«8 γκοτσαριές» ΑΝΤΑΜΩΝΟΥΝ απόψε το βράδυ στα Λεχαινά

…τα παλιά χρόνια xορεύανε όλη τη βδομάδα της Τυρινής. Γυρίζανε στα χωριά, μαζεύανε παράδες. Το Σάββατο όλες οι παρέες μαζεύονταν στα Λεχαινά και χορεύανε. Στο τέλος χορεύανε μόνοι τους οι Γιανιτσαραίοι. Οι Γκοτσάδες κάνανε στη μπάντα. Ο καλύτερος γιανίτσαρης έπαιρνε το κιλουμι.

Υπάρχουν εκδοχές σχετικά με την προέλευση του εθίμου, οι οποίες στηρίζονται κυρίως σε προφορικές μαρτυρίες. Σύμφωνα με μία εκδοχή το έθιμο αυτό προέρχεται από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας και γινόταν στα πανηγύρια. Έπαιρναν άδεια από τον Τούρκο αγά , έφτιαχναν την παρέα τους και πήγαιναν από το ένα χωριό στο άλλο και χόρευαν. Με τον τρόπο αυτό κατάφερναν να ξεγελούν τους Τούρκους και να κρύβουν τον πραγματικό τους σκοπό που ήταν η ανταλλαγή μηνυμάτων για την προετοιμασία της Επανάστασης του 1821.

Οι μπούλες που είναι δύο άνδρες ντυμένοι με την ενδυμασία της ‘Αμαλίας’. στα χέρια τους κρατούν από ένα πορτοκάλι με καρφωμένα γαρύφαλλα.

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας άδειαζαν το εσωτερικό του πορτοκαλιού και μετέφεραν μέσα μηνύματα για να μην γίνονται αντιληπτοί από τους Τούρκους.

Λέγεται ότι ο χορός ονομάστηκε Γενιτσαρίστικος για να εξαπατούνται οι Τούρκοι, να πιστέψουν δηλαδή ότι ο χορός είναι δικός τους.

Εκείνο που έδωσε αφορμή να δοθούν στρατιωτικοί όροι στους χορευτές του εθίμου, στους Γενίτσαρους, είναι το συντεταγμένο της παρέας με τα νταούλια που τη συνοδεύουν.

Εφτιαχναν σε κάθε χωριό μια παρέα με το γέρο και τη γριά που είχαν πέντε αγόρια και δύο κορίτσια. Όταν οι Τούρκοι τους ρωτούσαν ≪πού πάνε≫, ο γέρος απαντούσε ότι πηγαίνει στο απέναντι χωριό να παντρέψει τα κορίτσια του. Όταν συναντούσε η μία παρέα την άλλη, αγκαλιάζονταν και έτσι από στόμα σε στόμα μετέδιδαν τα μυστικά.

Αλλη εκδοχή αναφέρει ότι το έθιμο αυτό, το οποίο τελείται τις Αποκριές την άνοιξη δηλαδή, έχει άμεση σχέση με τον Διονυσιακό διθυραμβικό χορό των μεγάλων ή ≪κατ’ αγρούς Διονυσίων≫.
Η ομάδα , λοιπόν, έχει θιασική συγκρότηση με δραματικό στρατιωτικό χαρακτήρα, ως προς τη σύνθεση, την ένδυση, την εξάρτηση και την ιεράρχηση υπό την αρχηγία του ≪Γκότση≫, αλλά και γονιμικό χαρακτήρα αφού συμμετέχουν τρία γυναικεία μέλη.

Το εαρινό ≪δράμα≫ εκτυλίσσεται εν χορώ και προβάλλεται μέσα από τους ρόλους, τα θεατρικά συμβολικά εξαρτήματα και τις συμπεριφορές. Ως πυρήνα του έχει το ερωτικό παιχνίδι ανάμεσα στις ≪μπούλες≫ και τον αρχιγκότση, τον οποίο πλαισιώνουν χορεύοντας υπό την προστασία των γενίτσαρων.

Τα παλιότερα χρόνια ομάδες (τσετιές) ≪Γενιτσαραίων≫ υπήρχαν εκτός από τα Λεχαινά, στο Στρούσι, στην Ανδραβίδα, στο Τραγανό και στη Γαστούνη. Για κάποια χρόνια μετά την κατοχή ο χορός αυτός σταμάτησε. Το 1954 όμως, με πρωτοβουλία του Ντίνου Ψυχογιού διοργανώθηκε στην πλατεία του Αγ. Δημητρίου διαγωνισμός για την καλύτερη ≪τσετιά≫ της περιοχής.

Η αναβίωση του εθίμου έγινε τελικά μετά από 23 χρόνια , το 1977, στα Λεχαινά.

