,67	85,68
Ιούνιος 2024	749,11	2.193,73	1.444,62	192,84
Ιούλιος 2024	770,05	1.604,86	834,81	108,41
Αύγουστος 2024	754,92	2.044,25	1.289,33	170,79
Σεπτέμβριος 2024	741,69	1.915,08	1.173,39	158,20

Εξάλλου, αναφορικά με το ύψος των συντάξεων, ο Πίνακας 4 στη σελ. 7 της Έκθεσης δεν χωρεί αμφισβητήσεις. Ειδικότερα, όπως προκύπτει από τα παρατιθέμενα στοιχεία:

α- η μέση κύρια σύνταξη ανέρχεται στα 823,08 ευρώ μεικτά (773,69 ευρώ καθαρά) και είναι η χαμηλότερη σε ΟΛΕΣ τις χώρες της ΟΝΕ,

β- η μέση επικουρική σύνταξη ανέρχεται στα 196,78 ευρώ μεικτά (185 ευρώ καθαρά),

γ- το μέσο μέρισμα ανέρχεται στα 112,17 ευρώ μεικτά (105,43 ευρώ καθαρά)

  ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΣΥΝΤΑΞΕΩΝ

Σύμφωνα με επιστημονική έρευνα της ΕΝΥΠΕΚΚ, οι λόγοι που οδήγησαν στην κατάρρευση των νέων συντάξεων (ιδιαίτερα μετά το 2022) και στη φτωχοποίηση χιλιάδων συνταξιούχων τού ιδιωτικού τομέα είναι οι παρακάτω:

1. Η «βουλναροποίηση» των μισθών στην Ελλάδα Η «ρήτρα Βουλγαρίας» τής κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου, που ισχύει ακόμη και σήμερα(!) είναι η βασική αιτία της μαζικής παραγωγής φτωχών συνταξιούχων («poor pensioners»), κυρίως μετά το 2022, με την πλήρη εφαρμογή των διατάξεων του νόμου Κατρούγκαλου (4387/2016) και του νόμου Βρούτση (4670/2020) και κυρίως τον νέο τρόπο υπολογισμού των συντάξεων που εισήγαγαν οι νόμοι αυτοί.

Με το β’ Μνημόνιο (ν. 4046/2012 σελ. 713), ως γνωστόν, είχε προβλεφθεί η σύγκλιση του ελληνικού κατώτατου μισθού (και κατ’επέκταση όλων των μισθών) με τους αντίστοιχους των χωρών της Κεντρικής και ΝοτιοΑνατολικής Ευρώπης («ρήτρα Βουλγαρίας»).

Εκεί, μεταξύ των άλλων, αναφερόταν ότι «Τα μέτρα αυτά θα δώσουν τη δυνατότητα μείωσης της απόκλισης στο επίπεδο του κατώτατου μισθού σε σχέση με τους ανταγωνιστές μας (Πορτογαλία, Κεντρική και ΝΑ Ευρώπη)» και παρακάτω ότι «Αυτό θα ευθυγραμμίσει το πλαίσιο του κατώτατου μισθού της Ελλάδας με αυτό συγκρίσιμων κρατών και θα του επιτρέψει να εκπληρώσει τη βασική του λειτουργία, δηλαδή της διασφάλισης ενός ενιαίου δικτύου ασφαλείας για όλους τους υπαλλήλους».

Σε υλοποίηση της ανωτέρω δευτερομνημονιακής διάταξης, ο ν. 4093/2012 (υποπαρ. ΙΑ.11, σελ. 5612) της κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου μείωσε τον κατώτατο μισθό του ιδιωτικού τομέα σε 586,8 € για τους εργατοϋπαλλήλους άνω των 25 ετών και σε 510,95 € για τους κάτω των 25 ετών.

Με τον ίδιο νόμο, όλα τα επιδόματα επί του κατώτατου μισθού καταργήθηκαν ενώ το επίδομα προϋπηρεσίας (τριετίες-πολυετίες) που παρέμεινε, «πάγωσε» μέχρι η ανεργία να πέσει κάτω του 10%.

