Όταν η Ολυμπία γιορτάζει: Ο λόφος με τις ιστορίες…
Η 18η Μαΐου έχει καθιερωθεί ως η Διεθνής Ημέρα Μουσείων και Φίλοι της Παπαχριστοπουλείου Βιβλιοθήκης Αμαλιάδας και του Σχολαρχείου επέλεξαν να επισκεφτούν την μουσειακή τριλογία της γαληνότατης κοιλάδας της Ολυμπίας.
Το ιερό του πατρός των θεών και κοιτίδα των Ολυμπιακών Αγώνων ήταν το πανελλήνιο θρησκευτικό, πολιτικό και αθλητικό κέντρο του αρχαίου κόσμου για πάνω από χίλια χρόνια.
Η μουσειακή τριλογία της Ολυμπίας δηλαδή, το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο, το Μουσείο Ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων της Αρχαιότητας και το Μουσείο της Ιστορίας των Ανασκαφών υποστηρίζει και προβάλλει παγκοσμίως την αυθεντικότητα και την οικουμενική αξία του Ιερού.
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηλείας συμμετείχε στη μεγάλη γιορτή με εκδηλώσεις σε τρία μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους στον Πύργο, την Αρχαία Ήλιδα και τον Επικούριο Απόλλωνα.
Μικροί μαθητές με τη ζωντάνια και τη φρεσκάδα τους ήταν οι πρωταγωνιστές της φετινής διοργάνωσης που είχε τίτλο ”Μουσεία και αμφιλεγόμενες ιστορίες: τα μουσεία μιλούν για εκείνα που δεν λέγονται”.
Με αφορμή τις λογοτεχνικές αναφορές και τις φιλοσοφικές αναζητήσεις του Νίκου Καζαντζάκη από εκείνη τη μνημειώδη επίσκεψη του 1915 στην Ολυμπία ανηφορίσαμε στο λεγόμενο “ιστορικό κέντρο της”.
Στον καταπράσινο λοφίσκο που στέκει πάνω από τα μεσαιωνικά “Αντίλαλα” δηλ. την ιστορική κοιλάδα της Ολυμπίας βρίσκονται τρία ιστορικά κτήρια που η πολιτισμική αξία τους συνήθως επισκιάζεται από την λάμψη του Νέου Αρχαιολογικού Μουσείου: το Παλαιό Μουσείο-Σύγγρειον, το Παλαιό Εφορείο και το ΣΠΑΠ.
Ο καλός φίλος της Βιβλιοθήκης κ. Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηλείας, ανέλαβε να μας μυήσει στα μυστικά και να μας αφηγηθεί τις ιστορίες των τριών σημαντικών κτηρίων.
Αναφερόμενος στο γεγονός της πολύ πρόσφατης απώλειας της προέδρου του Σωματείου της Παπαχριστοπουλείου Βιβλιοθήκης της αγαπημένης Εύης Πάλλα-Χρονοπούλου, τόνισε πως η συνεργασία μας θα συνεχιστεί στο ίδιο κλίμα αλληλοσεβασμού και αλληλουποστήριξης που είχε ξεκινήσει κάποια χρόνια νωρίτερα.
Οι πρωτιές του Παλαιού Μουσείου
Στα 1883-1887 κτίζεται το πρώτο επαρχιακό μουσείο πλησίον αρχαιολογικού χώρου, για να στεγάσει αποκλειστικώς τα ευρήματα μιας από τις πρώτες και σπουδαιότερες συστηματικές ανασκαφές στην ελεύθερη Ελλάδα.
Τα σχέδια εκπονούν οι Γερμανοί αρχιτέκτονες Fr. Adler και W. Dorpfeld. Το κτήριο θα πάρει την ιστορική ονομασία Σύγγρειον μετά τη γενναιόδωρη χορηγία (220.000 δραχμές) του τραπεζίτη Ανδρέα Συγγρού για την οικοδόμησή του.
Μέσα στους χώρους που τους διακρίνει η λιτή και μεγαλόπρεπη ομορφιά νιώθουμε να πάλλεται η ψυχή του πρωτομάρτυρα της ελληνικής ελευθερίας Ρήγα Φεραίου αφού ένα από τα οράματά του, η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων πραγματοποιήθηκε και η ιστορική τους κοιτίδα ήρθε στο φως.
Το μεταφραστικό έργο του Ρήγα Ολύμπια και Νέος Ανάχαρσης όπως και το τοπογραφικό διάγραμμα της Αρχαίας Ολυμπίας στη Χάρτα της Ελλάδας πρόσφερε ένα αίσθημα αισιοδοξίας ότι θα πρέπει να διατηρούν στα χρόνια της σκλαβιάς τα ολυμπιακά αγωνίσματα αλλά και μετά την επανάσταση στην Ελλάδα να τους προσδώσουν την αίγλη που πρέπει να έχουν , ώστε να ”πανηγυρίζονται” από τους απογόνους των ”προπατόρων” τους.
