Αποκαλυπτική έρευνα του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης: Μόνο οι δήμοι Πηνειού και Ανδραβίδας – Κυλλήνης «σώζονται» δημογραφικά

Ευάλωτοι και γερασμένοι

Το δημογραφικό πρόβλημα στην Ηλεία, που πρόσφατα ανέδειξε με σχετικό ρεπορτάζ η «Πρωινή», έχει δυστυχώς πολλές αρνητικές διαστάσεις και είναι βέβαιο ότι θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την πορεία αυτού του τόπου προς το μέλλον.

Μια απειλητική διάσταση του δημογραφικού προβλήματος της Ηλείας, η γήρανση του πληθυσμού, αποτυπώνεται στην τελευταία μελέτη του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όπου το μεγαλύτερο μέρος του νομού μας βρίσκεται σε κατάσταση δημογραφικής διακινδύνευσης. Το πρόβλημα αντιμετωπίζουν κυρίως οι ορεινοί και ημιορεινοί δήμοι, όμως πολύ κοντά βρίσκονται και οι υπόλοιποι, πλην της βόρειας πεδινής Ηλείας.

Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης, μόνο οι δήμοι Πηνειού και Ανδραβίδας – Κυλλήνης φαίνεται να διατηρούν μιαν ασφαλή στατιστική σχέση αναφορικά με τον δείκτη δημογραφικής διακινδύνευσης. Αντίθετα, και οι πέντε υπόλοιποι δήμοι (Πύργου, Ήλιδας, Αρχαίας Ολυμπίας, Κρεστένων – Ανδρίτσαινας και Ζαχάρως) καταγράφουν μειούμενο και σχετικά γερασμένο πληθυσμό. Μάλιστα, με βάση το κριτήριο του ετήσιου ρυθμού μεταβολής του πληθυσμού κατά την περίοδο 2011-2021, πολύ υψηλή δημογραφική διακινδύνευση αντιμετωπίζει ο Δήμος Ζαχάρως.

Ο όρος δημογραφική διακινδύνευση (demographic risk) αναφέρεται στους κινδύνους και τις απειλές που προκύπτουν από τη σύνθεση, τη δομή και τη δυναμική του πληθυσμού μιας περιοχής. Αλλαγές σε παράγοντες όπως η ηλικιακή κατανομή, η γήρανση του πληθυσμού, οι μεταναστευτικές ροές, η πληθυσμιακή πυκνότητα, η απότομη αύξηση ή μείωση του πληθυσμού, αναφέρονται στη βιβλιογραφία ως παράγοντες αύξησης του δημογραφικού κινδύνου.

Μια περιοχή ή μια χώρα υψηλής δημογραφικής διακινδύνευσης, είναι ευάλωτη σε προκλήσεις όπως η οικονομική αστάθεια, οι κοινωνικές ανισότητες, οι υγειονομικές κρίσεις, η περιβαλλοντική υποβάθμιση. Για παράδειγμα, μια περιοχή με έναν γηράσκοντα πληθυσμό, όπως η Ηλεία, μπορεί να αντιμετωπίσει προκλήσεις στη χρηματοδότηση των συντάξεων και στην παροχή υγειονομικής περίθαλψης, ενώ μια περιοχή με υψηλή νεανική ανεργία μπορεί να αντιμετωπίσει κοινωνικές εντάσεις και οικονομικά προβλήματα.

Λαμβάνοντας υπόψη τις δημογραφικές τάσεις των τελευταίων δεκαετιών και τις δημογραφικές προκλήσεις που έχουν προκύψει από αυτές, οι «δημογραφικοί κίνδυνοι» στην περίπτωση της Ηλείας και της χώρας ευρύτερα, αφορούν στην πληθυσμιακή μείωση, τη συρρίκνωση του νεανικού και εργατικού δυναμικού, τη γήρανση του πληθυσμού, την ερημοποίηση περιοχών.

Ο βαθμός γήρανσης του πληθυσμού στην Ηλεία, σύμφωνα με μια άλλη μελέτη, αυτή της ΔιαΝΕΟσις, είναι αντίστοιχος με αυτόν της χώρας (98%), αλλά αισθητά μεγαλύτερος σε σχέση με την ΕΕ (132%). Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού (55%) ζει σε αγροτικές και το μικρότερο (45%) διαμένει σε αστικές περιοχές, γεγονός που διαφοροποιεί σημαντικά την Ηλεία από το εθνικό πρότυπο εγκατάστασης του πληθυσμού.