Η συγκεκριμένη διάταξη του ν. 4093/2012 (υποπαρ. ΙΑ. 11 παρ.1), που ισχύει ακόμη και σήμερα, ρητά αναφέρει στο εδάφιο (ε) ότι «Πέραν της μηνιαίας τακτικής προσαύξησης λόγω προϋπηρεσίας, καμία άλλη προσαύξηση δεν περιλαμβάνει στον νομοθετικώς καθορισμένο κατώτατο μισθό και ημερομίσθιο» και στο εδάφιο (στ) ότι «Έως ότου η ανεργία διαμορφωθεί σε ποσοστό κάτω του 10% αναστέλλεται η προσαύξηση του νομοθετικώς καθορισμένου νόμιμου κατώτατου μισθού και ημερομισθίου για προϋπηρεσία που συμπληρώνεται μετά την 14-2­2012».

Εξάλλου, με τον ν. 4152/2013 (υποπαρ. ΙΔ.2 σελ. 1619, ΦΕΚ Α 107) καθορίστηκε χαμηλότερος κατώτατος και «υποκατώτατος» μισθός για τους λεγόμενους «ωφελούμενους εργαζόμενους» των προγραμμάτων του ΟΑΕΔ το ποσό των 490 και 427 ευρώ μεικτά (για τους άνω και κάτω των 25 ετών), με αντίστοιχα κατώτατα ημερομίσθια ύψους 19,16 και 17,1 ευρώ.

Ειδικότερα η παραπάνω ρύθμιση όρισε ότι: «Οι καθαρές αμοιβές ορίζονται κατά παρέκκλιση της ισχύουσας νομοθεσίας σε 19,6 ευρώ ημερησίως και όχι μεγαλύτερες από 490 ευρώ μηνιαίως για ωφελούμενους ηλικίας 25 ετών και άνω και σε 17,1 ευρώ ημερησίως και όχι πάνω από 427 ευρώ μηνιαίως για ωφελούμενους ηλικίας κάτω των 25 ετών».

Με τις ίδιες νομοθετικές παρεμβάσεις, όπως προαναφέρθηκε, στους εργατοϋπαλλήλους, που ήδη εργάζονταν στις 14-2-2012, αμείβονταν με τα κατώτατα όρια και ήταν άνω των 25 ετών, καταργήθηκαν όλα τα επιδόματα και αναγνωρίστηκε μόνο το επίδομα λόγω προϋπηρεσίας (τριετίες) μέχρι εννέα (9) έτη (3 τριετίες) με προσαύξηση 10% για καθεμία, ενώ για τους εργατοϋπαλλήλους κάτω των 25 ετών αναγνωρίστηκε μία (1) μόνο τριετία με την ίδια προσαύξηση 10%.

Για όλους, όμως, τους εργάτες και υπαλλήλους που άρχισαν για πρώτη φορά τον εργασιακό τους βίο μετά την 14-2-2012 και αμείβονταν με τον κατώτατο μισθό, τα επιδόματα καταργήθηκαν ενώ η προϋπηρεσία τους μετά την 14-2-2012 ΔΕΝ λαμβάνεται υπόψη για τη χορήγηση του επιδόματος λόγω προϋπηρεσίας (τριετίες, πολυετία) μέχρι η ανεργία να πέσει κάτω από 10%. Στην ουσία «πάγωσε» το βασικότερο επίδομα των εργατοϋπαλλήλων μέχρι την οριστική κατάργησή του.

Η επόμενη παρέμβαση στον κατώτατο μισθό και τις τριετίες έγινε με τον ν. 4254/2014 (ΦΕΚ Α 85), με τον οποίο (παρ. ΙΑ.7, σελ. 1430) η αμοιβή της τριετίας για νεοπροσλαμβανόμενους μακροχρόνια ανέργους μειώθηκε περαιτέρω από 10% στο 5% ανά τριετία.