Οι Γενίτσαροι ή Γιανίτσαροι, όπως τους λένε, είναι μια παρέα από 13 άνδρες. Η ομάδα (≪τσετιά≫) αυτή αποτελείται από 9 Γενίτσαρους, 2 μπούλες και το γέρο με τη γριά. Η διάταξη της τσετιάς γίνεται σε τριάδες. Οι μπούλες όπως και ο γέρος με τη γριά περιτριγυρίζουν την γκοτσαριά. Ο κάθε χορευτής παίρνει την προκαθορισμένη θέση του και έτσι σχηματίζεται ένα μεγάλο αραιό τετράγωνο, τόσο όσο χρειάζεται για να υπάρχει ελευθερία κινήσεων.

Ο αρχηγός της παρέας λέγεται Γενίτσαρης ή Αρχιγκότσης και βρίσκεται ακριβώς στη μέση της τσετιάς. Γενίτσαρης γίνεται συνήθως αυτός που είναι καλύτερος χορευτής. Ευθύνη του είναι να δίνει συνθήματα τόσο στους υπόλοιπους γενίτσαρους για να υπάρχει συγχρονισμός στις κινήσεις, όσο και στα όργανα για τις αλλαγές στη μουσική.
Τα δύο πρωτοπαλίκαρα του ο πρωτογκότσης είναι δεξιά του και ο δευτερογκότσης αριστερά του. Οι τέσσερις υπόλοιποι γκότσηδες, οι σωματοφύλακές του, βρίσκονται μπροστά και πίσω από τη μεσαία τριάδα. Αυτοί έχουν μέτωπο πάντα γυρισμένο προς τον Γενίτσαρη για να βλέπουν τα συνθήματα του.

Μπροστά και πίσω από τον Γενίτσαρη και ανάμεσα στους γκότσηδες βρίσκονται οι Μπούλες, που χορεύουν αλλάζοντας θέσεις πότε μπροστά και πότε πίσω από τον Γενίτσαρη. Ο ρόλος τους σήμερα είναι κυρίως σατυρικός, αφού αυτό που κάνουν είναι να προκαλούν με διάφορα πειράγματα τον αρχιγκότση και τους υπόλοιπους γκότσηδες.
Τέλος την τσετιά συμπληρώνουν ο γέρος και η γριά , οι οποίοι δεν έχουν συγκεκριμένη θέση μέσα στο χορό. Ο βασικός τους ρόλος είναι να ≪προστατεύουν≫ το χορευτικό από τον κόσμο, δηλαδή δεν αφήνουν τον κόσμο να μπει στο χορευτικό.

Στα Λεχαινά έχουν δημιουργηθεί «παιδικές» γκοτσαριές από προέφηβους και έφηβους μαθητές, προκειμένου τα παιδιά να μυούνται στο γενιτσαρίστικο χορό από νεαρή ηλικία. Ο χορός επιτελείται σήμερα στα μεν Λεχαινά το Σαββατόβραδο, παραμονή της Τυρινής και ανήμερα της γιορτής στο πλαίσιο της παρέλασης των καρναβαλικών αρμάτων. Τα τρία τελευταία χρόνια έχει αναβιώσει και η ανταγωνιστική χορευτική επιτέλεσή του δρώμενου από τις ομάδες του «Γενιτσαρίστικου» των Λεχαινών, του Στρουσίου και της Μυρσίνης, όλων μαζί στα Λεχαινά το βράδυ του Σαββάτου παραμονή της Τυρινής, οπότε λειτουργεί κατά έναν τρόπο και η εκδηλούμενη ανταγωνιστικότητα ανάμεσα στις ομάδες, παρόλο που δεν υπάρχει (προς το παρόν) θεσπισμένο βραβείο. (Αντάμωμα γεννίτσαρων)

Το αποκριάτικο δρώμενο των «Γενίτσαρων» στη ΒΔ Ηλεία, η επιτέλεσή του, με τις όποιες επιμέρους αλλαγές που επιφέρει ο χρόνος, αποτελεί ένα σύγχρονο, ζωντανό κοινωνικό και θρησκευτικό θεσμό που μιλάει στις καρδιές των κατοίκων του ηλειακού κάμπου. Διατρέχοντας τελετουργικά το χρόνο οι “Γενίτσαροι” γίνονται αναφορά για τις τοπικές κοινότητες, συνολικά ή ατομικά: για άντρες και γυναίκες, ντόπιους και μέτοικους, μετανάστες, μη εγγράμματους και εγγράμματους, τους διανοούμενους, τους αγρότες, τους εργάτες, τους επαγγελματίες, τις παλιότερες και τις νεότερες γενιές..