3 Απριλίου 1821: Η ιστορική μάχη του Πύργου
Αθάνατοι οι ήρωες της Μάχης του Πύργου
Μία από τις πιο σημαντικές στιγμές της Επαναστάσεως του 1821 ήταν η Μάχη του Πύργου, την Κυριακή των Βαΐων 3 Απριλίου 1821. Μετά την έκρηξη του Αγώνα στον Πύργο με πρωτεργάτη τον Χαραλάμπη Βιλαέτη, Οπλαρχηγό και Φιλικό από σπουδαία οικογένεια του Πύργου, οι Ηλείοι του Πύργου συμμετείχαν στην Πολιορκία του Χλεμουτσίου στον κάμπο μαζί με άλλους Ηλείους αγωνιστές.
Η Πολιορκία απέτυχε και η πρωτοβουλία των επιθέσων στην Ηλεία περιήλθε στους Λαλαίους Τουρκαλβανούς. Μετά από την αποτυχημένη επίθεση των Ελλήνων αγωνιστών εναντίον του Φρουρίου του Χλεμουτσίου την πιο μεγάλη απειλή για την Επανάσταση στην Ηλεία αποτελούσαν οι Τουρκαλβανοί του Λάλα. Την ίδια εποχή οι επικεφαλής των Ηλείων, Επίσκοπος Ωλένης Φιλάρετος και Πρόκριτος του Πύργου Ιωάννης Βιλαέτης, ήσαν έγκλειστοι ως όμηροι των Τούρκων στην Τριπολιτσά.
Οι Τουρκαλβανοί του Λάλα ξεκίνησαν να χτυπήσουν τον Πύργο και στις 2 Απριλίου βρέθηκαν κοντά στην πόλη. Τότε ζήτησαν από τους Επαναστάτες του Πύργου να προσκυνήσουν. Οι Έλληνες όμως, όπως διασώζουν οι πηγές, τους απάντησαν ότι πλέον ήρθε η ώρα οι Οθωμανοί να προσκυνήσουν τους Έλληνες!
Αυτή η υπερήφανη απάντηση, αληθινά ελληνοπρεπής , έδειχνε την αποφασιστικότητα των Ελλήνων να αμυνθούν στην επίθεση των επαγγελματιών αυτών πολεμιστών του Σουλτάνου. Και αυτό θα γινόταν την επομένη ημέρα, την Κυριακή των Βαΐων, στις 3 Απριλίου. Αφού έφτιαξαν οχυρώματα οι Έλληνες αμύνθηκαν ηρωικά, αλλά η μη φύλαξη σε ασφαλές μέρος των γυναικόπαιδων οδήγησε σε απώλειες στον άμαχο πληθυσμό.
Ανάμεσα στους αρχηγούς των Ελλήνων ήσαν ο Χαραλάμπης Βιλαέτης ως επικεφαλής των 550 οπλοφόρων Πυργίων, ο Ιωάννης και ο Διονύσιος Διάκος, ο Πέτρος Μήτζου, οι Αχολαίοι, ο Αναγνώστης Παπασταθόπουλος (πολλούς από τους οποίους τίμησε η πόλη με την ονοματοδοσία οδών του Πύργου), ο Αλέξιος Μοσχούλας με 70 Αγουλινιτσαίους και οι υιοί του Κολοκοτρώνη (Πάνος και Γενναίος) μαζί με τους Καμπασαίους και 50 ενόπλους. Συνολικά οι Έλληνες ήσαν 670 ένοπλοι. Από την άλλη μεριά οι Τουρκαλβανοί είχαν 1200 ενόπλους (κατά άλλες πηγές 2000).
Η μάχη κράτησε 8 ώρες. Τμήμα της πόλεως καταστράφηκε και κάηκε από τους επιτιθέμενους, αλλά η άμυνα άντεξε.
Μάλιστα οι υπερασπιστές της πόλεως κατάφεραν να απωθήσουν τους Τουρκαλβανούς από τον Πύργο. Κατά τον παρόντα στην μάχη Γενναίο Θεοδ. Κολοκοτρώνη, εφονεύθησαν περί τους 150 Τουρκαλβανούς, από δε τους Έλληνες έπεσαν ηρωικά και αιχμαλωτίσθηκαν περί τους 130 Έλληνες. Θα ακολουθήσει μία περίοδος αγώνων μέχρι τον Ιούνιο του 1821, οπότε και το Λάλα μετά από μεγάλη εκστρατεία και πολιορκία από τους Έλληνες θα αλωθεί. Ο κίνδυνος των Τουρκαλβανών εξέλιπε και πλέον η Ηλεία ανάσαινε ελεύθερα.
Η πόλη του Πύργου με πρωτοβουλία φορέων και την στήριξη της Ιεράς Μητροπόλεως Ηλείας τα τελευταία χρόνια προσπαθεί να καθιερώσει την επέτειο αυτή ως τοπική Εθνική εορτή. Μία εκδήλωση μνήμης είναι το ελάχιστο που οφείλουμε όλοι τους Ήρωες της 3ης Απριλίου 1821.
Σύνδεσμος Οπλιτών Νομού Ηλείας