Το θεατρικό έργο του Ρήγα Ολύμπια θα ανέβει στην ελληνική πρωτεύουσα το καλοκαίρι του 1836 και δυο χρόνια αργότερα ο Γερμανός ιστορικός, αρχαιολόγος και φιλόλογος, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Βερολίνου Ernst Curtious επισκέπτεται για πρώτη φορά την Ολυμπία και αρχίζει να εδραιώνεται μέσα του η ιδέα της έναρξης των ανασκαφών.
Το νεοελληνικό κράτος θα περάσει μέσα από αρκετές φουρτούνες τις επόμενες δεκαετίες και η πρώτη συστηματική ανασκαφή του Ιερού διεξάγεται από το 1875 μέχρι το 1881 υπό την διεύθυνση των Γερμανών πρωτοπόρων Ernst Curtius και Fr. Adler.
Το Σύγγρειον μετά τη σταδιακή εγκατάλειψή του για λόγους στατικούς και τη δημιουργία του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου, επανέρχεται το 2004 στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος , ανακαινίζεται και φιλοξενεί μια μοναδική αρχαιολογική έκθεση με θεματικό χαρακτήρα.
Η έκθεση είναι αφιερωμένη στην Ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων της Αρχαιότητας, περιλαμβάνει ευρήματα του Ιερού της Ολυμπίας και αντικείμενα που έχουν παραχωρηθεί ως δάνεια από άλλα ελληνικά μουσεία.
Σκοπός της έκθεσης ήταν η παρουσίαση του μεγάλου αθλητικού και θρησκευτικού γεγονότος της αρχαιότητας , από τις απαρχές του και το μυθολογικό του υπόβαθρο , έως την κλασική εποχή όταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες έφτασαν στο απόγειο της δόξας τους.
Επιστέγασμα της όλης μουσειακής ανάπλασης υπήρξε η εγκατάσταση της ψηφιακής έκθεσης στο ειδικά για το σκοπό αυτό διαμορφωμένο υπόγειο χώρο του Συγγρείου.
Η έκθεση αυτή εγκαινιάσθηκε το 2008 υποστηρίζοντας με πλήθος ψηφιακών δράσεων και μικρό εικονικό μουσείο την αρχαιολογική έκθεση του Μουσείου.
Κάποιες από τις εντυπωσιακές ψηφιακές δράσεις είναι ενδεικτικά: το σύστημα που δίνει τη δυνατότητα σε συνανθρώπους μας με προβλήματα όρασης να “αγγίξουν” και να κατανοήσουν εκθέματα όπως πχ τον Ερμή του Πραξιτέλους! Ακόμα παρέχεται η δυνατότητα παρακολουθώντας κάποιος την πορεία του Ιερού παράλληλα να έχει γνώση των σημαντικών γεγονότων που συμβαίνουν και σε άλλους μεγάλους πολιτισμούς της ανθρωπότητας.
( Η ξενάγηση στην ψηφιακή έκθεση γίνεται κατόπιν συνεννοήσεως με την Εφ.Αρχ. Ηλείας και αφορά σχολεία, συλλόγους και ομάδες).
Κατ’ αυτόν τον τρόπο το Παλαιό Μουσείο της Ολυμπίας παρακολουθεί την ιστορία του τόπου σχεδόν πάνω από 120 χρόνια συνδεόμενο πρώτο με την Κοινωνία της Πληροφορίας.
Τα τραυματισμένα εκθέματα από την ένοπλη ληστεία του παρελθόντος, που εξέθεσε σε σοβαρό κίνδυνο και το φυλακτικό προσωπικό, βρίσκονται πλέον αποκατεστημένα και ασφαλή στις προθήκες τους.
Εκθέματα του Μουσείου που είχαν ταξιδέψει στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου αφού εκτέθηκαν στα Μουσεία τριών πόλεων και θαυμάστηκαν από χιλιάδες Ιάπωνες, επέστρεψαν στη θέση τους ύστερα από απουσία ενός έτους περίπου.
Το Παλαιό Εφορείο
Την ιστορία των ανασκαφών της Ολυμπίας αφηγείται η έκθεση που βρίσκεται στο Παλαιό Εφορείο και άνοιξε τις πόρτες του ειδικά για εμάς.
Στο σπιτάκι αυτό διέμεναν κατά περιόδους, Έλληνες έφοροι και επιμελητές αρχαιοτήτων πιστοί λειτουργοί στην υπηρεσία των μνημείων και των αρχαιοτήτων της Ολυμπίας.
Εκεί ανακαλούνται μνήμες που διδάσκουν και συγκινούν: επίσημα έγγραφα, φωτογραφίες, σχέδια, γκραβούρες, βιογραφικά στοιχεία των ανασκαφέων και φωτογραφίες Ελλήνων και Γερμανών αρχαιολόγων που εργάστηκαν ταυτόχρονα και παράλληλα στην Ολυμπία.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους επισκέπτες έχουν οι προθήκες που περιέχουν τα εργαλεία και τον εξοπλισμό που χρησιμοποίησαν οι αρχαιολόγοι κατά τις ανασκαφές, προθήκες με τα παλαιά βιβλία των επισκεπτών όπου έχουν εκφράσει ενυπόγραφα τις εντυπώσεις τους, όπως εκείνος ο επισκέπτης “ο πρώτος δια σιδηροδρόμου ελθών” στις 25/7/1891!
