Δεκαπενταύγουστος στις Παναγίες της Ηλείας
Ο Αύγουστος για τον Ελληνισμό, είναι ο μήνας της Παναγιάς καθώς θυμάται και τιμά όχι μόνο την Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου αλλά και μια σειρά γεγονότων που συνέβησαν το μήνα αυτό όπως ο άνανδρος τορπιλισμός της “Έλλης”. Η Παναγία είναι η Μάνα η δική μας και τους έθνους μας.
Η γιορτή της Παναγίας, θεωρείται από τις κορυφαίες της Χριστιανοσύνης, ενώ η προετοιμασία των πιστών που αρχίζει από την 1η Αυγούστου με τη νηστεία, διαρκεί 15 ολόκληρες ημέρες, μέχρι τον ευλογημένο Δεκαπενταύγουστο. Σε ολόκληρη την Ελλάδα όπως και στις χώρες της διασποράς, όπου διαμένουν οι απόδημοι Έλληνες, τιμάται με το δυνατόν καλύτερο τρόπο η μνήμη της Θεομήτορος και η μετάσταση της από την γη στον ουρανό.
Κατά τον συναξαριστή, τη μετάσταση της Παναγίας ανήγγειλε στην ίδια ο Άγγελος τρεις μέρες πριν την πραγμάτωση της. Εκείνη με χαρά δέχτηκε το άγγελμα αφού θα συναντούσε τον πολυαγαπημένο και μονάκριβο γιο της στην Άνω Ιερουσαλήμ, στη θριαμβεύουσα Εκκλησία του. «Κάλεσε στο σπίτι της συγγενείς και γείτονες, τους ανακοίνωσε το μεγάλο ταξίδι «σαρόι την οικίαν, ετοιμάζει την κλίνη και πάντα το προς ταφήν επιτήδεια». Οι γυναίκες καθώς άκουσαν για την αναχώρηση από την παρούσα ζωή της Θεομήτορος, «μετ’ οιμωγής ωλοφύροντο». Η Παναγία της διαβεβαίωσε πως όχι μόνον αυτές αλλά όλον τον κόσμο δεν θα παύσει να φροντίζει και μετά την μετάσταση. Θα γίνει η μεσίτρια στον Υιό της για τη σωτηρία του κόσμου…
Περισσότερα προσωνύμια απ’ όσα τα θεωνύμια
Ο λαός μας χάρισε στην Κεχαριτωμένη περισσότερα προσωνύμια απ’ όσα τα θεωνύμια και την τίμησε με ακόμη περισσότερες εκκλησιές, που τέτοιες μέρες πανηγυρίζουν. Τόσα ονόματα και τόσες πανηγύρεις όσα κι οι τόποι μας, τόσα προσωνύμια όσες κι οι παρακλήσεις στην Κυρία των Ουρανών :
Οδηγήτρια, Μεσίτρια, Γοργοεπήκοος, Κοσμοσώτειρα, ΄Αξιον Εστί, Πρωτόθρονη, Παντάνασσα αλλά και Παντοβασίλισσα στο δικό της Περιβόλι, Ελεούσα, Δεόμενη, ΄Αμωμος, Πανάμωμος, Ζωοδόχος Πηγή, ΄Αχραντος, Ρόδον Αμάραντον, Υπέρμαχος, όρος Αλατόμητον και μαζί, Μάνα, Βρεφοκρατούσα, Γαλακτοτροφούσα, Δεόμενη, Πλατυτέρα των Ουρανών για να χωρέσει τον Αχώρητο, μα και Παναγία του Πάθους για να θρηνήσει τον Μονάκριβό Της, κι ύστερα πανταχού παρούσα διά της αγάπης Της, Βλαχερνίτισσα, της Τήνου, Εκατονταπυλιανή, Πορταΐτισσα, Λιμνιά, Σπηλιώτισσα, Σουμελά, Παναγούλα, Κεχριά, του Κάστρου, Πάνταννος, Χοζοβιότισσα, του Κήπου ή Κηπουρός, Αλιχνιώτισσα, Κορυφινή, Μπαλουκλιώτισσα, Κύκκου.
