Μεγάλη θλίψη στον χώρο του Πολιτισμού και όχι μόνο για το θάνατο του Κυριάκο Κατζουράκη, ενός από τους σπουδαιότερους Έλληνες καλλιτέχνες, ενός σπάνιου ανθρώπου και δασκάλου, που «έφυγε» χθες από τη ζωή σε ηλικία 77 ετών αφήνοντας πίσω του πλούσιο και πολυσήμαντο έργο.

Διανοούμενος και εργάτης των τεχνών, με σαφές κοινωνικοπολιτικό στίγμα, αδιάκοπες μάχες και αγωνία για το παρόν και το μέλλον του τόπου. Μία πολύπλευρη προσωπικότητα στην καλλιτεχνική ζωή της χώρας, καθώς ήταν εικαστικός, σκηνογράφος, κινηματογραφιστής, ομότιμος καθηγητής Σχολής Καλών Τεχνών στο ΑΠΘ.

«Διαδώστε την ομορφιά της τέχνης του και την αιχμηρότητα  της σκέψης του. Ο Κυριάκος ήθελε να φτάνει η τέχνη του στην κοινωνία και όχι μόνον σε ένα στενό κύκλο ομοϊδεατών και ειδικών» σημειώνει η σύντροφός του Κάτια Γέρου σε ανάρτησή της σελίδας simatakapnou.art. Εκεί μπορείτε να δείτε τα περισσότερα από 400 έργα του, όπως επίσης βίντεο από την αναδρομική του έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη (2013) και από την «Αναφορά στην Γκουέρνικα» στο Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (2019). Το αποκαλυπτικό βιβλίο του «Τάξη στο χάος, Ζωγραφική, Θέατρο, Κινηματογράφος» (2013) κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο.

Η κηδεία του θα γίνει τη Δευτέρα στις 15:00 στο Α’ νεκροταφείο Αθηνών. Ακολουθούν αποσπάσματα από συνεντεύξεις του στην Γιώτα Τέσση και τη Νόρα Ράλλη για την «Εφημερίδα των Συντακτών»:

• «Με τρώει το χέρι μου. Άλλους τους τρώει για να κατρακυλήσουν στη διαφθορά, άλλους για να σπείρουν τη βία. Εμένα για να γράφω, να ζωγραφίζω. Το αναφέρω και στο βιβλίο: “καμιά φορά, το χέρι ξεπερνάει στη σκέψη”. Η συμβουλή μου σε αυτές τις περιπτώσεις είναι να σκέφτεστε με το χέρι. Αλλά, προσοχή! Μόνο σ’ αυτές τις περιπτώσεις. Σε όσες προαναφέραμε, πρέπει απλά και μόνο και βαθιά και υπεύθυνα να σκεφτόμαστε. Η σκέψη είναι σωτήριος φρουρός της ελευθερίας μας. Οσης έχουμε ακόμη».

• «Ο καλλιτέχνης πρέπει να εργάζεται με ορθάνοιχτα μάτια και να μάθει να βλέπει πίσω από το φαίνεσθαι, μετά όλα τα άλλα. Ταυτίζουμε την παιδικότητα με την αθωότητα, μεγάλο λάθος μας, το παιδί δεν έχει μάθει να αυτολογοκρίνεται, η ματιά του είναι διεισδυτική και κοιτάζει σημεία που εμάς μας διαφεύγουν. Αυτό είναι ένα από τα λίγα μυστικά του Πικάσο, λέω λίγα γιατί σαν παιδί που είναι δεν έκρυψε ποτέ τα μυστικά του»

• «Μπορούμε να οργανωθούμε και να αντιπαλέψουμε κάτι. Είναι όμως πολύ σημαντικό να μην ξεχνάμε ούτε για μια στιγμή πως η χούντα δεν είναι μια ξεχασμένη ιστορικότητα. Ούτε ο φασισμός. Ελλοχεύουν παντού με το όπλο παρά πόδα. Χούντα είναι να εκλέγεσαι με λυτρωτικά και λευκά συνθήματα και να επιβάλλεις το μαύρο και τον σκοταδισμό. Η κοινωνική καταστροφή που ζούμε σημαίνει εξαφάνιση της ελπίδας για το αύριο και επωάζει τα πιο άσχημα κομμάτια του ανθρώπου: τη βία, την απάτη, τον εγωκεντρισμό, την περιφρόνηση του άλλου, την εξαφάνιση της αλληλεγγύης και της ανθρωπιστικής συμπεριφοράς.

