Χώρα σε «καλπάζουσα» γήρανση

Θετική μέχρι και το 1980 η φυσική μεταβολή του πληθυσμού. Η μεγάλη πτώση άρχισε το 1990 και έγινε αρνητική, με υψηλούς και αυξανόμενους ρυθμούς, από το 2015

Η έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ για τη φυσική κίνηση πληθυσμού δείχνει ότι οι γεννήσεις το 2023 ήταν μόλις το 56% των θανάτων

Η δημογραφική κρίση είναι διεθνές πρόβλημα. Η Ελλάδα όμως είναι και σε αυτό το ζήτημα διεθνές «παράδειγμα» αρνητικών επιδόσεων. Διεθνείς οργανισμοί και οίκοι αξιολόγησης την αναφέρουν στις εκθέσεις τους, ενώ πρόσφατα έγινε θέμα σε ανάρτηση του Ελον Μασκ στα σόσιαλ μίντια («Η Ελλάδα βιώνει πληθυσμιακή κατάρρευση»). Ο υπουργός Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης ήδη από το 2021, όταν ήταν υπουργός Εργασίας, διεκτραγώδησε τις διαστάσεις του προβλήματος λέγοντας ότι μέχρι το 2030 »η χώρα μας θα είναι η γηραιότερη στην Ευρώπη».

Αυτές τις διαστάσεις του προβλήματος υπογραμμίζουν τα στοιχεία της έρευνας της ΕΛΣΤΑΤ για τη φυσική κίνηση του πληθυσμού, ήτοι για τη συσχέτιση μεταξύ γεννήσεων και θανάτων.

Η φράση του Ελον Μασκ («πληθυσμιακή κατάρρευση») μπορεί να είναι στιγμιοτυπικά, δηλαδή μιλώντας για το σήμερα, υπερβολική, αλλά αν δούμε τη δυναμική του προβλήματος και κάνουμε αναγωγή στην επόμενη δωδεκαετία (μέχρι και το 2035), γίνεται ρεαλιστική.

Η μακροχρόνια τάση όσον αφορά τις γεννήσεις και τους θανάτους αναδεικνύει οτι:

● Η περίοδος του πληθυσμιακού δυναμισμού για την Ελλάδα κορυφώνεται το 1960 (157.239 γεννήσεις – 60.563 θάνατοι) και τελειώνει το 1980, με τη φυσική μεταβολή (γεννήσεις μείον θάνατοι να είναι 60.852).

● Το 1985 καταγράφεται η πρώτη μεγάλη «βουτιά», με θετική πληθυσμιακή μεταβολή μόλις 23.595. Από το 1990 μέχρι και το 2010 η φυσική μεταβολή κυμαίνεται οριακά πάνω από μηδενικά επίπεδα.

● Από το 2015 αρχίζει η φάση της συνεχόμενης και κλιμακούμενης αρνητικής μεταβολής, που κορυφώνεται το 2022, με αρνητική φυσική μεταβολή 64.706. Το 2023 καταγράφεται μια μικρή καλυτέρευση, αλλά θα ήταν πολύ αισιόδοξο να θεωρήσουμε ότι είναι η απαρχή μιας αντίστροφης, θετικής δυναμικής.

Οι γεννήσεις στην Ελλάδα το 2023 ανήλθαν σε 71.455 γνωρίζοντας μείωση 6,1%. Η καλυτέρευση οφείλεται στο ότι οι θάνατοι μειώθηκαν περισσότερο, κατά 9%. Ωστόσο, τα ποιοτικά στοιχεία δεν γεννούν αισιοδοξία:

● Οι γεννήσεις παραμένουν πολύ χαμηλό ποσοστό των θανάτων (56%).

● Ο δείκτης βρεφικής θνησιμότητας (κάτω του 1 έτους) αυξήθηκε το 2023 σε 3,5% (από 3,1% το 2022).

●Το σημαντικότερο όμως δεδομένο είναι ότι το εισοδηματικό πρόβλημα αφήνει βαθύ αποτύπωμα. Αυτό προκύπτει τόσο από τα ιστορικά στοιχεία (με τη μεγάλη «βουτιά» από τα μνημόνια και ύστερα) όσο και από την κατανομή και συσχέτιση γεννήσεων και θανάτων στις διάφορες περιφέρειες της χώρας. Στις περιφέρειες χαμηλού εισοδήματος το πρόβλημα παρουσιάζεται στην πιο οξεία μορφή του, με τις γεννήσεις να αποτελούν ποσοστό 30% και μικρότερο των θανάτων: Ήπειρος, Αν. Μακεδονία και Θράκη, Δυτική Στερεά, Στερεά. Στη χειρότερη μοίρα, οι νομοί Ευρυτανίας και Γρεβενών.

Υπάρχουν όμως και κοινωνικοί λόγοι που ευθύνονται για το πρόβλημα. Κυριότερος, η κρίση της «πυρηνικής οικογένειας» – που βέβαια δεν είναι άμοιρη οικονομικών προσδιορισμών (οικονομικό άγχος, πολλές ώρες απασχόλησης, εργασιακή ανασφάλεια κ.λπ.). Η κρίση αυτή αποτυπώνεται στα στοιχεία α) για τους γάμους και τα σύμφωνα συμβίωσης, β) για τα διαζύγια:

● Το 2023, το σύνολο των γάμων και συμφώνων συμβίωσης μειώθηκε σε σχέση με το 2022 από 56.195 σε 55.420.

● Ο αριθμός των διαζυγίων αυξήθηκε το 2023 σε σχέση με το 2022 από 14.477 σε 15.114, που αντιστοιχεί σε 37,5 διαζύγια ανά 100 γάμους.

πηγή: efsyn