Οι Παναγίες της Ηλείας
Ανήμερα τη γιορτή της Παναγίας με κάθε μεγαλοπρέπεια όπως άλλωστε αρμόζει γιορτάζουν δεκάδες Ιερές Μονές και Προσκυνήματα αφιερωμένα στο όνομα της Παναγιάς και οι χιλιάδες Ηλείου θα προσκυνήσουν σε κάποιο από αυτά τη Χάρη της.
Οι Ιεροί Ναοί και οι Μονές αφιερωμένοι στην Παναγία στο Νομό μας είναι:
Ιερά Μονή Κρεμαστής
Η Ιερά Μονή της Παναγίας της Κρεμαστής βρίσκεται 18 χλμ. μακριά από την πόλη του Πύργου. Εκεί μπορεί να φτάσει κανείς ακολουθώντας είτε την πανέμορφη διαδρομή από το χωριό Λάνθι, είτε αυτή από το Λαμπέτι. Κτισμένη πάνω σε βράχο από τον 12ο αιώνα είναι η Ιερά Μονή της Κρεμαστής, η οποία μάλιστα γιορτάζει δυο φορές το χρόνο. Στέκεται επιβλητική και εντυπωσιάζει με τον όγκο της σαν να είναι κρεμασμένη στο βράχο. Πριν από 800 χρόνια κάτοικοι της περιοχής έβλεπαν τα βράδια σε μια τρύπα του βράχου ένα φως. Κρέμασαν με σχοινί κάποιον, ο οποίος βρήκε την εικόνα της Παναγίας αιωρούμενη.
Παναγιά η Σκαφιδιώτισσα
Το μοναστήρι της Ιεράς Μονής της Παναγίας στη Σκαφιδιά, η κατασκευή του οποίου χρονολογείται από τον 10ο αιώνα. H γυναικεία Mονή Σκαφιδιάς βρίσκεται κοντά στο ομώνυμο χωριό σε ειδυλλιακή θέση όχι μακριά από τήν παραλία. To φρούριο βρίσκεται στο κέντρο της Δ. πλευράς της Mονής. Aποτελείται από τετράπλευρο διώροφο κτήριο, στου οποίου τις 4 γωνίες υψώνεται από ένας προμαχώνας. Aυτός είναι κυλινδρικός αλλά στηρίζεται σε βάση σχήματος κόλουρης πυραμίδας. Στο NA προμαχώνα υπήρχε παλιότερα πυργίσκος. Aρχικά το κτήριο είχε ελάχιστα ανοίγματα, εσωτερική σκάλα και κρεμαστή γέφυρα. Eδώ κατέφευγαν οι μοναχοί σε δύσκολες στιγμές και υπερασπίζονταν τη Mονή τους. Kοντά της βρίσκεται το Ποντικόκαστρο, η αρχαία Φειά και πιο μακριά το μεσαιωνικό Kατάκολο. Oνομάζεται Σκαφιδιά ή Σκαφιδιώτισσα και γιορτάζει τον Δεκαπενταύγουστο, αλλά ήταν τρισυπόστατη: συνεόρταζε του Aγ. Xαραλάμπους και των Tαξιαρχών.