• «Ολα τα δεδομένα των τελευταίων ετών δείχνουν ότι η πολεμική μηχανή αντί να μειώνεται αυξάνει. Επομένως το ερώτημα περί του έργου του Πικάσο έχει απαντηθεί από την πραγματικότητα. Εχουμε από τη μια μεριά το πιο σκληρό πρόσωπο της εξουσίας σε όλο τον πλανήτη να κυριαρχεί κατέχοντας ασύλληπτο πλούτο και από την άλλη έχουμε μια απέραντη φτωχοποίηση»

• «Ο μεταπολεμικός αμερικανικός καπιταλισμός έχει δύο διακριτά στοιχεία: την πολεμική ισχύ συνδεδεμένη με την οικονομία και την κατακτητική οργάνωση στον χώρο του πολιτισμού. Στο οικονομικό επίπεδο κλιμακώνει τις πολεμικές επεμβάσεις του, αυξάνοντας τα κέρδη του με το «δίκαιο του πολέμου». Στο δε δεύτερο επίπεδο ανοίγει την αγκαλιά του μοιράζοντας προνόμια στους διανοούμενους και τους καλλιτέχνες, μετατρέποντας τον σύγχρονο πολιτισμό και την τέχνη σε μέρος του δικού του συστήματος. Εχθρός του, η ιστορική μνήμη κι όπου βρει κι όπου μπορεί απλά την τσακίζει. Κι αυτό το κάνει στην έδρα του – η τέχνη όσο πιο ανεικονική τόσο καλύτερα, γκρεμίζει το γιγάντιο έργο του Ριβέρα στη Νέα Υόρκη, απονευρώνει θεσμίζοντας την αμερικανική ανεικονική τέχνη, περιθωριοποιεί την πολιτική τέχνη, ελέγχει ιδρύματα και φιέστες. Πώς μπορούμε να συντηρήσουμε την ιστορική μνήμη; Με τη γνώση και το θάρρος με τα οποία αυτή μας οπλίζει»

• «Αν η γνώση δεν συμπεριλαμβάνει το φαντασιακό είναι μια περιττή, στείρα εγκυκλοπαιδική γνώση και δεν έχει καμία χρήση. Δεν είναι τυχαίο πως η επιθυμία είναι το πρώτο πράγμα που προσπαθούν να καταστείλουν οι κυβερνήσεις: αν επιθυμείς, τότε πρέπει να γνωρίσεις και αν γνωρίσεις, γίνεσαι πολίτης. Αυτό που θέλουν όμως είναι ανυπόστατους υπηκόους».

• «Ο Λόγος (είτε αναφερόμαστε στο λογικό είτε στη γλώσσα που χρησιμοποιούμε) είναι αυταρχικός και ολοκληρωτικός και όχι δημιουργικός και ανθρώπινα αποδοτικός. Ξυπνάς το πρωί και ώς το βράδυ ο Λόγος της βίας σε έχει εμποτίσει. Ακόμη και μέσω της τέχνης είναι δύσκολο να ξεφύγεις».

Συλλυπητήρια μηνύματα

Ο Κυριάκος Κατζουράκης «υπήρξε ενεργός πολίτης, ανήσυχος κι ασυμβίβαστος» υπογραμμίζει το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου. «Υπήρξε επίσης πολυσχιδής καλλιτεχνική προσωπικότητα. Σπουδαίος εικαστικός, από τους κορυφαίους της γενιάς του. Σκηνογράφος, ηθοποιός και σκηνοθέτης. Η καλλιτεχνική του πορεία, από τα χρόνια της μαθητείας του δίπλα στον Γ. Μόραλη μέχρι τις κινηματογραφικές του ταινίες, ήταν ένας μακρύς δρόμος μέσα σε μια σκληρή κοινωνική πραγματικότητα» αναφέρει το ΕΚΚ εκφράζοντας βαθιά συλλυπητήρια στην Κάτια Γέρου και στους οικείους του.

H υπουργός Πολιτισμό σε συλλυπητήριο μήνυμα για την απώλεια του Κυριάκου Κατζουράκη σημειώνει πως «με τον πλούτο που διέκρινε το έργο του, την ευρυμάθειά του και τις ισχυρές απόψεις του, υπήρξε από τους καλλιτέχνες που επηρέασαν σημαντικά το σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό. Από τις εικαστικές τέχνες, στη σκηνογραφία και την ενδυματολογία και από τη σκηνοθεσία στη διδασκαλία, ο Κυριάκος Κατζουράκης είχε μία διακριτή ταυτότητα και λόγο. Έχοντας σπουδάσει ζωγραφική κοντά στον Γιάννη Μόραλη και δουλεύοντας με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, τον Παντελή Βούλγαρη και τον Δήμο Θέο στον κινηματογράφο, εξερεύνησε τις διαφορετικές εκφάνσεις τις ελληνικότητας και εμβάθυνε σε αυτήν. Εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια στην οικογένεια και στους οικείους του».

«Πολυσχιδής, πολυτάλαντος, διανοούμενος, πολιτικός, με έντονη κοινωνική ευαισθησία και μια συνεχή και συνεπή παρουσία στο χώρο τόσο των εικαστικών και της φωτογραφίας όσο και του κινηματογράφου αλλά και της συγγραφής, ο Κυριάκος Κατζουράκης άφησε το στίγμα του σε όλες τις μορφές τέχνης με τις οποίες καταπιάστηκε και ουσιαστικά κατέλυσε τα στεγανά μεταξύ των τεχνών. Ο ίδιος είχε πει «Μου αρέσει που γράφω: ζωγράφος – σκηνοθέτης. Και τα δύο σημαίνουν εικαστικός. Στο επίκεντρο του έργου του υπήρξε πάντα ο άνθρωπος, η σωματικότητα, το πάσχον σώμα, το ερωτικό σώμα, η ανθρώπινη μορφή σε όλες της τις διαστάσεις και καταστάσεις, αλλά και η μνήμη. Θα τον θυμόμαστε σαν μια μορφή στο μνημειώδες Τέμπλο του» σημείωσε ο υφυπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Νικόλας Γιατρομανωλάκης.