• Το «πάγωμα» των οικογενειακών επιδομάτων στον ιδιωτικό τομέα την περίοδο από το 2012 μέχρι σήμερα

Μια απαράδεκτη και αντίθετη στο Σύνταγμα κατάσταση σε βάρος των εργαζομένων με τέκνα στον ιδιωτικό τομέα διαιωνίζεται από το 2012 μέχρι και σήμερα, με συνέπεια εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι γονείς, κυρίως οι αμειβόμενοι με κατώτατο μισθό, να έχουν μεγάλες απώλειες στα εισοδήματά τους.

Η θεσμική αυτή ανισότητα σε βάρος των χαμηλόμισθων του ιδιωτικού τομέα επιτάθηκε μετά και την τελευταία νομοθετική πρωτοβουλία τής σημερινής κυβέρνησης για σημαντική αύξηση της οικογενειακής παροχής στους δημοσίους υπαλλήλους που έχουν τέκνα και αριθμούν πάνω από το 50% του συνόλου (άρθρο 21 ν. 5045/2023).

Αντίθετα, η οικογενειακή παροχή στον ιδιωτικό τομέα, για τους αμειβόμενους με τον κατώτατο μισθό, αλλά και για άλλες κατηγορίες εργατών και υπαλλήλων του ιδιωτικού τομέα που οι αποδοχές τους δεν ρυθμίζονται με ισχύουσες ΣΣΕ, έχει καταργηθεί από το 2012 και δεν χορηγείται μέχρι και σήμερα. Σημειωτέον ότι στην υπ’αριθ. 25058/29-3-2024 (ΦΕΚ Β 1974) απόφαση της Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, με την οποία καθορίστηκε το νέο ύψος του κατώτατου μισθού-ημερομισθίου από 1-4-2024, κατ’εξουσιοδότηση του άρθρου 26 του ν. 5085/2024 (ΦΕΚ Α 203), ουδεμία αναφορά γίνεται στην οικογενειακή παροχή των αμειβομένων με τον νέο νομοθετημένο κατώτατο μισθό.

Συγκεκριμένα η ανωτέρω ΥΑ αναφέρει:                 «… αποφασίζουμε:        Τον

καθορισμό, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 103 του ν. 4172/2013 (Α’ 167),

του νόμιμου κατώτατου μισθού και του νόμιμου κατώτατου ημερομισθίου, για πλήρη απασχόληση, για τους υπαλλήλους και τους εργατοτεχνίτες όλης της χώρας, χωρίς ηλικιακή διάκριση, ως εξής: α) Για τους υπαλλήλους ο κατώτατος μισθός ορίζεται στα οκτακόσια τριάντα ευρώ (830,00 €). β) Για τους εργατοτεχνίτες το κατώτατο ημερομίσθιο ορίζεται σε τριάντα επτά ευρώ και επτά λεπτά (37,07 €). Η απόφαση αυτή ισχύει από 1 Απριλίου 2024.».

Συνεπώς, γίνεται κατανοητό πως το ύψος των απωλειών για εργάτες- υπαλλήλους του ιδιωτικού τομέα, που είναι γονείς, είναι πολύ μεγάλο. Έτσι, καθίσταται άμεση ανάγκη να χορηγηθεί η οικογενειακή παροχή σε όλους τους εργαζόμενους που αμείβονται με τον κατώτατο μισθό και στερούνται της οικογενειακής παροχής ήδη για πολλά χρόνια, καθώς και σε όσους άλλους δεν καταβάλλεται λόγω του ότι δεν προβλέπεται από ατομικές ή συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Γι’αυτό επιβάλλεται να χορηγηθεί η οικογενειακή παροχή σε όλους τους εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα, άμεσα και αναδρομικά.

