Δυσκολεύονται οι έλληνες μαθητές σε βασικές πράξεις και απλά κείμενα

Φθίνουσα πορεία των επιδόσεων στον διαγωνισμό PISA – Oι χειρότερες της τελευταίας δεκαετίας για τους Ελληνες μαθητές

Από το κακό στο χειρότερο οδεύει το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Αυτό τουλάχιστον δείχνουν τα αποτελέσματα των Ελλήνων μαθητών στον τελευταίο διαγωνισμό PISA (Programme for International Student Assessment) που οργάνωσε ο ΟΟΣΑ το 2022. Οι επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών είναι οι χειρότερες της τελευταίας δεκαετίας και στις τρεις δεξιότητες που αξιολογεί ο διαγωνισμός – την κατανόηση κειμένου, τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες. Πρόκειται για τις δεξιότητες που θεωρείται πως πρέπει να έχουν οι μαθητές ολοκληρώνοντας την υποχρεωτική εκπαίδευση, δηλαδή έως τα 16 τους. Το μόνο ενθαρρυντικό είναι ότι τα αποτελέσματα του διαγωνισμού είναι πτωτικά για σχεδόν όλες τις χώρες, με την υποχώρηση να οφείλεται αναμφίβολα κατά έναν μεγάλο βαθμό στην πανδημία και στην επίδρασή της στο εκπαιδευτικό γίγνεσθαι των χωρών που συμμετείχαν. Από την άλλη, για την Ελλάδα το ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι πως στην κατάταξη δεν… σηκώνει κεφάλι, καθώς σταθερά βρίσκεται στην τρίτη και τελευταία ομάδα χωρών, που σημειώνουν χαμηλότερες επιδόσεις από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ σε μαθηματικά, κατανόηση κειμένου και φυσικές επιστήμες.

Ειδικότερα, ο διαγωνισμός PISA ξεκίνησε το 2000 και οργανώνεται κάθε τρία χρόνια. Ωστόσο, ο τελευταίος διαγωνισμός αντί του 2021 έγινε το 2022 λόγω της πανδημίας. Στην κύρια έρευνα PISA 2022 έλαβαν μέρος περίπου 690.000 μαθητές από 81 χώρες (38 χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ και 43 επιπλέον χώρες – ο αριθμός των συμμετοχών κινείται αυξητικά από το 2000) εκπροσωπώντας περίπου 29 εκατομμύρια 15χρονων μαθητών. Η έρευνα PISA 2022 είχε ως κύριο γνωστικό αντικείμενο τα μαθηματικά, ενώ οι φυσικές επιστήμες, η κατανόηση κειμένου και το νέο πεδίο «δημιουργική σκέψη» αποτελούσαν τα δευτερεύοντα αντικείμενα της αξιολόγησης. Την Ελλάδα εκπροσώπησαν στην κύρια έρευνα 6.578 μαθητές γεννημένοι το 2006, από 242 γυμνάσια, γενικά λύκεια και επαγγελματικά λύκεια όλης της χώρας.

Συγκεκριμένα, για την Ελλάδα προκύπτουν τα ακόλουθα:

• Στα μαθηματικά, δεξιότητα στην οποία εστίασε ο διαγωνισμός του 2022, η Ελλάδα συγκέντρωσε 430 μονάδες και κατατάχθηκε στην 44η θέση. Στον διαγωνισμό του 2018 είχε συγκεντρώσει 451 βαθμούς και βρέθηκε στην 43η θέση. Το 2015 η Ελλάδα συγκέντρωσε 454 βαθμούς και κατετάγη επίσης 43η, ενώ το 2012 είχε 453 μονάδες και ήταν 42η.

• Στην κατανόηση κειμένου, δεξιότητα στην οποία εστίασε ο διαγωνισμός του 2018, οι Ελληνες μαθητές το 2022 συγκέντρωσαν 438 μονάδες, το 2018 συγκέντρωσαν 457 μονάδες, ενώ στους διαγωνισμούς του 2015 και του 2012 είχαν συγκεντρώσει 467 και 477 μονάδες αντιστοίχως. Το 2022 η χώρα μας κατετάγη 41η, το 2018 42η, το 2015 41η και το 2012 ήταν στην 39η θέση.

• Στις φυσικές επιστήμες, η Ελλάδα στον διαγωνισμό του 2022 συγκέντρωσε 441 μονάδες και βρέθηκε στην 44η θέση. Σε σχέση με το 2018 η χώρα μας δεν άλλαξε θέση (44η), αλλά η επίδοσή της προ τετραετίας ήταν καλύτερη (συγκέντρωσε 452 βαθμούς). Στον διαγωνισμό του 2015 οι Ελληνες βαθμολογήθηκαν με 455 βαθμούς, οι οποίοι έφεραν τη χώρα μας στην 43η θέση. Το 2012 η χώρα μας συγκέντρωσε 467 μονάδες, επίδοση με την οποία κατετάγη 41η.

Οπως αναφέρει το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), το οποίο είναι ο αρμόδιος εθνικός οργανισμός για την έρευνα PISA, ως προς τα μαθηματικά, το κύριο αντικείμενο της αξιολόγησης για το PISA 2022, οι μαθητές απάντησαν σε κλειστές ερωτήσεις (πολλαπλής επιλογής ή σωστού – λάθους) και ανοικτές ερωτήσεις σύντομης απάντησης και αιτιολόγησης. Οι ερωτήσεις εστίαζαν στον μαθηματικό εγγραμματισμό, ο οποίος, σύμφωνα με το πλαίσιο του PISA για τα μαθηματικά, συνδέεται με τον μαθηματικό συλλογισμό και την επίλυση προβλήματος. Παράλληλα, εκτός από τις ερωτήσεις που αφορούν το γνωστικό μέρος της έρευνας, οι μαθητές απάντησαν και σε ερωτηματολόγιο σχετικά με το κοινωνικό και δημογραφικό υπόβαθρο του καθενός, τις στάσεις και τις πεποιθήσεις τους για το σχολείο γενικότερα αλλά και ειδικά για τα μαθηματικά, καθώς και σε ερωτηματολόγιο που αφορούσε την εξοικείωσή τους με τις νέες τεχνολογίες.

