Δημογραφική γήρανση και χαμηλή αστικοποίηση
Σοβαρή μορφωτική υστέρηση και κοινωνικοί αποκλεισμοί κρατούν δέσμια την Ηλεία
Επιμ.: Παναγιώτη Φωτεινόπουλου
Στην ανάλυση των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων της Ηλείας επικεντρώνεται το α’ μέρος της μελέτης που εκπόνησε η «ΔιαΝΕΟσις» στο πλαίσιο του ειδικού σχεδίου ανασυγκρότησης του νομού, με επίκεντρο την Αρχαία Ολυμπία, παρουσιάζοντας ορισμένα ευρήματα που μέχρι τώρα δεν ήταν γνωστά και εξηγούν τη σημερινή εικόνα του νομού.
Πρώτο και σημαντικότερο είναι η δημογραφική συρρίκνωση, την οποία έχουμε αναλύσει σε δεκάδες ρεπορτάζ , καθώς από τους 187.713 του 1961 έχουμε φτάσει στους 149.350 το 2022. Το αξιοσημείωτο όμως στατιστικό είναι πως το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού (55%) που ζει σήμερα στην Ηλεία, κατοικεί σε αγροτικές περιοχές και το μικρότερο (45%) σε αστικές, γεγονός που τη διαφοροποιεί σημαντικά από το εθνικό πρότυπο εγκατάστασης του πληθυσμού.
Η περιορισμένη αστικοποίηση ενδεχομένως εξηγεί για ποιο λόγο οι μεγάλες πόλεις (Πύργος-Αμαλιάδα) συχνά αξιολογούνται ως μη βιώσιμες με οικονομικούς όρους και διαρκώς αποψιλώνονται σε υποδομές και δημόσιες επενδύσεις και υπηρεσίες.
Με βάση τις μετρήσεις της ΕΛΣΤΑΤ για το 2021, ένα σχετικά υψηλό μέρος του πληθυσμού έχει απασχόληση 46,5%, λίγο πάνω από τον μέσο όρο της χώρας και κοντά στον μέσο όρο της ΕΕ. Το ποσοστό ανεργίας υπολογίζεται στο 7,1%, περίπου το μισό σε σχέση με αυτό της χώρας και επίσης χαμηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Μορφωτική υστέρηση, μετανάστες και κοινωνικός αποκλεισμός
Σοβαρό αρνητικό στοιχείο είναι το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, καθώς ένα μικρό μόνο ποσοστό των εργαζομένων (11,2% το 2011) έχουν υψηλό επίπεδο μόρφωσης. Το ποσοστό αυτό είναι το μισό ακριβώς του εθνικού μέσου όρου και κατατάσσει την Ηλεία στην τελευταία θέση μεταξύ των νομών της χώρας.
Πέρα από το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης και κατάρτισης του πληθυσμού, η Ηλεία αντιμετωπίζει και άλλα σημαντικά κοινωνικά προβλήματα, τα οποία αφορούν κυρίως τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού οι οποίες απειλούνται από τον κίνδυνο της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
Επίσης, η Ηλεία φιλοξενεί σημαντικό αριθμό μεταναστών (3,4 άτομα ανά 1.000 κατοίκους) οι οποίοι εργάζονται κυρίως στον πρωτογενή τομέα. Το μέγεθος αυτό είναι σημαντικά μεγαλύτερο σε σχέση με τον μέσο όρο της χώρας.
Για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων έχουν σχεδιαστεί και εφαρμόζονται σημαντικές πολιτικές σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, οι οποίες περιλαμβάνουν την κοινωνική ένταξη ευπαθών ομάδων και τη στήριξη από τις αρμόδιες υπηρεσίες και δομές. Οι δομές αυτές συχνά αντιμετωπίζουν προβλήματα εξοπλισμού, έλλειψης προσωπικού και χρηματοδότησης και έλλειψη κατάλληλων κτηριακών εγκαταστάσεων για την παροχή των κοινωνικών υπηρεσιών.
Το οικιστικό δίκτυο της Ηλείας αναπτύσσεται κυρίως στην πεδινή ζώνη γύρω από το δίπολο Πύργου – Αμαλιάδας, το οποίο, με πληθυσμούς 24.142 και 16.487 κατοίκους αντίστοιχα (το 2011), αποτελεί τον κύριο αναπτυξιακό πόλο της περιοχής. Γενικά, το οικιστικό δίκτυο επηρεάζεται από τη γεωμορφολογία (μεγάλες πεδινές εκτάσεις στο δυτικό μέρος της ΠΕ) και την παραγωγική δομή της Ηλείας, με τον πρωτογενή τομέα να εξακολουθεί να έχει ένα σημαντικό ρόλο στην παραγωγή και την απασχόληση. Το οικιστικό δίκτυο της Ηλείας βρίσκεται στην ακτίνα επιρροής σημαντικών πόλεων της Πελοποννήσου, όπως η Πάτρα (με 167.718 κατοίκους), η Καλαμάτα (με 53.041 κατοίκους), η Τρίπολη με 30.090 κατοίκους αλλά και το ευρύτερο οικιστικό πλέγμα των γειτονικών νομών της Αχαΐας, της Αρκαδίας και της Μεσσηνίας, με τους οποίους βρίσκεται σε άμεση οικονομική και δημογραφική αλληλεπίδραση.