Η ανισότητα αυτή μεταξύ υπαλλήλων στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα, που δεν είναι συμβατή με το Σύνταγμα και τους διεθνείς κανόνες, πρέπει άμεσα να αρθεί. Η λεηλασία τού εισοδήματος φτωχών ανθρώπων «του μεροκάματου», αλλά και των συντάξεών τους στο μέλλον δεν έχει καμιά απολύτως νομική και ηθική αιτιολογία. Όπως δεν έχει κανένα λογικό έρεισμα σήμερα, εν έτει 2024, και η συνέχιση τής εφαρμογής τού σκληρού μνημονιακού ν. 4093/2012. Η ισότητα στις παροχές εξ εργασίας σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα είναι συνταγματική αναγκαιότητα και η μη εφαρμογή της δεν συνάδει με σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος.

Άλλωστε, στη χώρα μας η κατάρρευση των γεννήσεων κατά την περίοδο 2010-2023 και η έκρηξη του δημογραφικού προβλήματος (βλ. το βιβλίο μας «Αγορά εργασίας και συντάξεις. Η χρονοβόμβα τού Δημογραφικού», Εκδόσεις 60+) απαιτούν γενναία στήριξη των χαμηλόμισθων ιδιαίτερα στρωμάτων τού πληθυσμού για την ενίσχυση του εισοδήματος των ιδίων και την ενθάρρυνσή τους στη δημιουργία οικογένειας.

ΑΜΕΣΑ ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΤΑΞΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΞΕΩΝ (ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΙΣΘΩΝ) ΣΤΟΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ

Μετά τα όσα παραθέσαμε και αποδείξαμε παραπάνω με επίσημα στοιχεία του Υπουργείου Εργασίας, που η κυβέρνηση και τα φίλια προς αυτήν ΜΜΕ απέφυγαν μέχρι σήμερα να αναδείξουν, μία συνολική πρόταση που θα εμπόδιζε την περαιτέρω κατάρρευση των συντάξεων από τον ιδιωτικό τομέα και τη φτωχοποίηση στο μέλλον εκατομμυρίων συνταξιούχων, θα πρέπει να περιλαμβάνει και τα εξής οικονομικά και θεσμικά μέτρα:

1^ον)Την ενίσχυση των συντάξεων όλων των συνταξιούχων τού ιδιωτικού τομέα, που εξήλθαν στη σύνταξη με βάση τον νέο υπολογισμό των νόμων 4387/2016 και 4670/2020, κατά τουλάχιστον 30%, καταβαλλόμενη εφάπαξ ή σε 3 κατ’ ανώτατο δόσεις.

2^ον)Την κατάργηση της αρχής τής συνταξιοδότησης με βάση τις συντάξιμες αποδοχές ολόκληρου του εργασιακού βίου (από το 2002 έως το έτος συνταξιοδότησης) και την επαναφορά τού συστήματος συνταξιοδότησης με βάση τον μέσο μισθό τής τελευταίας διετίας ή έστω της τελευταίας πενταετίας.

3^ον)Την αναγνώριση των ετών 2012-2023 ως χρόνου για τη χορήγηση τριετιών και προσαύξησης λόγω προϋπηρεσίας

4^ον)Το ξεπάγωμα των οικογενειακών επιδομάτων στον ιδιωτικό τομέα που δεν καταβάλλονται από το 2012 μέχρι και σήμερα.

5^ον)Την τιμαριθμοποίηση των μισθών και μάλιστα αναδρομικά για την προστασία των μισθών του ιδιωτικού τομέα από τον πληθωρισμό (γενικό και τροφίμων).

6^ον)Την επαναφορά τού μηχανισμού καθορισμού τού κατώτατου μισθού με διαπραγματεύσεις μέσω ΕΓΣΣΕ (ΓΣΣΕ-ΣΕΒ).

7^ον)Την άμεση κύρωση της 131/1970 ΔΣΕ «Για κατώτατους μισθούς- ημερομίσθια μέσω ΣΣΕ».

Μόνο με την ανωτέρω δέσμη μέτρων θα καταστεί δυνατή η ανάταξη της κατάρρευσης των μισθών και των συντάξεων στον ιδιωτικό τομέα.