Ως προς τις επιδόσεις των υπόλοιπων χωρών, η Σιγκαπούρη ξεχωρίζει καθώς πέτυχε σημαντικά υψηλότερες επιδόσεις από όλες τις υπόλοιπες συμμετέχουσες χώρες και στα τρία γνωστικά αντικείμενα. Στα μαθηματικά, έξι ασιατικές χώρες –η Σιγκαπούρη, το Μακάο (Κίνα), η Ταϊπέι (Κίνα), το Χονγκ Κονγκ, η Ιαπωνία και η Κορέα– πέτυχαν τις υψηλότερες επιδόσεις από όλες τις συμμετέχουσες χώρες. Από τις χώρες της Ευρώπης, τις υψηλότερες επιδόσεις πέτυχαν η Εσθονία, η Ελβετία και η Ολλανδία.

Τα αποτελέσματα του PISA 2022 δείχνουν ότι στις περισσότερες χώρες σημειώθηκε σημαντική πτώση στις επιδόσεις σε σχέση με το 2018. Κατά μέσον όρο στον ΟΟΣΑ έχουμε πτώση 15 μονάδων στα μαθηματικά και 10 μονάδων στην κατανόηση κειμένου – πτώση που αποδίδεται κατά κύριο λόγο στις επιπτώσεις της πανδημίας στους μαθητές και στο εκπαιδευτικό έργο. Ωστόσο, για την Ελλάδα η πτώση της βαθμολογίας είναι μεγαλύτερη από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ.

Για την ποιοτική αξιολόγηση των στοιχείων του διαγωνισμού, ο PISA έχει ορίσει έξι επίπεδα εγγραμματισμού για τις δεξιότητες που πρέπει να έχουν οι μαθητές στην κατανόηση κειμένου, στα μαθηματικά και στις φυσικές επιστήμες. Το πρώτο επίπεδο είναι το χαμηλότερο και το έκτο το υψηλότερο. Στις χώρες του ΟΟΣΑ, κατά μέσον όρο το 13,7% των μαθητών επιτυγχάνει επιδόσεις που τους κατατάσσουν στα επίπεδα 5 ή 6, τα οποία αποτελούν τα υψηλότερα επίπεδα στις κλίμακες εγγραμματισμού σε κάθε γνωστικό αντικείμενο. Αντιθέτως, κατά μέσον όρο το 16,4% των μαθητών στις χώρες του ΟΟΣΑ κατατάσσεται χαμηλότερα από το επίπεδο 2. Τα αντίστοιχα ποσοστά για την Ελλάδα είναι 3,9% για τους μαθητές οι οποίοι επιτυγχάνουν επιδόσεις που τους κατατάσσουν στα επίπεδα 5 ή 6 και 25,7% για τους μαθητές οι οποίοι κατατάσσονται χαμηλότερα από το επίπεδο 2.

Κοινωνικό περιβάλλον, φύλο

Γενικότερα, σύμφωνα με την επεξεργασία των ευρημάτων που έκανε ο ΟΟΣΑ και δημοσιοποίησε το ΙΕΠ, επιβεβαιώνεται ότι οι μαθητές που προέρχονται από ευνοϊκό κοινωνικό – οικονομικό – πολιτισμικό περιβάλλον πέτυχαν, κατά μέσον όρο, βαθμολογία κατά 93 μονάδες υψηλότερη στα μαθηματικά από εκείνους από μη ευνοϊκό κοινωνικό – οικονομικό – πολιτισμικό περιβάλλον. Πάντως, η διαφορά στις επιδόσεις στα μαθηματικά η οποία οφείλεται στο κοινωνικό – οικονομικό – πολιτισμικό περιβάλλον παραμένει σταθερή στις 51 από τις 68 χώρες/οικονομίες που έχουν έγκυρα δεδομένα για το 2022. Η διαφορά μεγάλωσε σε 12 χώρες/οικονομίες και μειώθηκε σε 5. Στην Ελλάδα η διαφορά υπέρ των μαθητών που προέρχονται από ευνοϊκό κοινωνικό – οικονομικό – πολιτισμικό περιβάλλον είναι 76 μονάδες.

Ταυτόχρονα, τα αγόρια πέτυχαν, κατά μέσον όρο, υψηλότερες επιδόσεις στα μαθηματικά κατά 9 μονάδες από ό,τι τα κορίτσια. Αντιθέτως, η διαφορά υπέρ των κοριτσιών στην κατανόηση κειμένου είναι 24 μονάδες. Η διαφορά στις επιδόσεις στα μαθηματικά η οποία σχετίζεται με το φύλο παρέμεινε σταθερή μεταξύ του 2018 και του 2022 στις περισσότερες χώρες/οικονομίες (στις 57 από τις 72 που έχουν συγκρίσιμα δεδομένα) του ΟΟΣΑ. Αντιθέτως, η διαφορά μεγάλωσε σε 11 χώρες/οικονομίες και μειώθηκε σε τέσσερις. Στην Ελλάδα, η διαφορά μεταξύ κοριτσιών και αγοριών στα μαθηματικά είναι 6 μονάδες, με τα αγόρια να σημειώνουν την υψηλότερη επίδοση.