Η τομεάρχης Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ, Σία Αναγνωστοπούλου, τονίζει πως ο υπέροχος Κυριάκος Κατζουράκης «αγάπησε την ομορφιά της τέχνης, την ένταση της , τις ανατροπές της, τις αντιφάσεις της, την ετερότητα της. Αγάπησε τη ζωή μέχρι τέλους. Σήμερα η είδηση του θανάτου του, μας βαραίνει με το χρέος και την ευθύνη της μνήμης του . Ό Κυριάκος ήταν ο ηθοποιός στην ταινία του Δήμου Θέου Κιέριον, ήταν πίσω από τα σκηνικά της ταινίας το Προξενειό της Άννας του Βούλγαρη, ήταν ο σχεδιαστής των κουστουμιών στο Μέρες του ‘36 του Αγγελόπουλου, ήταν ο καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών του ΑΠΘ, ήταν ο δημιουργός των 50 έργων με τον τίτλο “Αναφορά στην Γκουέρνικα”, ήταν η ταινία “USSAK” .Ήταν πολλά , ο Κυριάκος. Ήταν η μεγάλη του αγάπη του για την Κάτια Γέρου. Μια από τις πιο εκπληκτικές ίσως πτυχές του έργου του είναι η σχέση με την ιστορία, την ταυτότητα και τη μνήμη, μέσα από τη χρήση κάθε έκφανσης της τέχνης, από τη ζωγραφική μέχρι το σινεμά και το γράψιμο, για να συνθέσει το “συνολικό έργο”, τη “μια ενότητα της ποικιλία” που θα αποτύπωνε το τοπίο της ψυχής του, όπως έλεγε. Φεύγει και είναι σα να παίρνει μαζί του και το βάρος μιας ιδιαίτερης εποχής και μιας γενιάς που δυσκολεύεται να αναπνεύσει στη σημερινή μετριότητα.

»Τον αποχαιρετώ με τα δικά του λόγια, εκείνης της γενναίας επιστολής παραίτησης από μέλος του ΔΣ του μουσείου της Ακρόπολης, που έφερε στην επιφάνεια όλους τους απαράδεκτους χειρισμούς του Υπουργείου Πολιτισμού: “Προσπαθώ να περιγράψω τη θλίψη μου για την κακομεταχείριση της κοινής μνήμης μας και την απαξίωση κάποιων βασικών αρχών που κάποτε ούτε καν χρειαζόντουσαν λόγια για να κοινοποιηθούν, ήταν κοινωνικά αυτονόητα. Όπως η αίσθηση της ιστορίας και των παθών του λαού που ζωντάνευαν πάνω στον κακοτράχαλο βράχο – στα μάτια μου ιερός ως φορέας μνήμης και φορέας πολιτισμού – που η προσοχή μας στο δύσκολο βάδισμα πάνω στις πέτρες του, μας οδηγούσε στην κυριολεξία να σκύβουμε με προσοχή, να γινόμαστε ένα με τη δυσκολία του. Κι αυτό μας αναβάθμιζε σε κατ’ ουσία ερευνητές της ιστορίας των 2500 χρόνων του, γιατί δεν είναι μόνον οι ναοί του, οι Καρυάτιδες, τα αγάλματα, το θαύμα της «μη γεωμετρίας» του Παρθενώνα με τις οπτικές διορθώσεις. Είναι και η αντίσταση κατά της γερμανικής κατοχής, η σημαία του Σάντου και του Γλέζου, το τζαμί, ο βίαιος εκχριστιανισμός του, η ασεβής στάση των Άγγλων που το χρησιμοποίησαν σαν οχυρό, ο βομβαρδισμός του Μοροζίνι, οι μύθοι και η μυθοπλασία του, ο ενεργητικός ρεμβασμός των ερωτευμένων, η ληστεία του Ελγίνου, η ηρεμία που αποπνέει όταν σταθείς και κοιτάξεις τη θάλασσα χωρίς βιασύνη, χωρίς να σε εγκαλεί το καθήκον…”

»Η επιστολή παραίτησής σου από το ΔΣ του Μουσείου της Ακρόπολης θα μείνει πάντα, μνημείο θάρρους , ανθρωπιάς και ομορφιάς, όπως είναι το σύνολο της Τέχνης σου. Ο τελευταίος περίπατος μαζί σου στην Ακρόπολη θα είναι μια ακριβή μνήμη αγαπημένε και πολύτιμε Κυριάκο. Κάτια αν μπορεί να απαλύνει έστω λίγο τη μοναξιά και τη θλίψη σου, να ξέρεις πως εμείς αγαπήσαμε και θαυμάσαμε πολύ τον Κυριάκο Κατζουράκη, την κοινή σας δουλειά, την υπέροχη πορεία σας».