Ιερά Μονή της Παναγίας στη Φραγκαβίλλα
Σημαντικής ιστορικής αξίας είναι και η Ιερά Μονή της Παναγίας στη Φραγκαβίλα στο Δήμο Αμαλιάδας. Φραγκαβίλλα Ένα από τα διασημότερα μνημεία της χριστιανικής αρχιτεκτονικής στην Ηλεία, ο ναός της Φραγκαβίλλας, ενάμισι χιλιόμετρο περίπου από το κέντρο της Αμαλιάδας και νοτιοανατολικά της, χτισμένη πάνω σε ωραίο κι αρκετά μεγάλο πλάτωμα, διαφοροποιημένο από το χρόνο, γεμάτο πράσινο, που προσδίδει ακόμη περισσότερη ομορφιά. Ένας γήλοφος με πανοραμική άποψη του Ηλειακού κάμπου. Η Φραγκαβίλλα αποτελούσε οικισμό (Φράνκα Βίλλα), με βάση την πρώτη απογραφή που έκανε η Οθωμανική διοίκηση το 1460 μ.Χ. Ο οικισμός της Φραγκαβίλλας εμφανίστηκε τον 7ο αι. μ.Χ. ως ένα σύνολο διάσπαρτων αγροικιών, χτισμένες κι από Εζερίτες ποιμένες που εκδιώχθηκαν από τον Λέοντα τον Σκληρό μετά το 811μ.Χ. Τον 7ο ή 8ο αι. μ.Χ., σε μια προσπάθεια αναδιοργάνωσης της εκκλησίας της Πελοποννήσου, χτίζεται ο ναός της Παναγίας Πλατυτέρας. Η επικρατέστερη εκδοχή για την ονομασία της Φραγκαβίλλας είναι αυτή που αναφέρεται από κάποιο Φράγκο ευγενή, ο οποίος είχε χτίσει στην περιοχή κάποια έπαυλη, εξοχική κατοικία ή Βίλλα, όπως ονομαζόταν από τους Ρωμαίους. Ο ναός της Φραγκαβίλλας είναι βυζαντινού ρυθμού, όπως φαίνεται από τις πέτρες των τοίχων, που συμπληρώνεται από κεραμόπλακες, της εσωτερικής του διαίρεσης, ώστε να σχηματίζεται Σταυρός του τρούλου και, γενικά, της όλης τεχνοτροπίας του.
Μονή της Παναγιάς της Εισοδιώτισσας
Αφιερωμένη στα Εισόδια της Θεοτόκου είναι η Μονή της Εισοδιώτισσας στον Άγιο Ιωάννη του δήμου Πύργου. Η εκκλησία της Μονής είναι μία μικρή σπηλιά στο βράχο, κατασκευασμένη τον 15ο αιώνα. Μέχρι το 1974 ήταν μετόχι της Μονής Σκαφιδιάς. Μετά το 1974 ιδρύθηκε η Σχολή Αγιογραφίας και Βυζαντινής μουσικής που στεγάζεται στο κτίριο μπροστά από την εκκλησία και η Μονή έγινε ανεξάρτητη.
Η Παναγία της Καθολικής στη Γαστούνη
Το πιο σημαντικό βυζαντινό μνημείο του νομού μας χτισμένο το 920 προς τιμή της Παναγίας, είναι η Ιερά Μονή Καθολικής στη Γαστούνη. Η βυζαντινή εικόνα της Θεομήτορος να κρατά το Θείο Βρέφος είναι σπάνια με ανεκτίμητη αξία. Ανήκει στον τύπο του δικιόνιου σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού και χρονολογείται στον 12ο αιώνα. Έχει ημιεξαγωνική αψίδα, τρούλλο με οκτάπλευρο τύμπάνο και νάρθηκα στα δυτικά. Οι τοίχοι, κτισμένοι με πλινθοπερίκλειστο σύστημα και χρήση διπλών πλίνθων στούς αρμούς, ζωογονούνται με λιτό κεραμοπλαστικό διάκοσμο, κυρίως οδοντωτές ταινίες, και με την ένθεση εφυαλωμένων σκυφίων. Μοναδική φραγκική επίδραση (του 14ου αιώνα.) το οξυκόρυφο τόξο, της σφραγισμένης σήμερα, βόρειας θύρας. Η μεταγενέστερη προσθήκη εξωνάρθηκα και τα νεώτερα μεγάλα θυραία ανοίγματα συνιστούν τις μόνες μείζονες επεμβάσεις στην αρχική του μορφή. Στο εσωτερικό διατηρούνται δύο στρώματα τοιχογραφιών. Το δεύτερο, σύμφωνα με επιγραφή χρονολογείται το 1702 και έγινε με δαπάνες του επισκόπου Ωλένης Ιωαννικίου. Μία δεύτερη επιγραφή της ίδιας εποχής, που αναφέρει τους κτήτορες του ναού και ως έτος ανεγέρσεως το 1279, αντιγράφει, πιθανόν, την παλαιότερη κτιτορική επιγραφή.