Αλλού έχει καταχωρηθεί το σύνολο των επισκεπτών κατά το έτος 1898 και πληροφορούμαστε πως ήταν 1204 ξένοι και 1320 εγχώριοι.
Σε ειδική προθήκη εκτίθεται η πρωτότυπη έκδοση του έργου του sir J. S Stanhope ” OLYMPIA or Topograpfy Illustrative of the Actual State of the plain of Olympia and the Ruins of the City of Elis” η οποία θεωρήθηκε εκδοτικό επίτευγμα της εποχής στο Λονδίνο, το 1824 (ο Stanhope είχε ταξιδέψει στην περιοχή στις αρχές του 19ου αιώνα).
Εκεί παρουσιάζεται η πρώτη συστηματική τοπογραφική αποτύπωση της κοιλάδας του Ιερού η οποία έγινε με τριγωνομετρική μέθοδο, αρκετές δεκαετίες πριν από τη συστηματική ανασκαφική έρευνα της Άλτεως.
Το ιστορικό ξενοδοχείο ΣΠΑΠ (Σιδηρόδρομοι Πειραιώς-Αθηνών -Πελοποννήσου) στο οποίο διέμεναν πολλοί επώνυμοι και άλλοι επισκέπτες από την ίδρυση του στα τέλη του 19 ου αιώνα στεγάζει σήμερα -πλήρως ανακαινισμένο- τη διοίκηση της Εφορείας Αρχαιοτήτων καθώς και το συνεδριακό-εκθεσιακό κέντρο της πόλης, στο οποίο γίνονται ποικίλες εκδηλώσεις πολιτισμού.
Το ανακαινισμένο (2004) Αρχαιολογικό Μουσείο δέχεται καθημερινά ένα πολύγλωσσο πλήθος επισκεπτών από ολόκληρο τον κόσμο.
Με παντελώς νέα εικόνα των αιθουσών , των προθηκών και των εκθεμάτων με το πλούσιο πληροφοριακό , συνοδευτικό υλικό , ακολουθεί τις επιταγές της σύγχρονης μουσειολογίας και το καθιστά άκρως ελκυστικό για κάθε ηλικίας και γνωστικού επιπέδου επισκέπτη.
Ανάμεσα στο Αρχαιολογικό Μουσείο και τον Κρόνιο λόφο εκτείνεται σε χώρο εννέα στρεμμάτων ο Ολυμπιακός Βοτανικός Κήπος.
Η δημιουργία του, αμέσως μετά τις φονικές πυρκαγιές του 2007, έγινε χάρη στη γενναιόδωρη χορηγία της πόλεως του Μονάχου και αποτελεί μοναδική περίπτωση του είδους του σε περιβάλλον σημαντικών μνημείων της αρχαιότητας.
Μήνυμα: επισκεφτείτε την Ολυμπία!
Είναι ένα μήνυμα που ταξιδεύει από τα βάθη των αιώνων και διηγείται την ιστορία των ανθρώπων που με σεβασμό στο Θείο, πήραν τη μοίρα τους στα χέρια τους, θέσπισαν κανόνες, φρόντισαν το φυσικό περιβάλλον, λάτρεψαν το ανθρώπινο σώμα αφενός ως κατάλυμα της ψυχής στο επίγειο ταξίδι της αφετέρου ως υπερασπιστή της πατρίδας και των νόμων.
Η αλήθεια είναι ότι το μήνυμα αυτό στην πορεία του χρόνου αλλοιώθηκε, διαστρεβλώθηκε, κακοποιήθηκε, εμπορευματοποιήθηκε.
Ο μύθος του Ηρακλή όμως, του μυθικού ιδρυτή των Ολυμπιακών Αγώνων που αναφέρεται στην Αρετή και την Κακία διδάσκει διαχρονικά ότι έχουμε επιλογές.
Επιλογές που στοχεύουν στην πολιτισμική αναβάθμιση της Ηλειακής γης υπερασπίζεται με μια δυναμική αρθρογραφία και συνεπή στάση ζωής ο κ. Κ. Αντωνόπουλος.
Στηρίζουμε απόλυτα, δραστηριότητες και πρωτοβουλίες όπως ο δρόμος της Εκεχειρίας Αρχαία Ήλιδα-Αρχαία Ολυμπία μέσω της ιστορικής πεδινής διαδρομής ή τη μόνιμη παρουσία της Ολυμπιακής Φλόγας στην Ιερά Άλτη.
Προσβλέποντας σε μελλοντικές συνεργασίες με εποικοδομητικά αποτελέσματα εκφράζουμε τις ολόθερμες ευχαριστίες μας στον κ. Κ. Αντωνόπουλο και ευχόμαστε κάθε προσωπική και επαγγελματική επιτυχία.
Γεωργιοπούλου Πουλχερία