Αξιοσημείωτο επίσης είναι και το γεγονός ότι, ακόμη και οι δήμοι Πύργου και Ήλιδας που χαρακτηρίζονται από αστικοποιημένο και πεδινό, ως επί το πλείστον, περιβάλλον, βρίσκονται στην προτελευταία θέση της κλίμακας δημογραφικής διακινδύνευσης, όταν Πάτρα και Καλαμάτα βρίσκονται δυο θέσεις πιο χαμηλά στον κίνδυνο, ενώ Τρίπολη, Κόρινθος και Ναύπλιο μια θέση χαμηλότερα. Εδώ λοιπόν φαίνεται πως η αστικοποίηση δεν παίζει κάποιον σημαντικό ρόλο στη γήρανση του πληθυσμού, ωστόσο η απουσία αναπτυξιακών κινήτρων και υποδομών είναι αιτία μείωσης του πληθυσμού των λεγόμενων παραγωγικών ηλικιών.

Παρά το γεγονός ότι οι στατιστικές, αποτελούν συνήθως δυσνόητες στο ευρύ κοινό επιστημονικές πρακτικές που κατά κύριο λόγο απευθύνονται σε ειδικούς μελετητές, μέσα από τα στοιχεία της μελέτης του Ι.Τ.Α. βγαίνουν κάποια σημαντικά συμπεράσματα, στα οποία θέλουμε εδώ να εστιάσουμε.

Να υλοποιηθεί άμεσα το Εθνικό Σχέδιο Δράσης

Κυρίαρχο συμπέρασμα είναι ότι, με τον ρυθμό γήρανσης του πληθυσμού, χωρίς τη λήψη μέτρων, η Ηλεία αλλά και οι περισσότερες περιοχές της Ελλάδας, σε μερικά χρόνια θα οδηγηθούν σε ερημοποίηση. Ήδη τα περισσότερα χωριά του νομού βιώνουν μια κατάσταση που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «προπομπός» ερημοποίησης, με τον πληθυσμό να μειώνεται σταθερά και τους κατοίκους άνω των 60 ετών να αποτελούν πλειοψηφία έναντι των νεότερων.

Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Δημογραφικό που παρουσίασε σχετικά πρόσφατα η Κυβέρνηση αποτελεί την πρώτη, στα ελληνικά χρονικά, συντονισμένη προσπάθεια αντιμετώπισης των προβλημάτων αυτών με στόχο τη δημιουργία ενός μακροχρόνιου και συνεκτικού σχεδίου για τη διαχείριση των επιπτώσεων των δημογραφικών αλλαγών που αντιμετωπίζει η χώρα. Με βάση το σχέδιο αυτό, προβλέπεται η λήψη μέτρων όπως:

-Ενίσχυση των γεννήσεων και στήριξη των οικογενειών.

-Ενίσχυση της απασχόλησης.

-Διαχείριση της μακροζωίας και της γήρανσης του πληθυσμού.

– Προώθηση της τοπικής ανάπτυξης και της καινοτομίας.

– Ευαισθητοποίηση και έρευνα.

Πρόκειται για ένα φιλόδοξο σχέδιο με 5 άξονες, 20 στόχους και πάνω από 100 προτεινόμενες δράσεις που απλώνονται σε ορίζοντα δεκαετίας. Τα μέτρα αφορούν όλες τις ηλικίες ακολουθώντας το άτομο και τις ανάγκες του σε όλο τον κύκλο της ζωής του. Όλα αυτά ακούγονται αισιόδοξα, ωστόσο, σ’ ένα περιβάλλον δημοσιονομικά ασφυκτικό, κανείς δεν γνωρίζει κατά πόσο αυτό το εθνικό σχέδιο μπορεί να υλοποιηθεί και να μην μείνει ένα ακόμη πόνημα που θα παρακαμφθεί από άλλες, υψηλής προτεραιότητας ανάγκες.

Για την Ηλεία και τους δήμους της, το δημογραφικό πρόβλημα μοιάζει με βρόγχο που ολοένα και σφίγγει. Κανένας εφησυχασμός δεν χωρά στην περίσταση αυτή. Πρέπει ο περιφερειάρχης, οι βουλευτές, οι δήμαρχοι, κάθε αρμόδιος και εμπλεκόμενος φορέας, να κινητοποιηθούν πριν η κατάσταση γίνει μη αναστρέψιμη.