Παναγία η Βλαχέρνα
Το γυναικείο ιστορικό Βυζαντινό μοναστήρι της Παναγίας της Βλαχέρνας βρίσκεται στον οικισμό της Κάτω Παναγιάς της επαρχίας Ηλείας. Η Μονή της Παναγίας της Βλαχερνίτισσας στην Ηλεία, που έχει πάρει το όνομά της από την ονομαστή Παναγία των Βλαχερνών στην Κωνσταντινούπολη, κείται σε απόσταση 2,5 Km Ν.Α. του λιμενίσκου της Κυλλήνης, σε υψόμετρο μόλις 80 μέτρων. Βλαχέρνα, είναι η ονομασία περίφημης συνοικίας της Κωνσταντινούπολης, ονομαστής από τον ναό της Θεοτόκου των Βλαχερνών, που είχε συνδεθεί με επίσημες θρησκευτικές τελετές των ανακτόρων. Στον ναό αυτόν γινόταν μια ειδική τελετή, το Λούσμα ή Λοετρόν, κατά την οποία οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες λούζονταν με αγιασμένο ύδωρ με σκοπό την πνευματική και σωματική τους κάθαρση και σωτηρία (Έκθεσις Βασιλείου, Τάξεως 551, 1-556, 8). Στον ναό της Παναγίας των Βλαχερνών φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνίτισσας, που δεομένη έχει ανοιχτά τα χέρια της σε στάση ικεσίας, γι’ αυτόν τον λόγο ο λαός της Πόλης την ονομάζει «Αψηλοχερούσα».
Παναγιά η Ελεούσα
Κοντά στο χωριό Λυγιά και μέσα σε ένα βαθύ καταπράσινο φαράγγι βρίσκεται το Μοναστήρι της Παναγίας της Ελεούσης. Δίπλα είναι μια σπηλιά με σταλακτίτες που το νερό της θεωρείται αγίασμα. Κτίστηκε τον 9ο μ.Χ. αιώνα και πήρε το όνομα από την εικόνα της Παναγίας που βρέθηκε και της έδωσαν το επίθετο Ελεούσα ζητώντας της την προστασία των κατοίκων της περιοχής.
Τα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας η Μονή της Αγίας Ελεούσας αποτέλεσε το καταφύγιο των κατατρεγμένων. Από τις αλλεπάλληλες καταστροφές και λεηλασίες έχουν απομείνει η εκκλησία και ένας μισογκρεμισμένος πύργος που χρησίμευε για την προστασία των μοναχών από τουςεπιδρομείς και ο οποίος τώρα έχει επισκευασθεί. Η Μονή έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επανάσταση του 1821.
Παναγία η Δαφνιώτισσα
Ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου βρίσκεται στη θέση “Παναγίτσα” περιφερείας Κοινότητας Δαφνιώτισσας , στην κορυφή ενός μικρού λόφου, και απέχει περίπου 2 χλμ. νότια-νοτιοδυτικά από το χωριό. Ο χρόνος κτίσεως ή ανακατασκευή του ναού είναι μέχρι σήμερα άγνωστος και χάνεται διαμέσου των αιώνων. Το μνημείο αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της περιοχής και έχει γίνει αιτία δημιουργίας παραδόσεων που μεταφέρονται από στόμα σε στόμα και από γενιά σε γενιά των κατοίκων της περιοχής. Ο Ιερός Ναός είναι τρίκλιτος λιθόκτιστος Βασιλική, βυζαντινής αρχιτεκτονικής…
Εκτός των ιστορικών Ιερών Ναών που αναφέρθηκαν υπάρχουν και δεκάδες άλλοι στο νομό μας όπως η Ι.Μ. Κοίμησης της Θεοτόκου στα Κρέστενα, Ζωοδόχου Πηγής στο Επιτάλιο, Ι.Μ. Σεπετού, Ι.Μ. της Παναγιάς στην Ισοβα, της Ι.Μ Παναγούλας στη Ξυλοκέρα, Παλαιοπαναγίας Μανολάδας, Παναγία της Θεοφιλιώτισσας στο Καγκάδι Βουπρασίας κ.α.
