Υπόδειγμα πολιτικής τραγωδίας οι «Ικέτιδες» στο θέατρο Φλόκα

Μαθήματα εξουσίας και δημοκρατίας

Του Παναγιώτη Φωτεινόπουλου

Μία από τις πιο μεστές τραγωδίες των τελευταίων χρόνων, με έντονα πολιτική και κοινωνική διάσταση και ευρηματική σκηνοθεσία, παρακολούθησε το βράδυ του περασμένου Σαββάτου το κοινό της Ηλείας στο θέατρο Φλόκα στην Αρχαία Ολυμπία.

Τα διλήμματα που πηγάζουν από τη διαχείριση της εξουσίας, η πίστη στη δημοκρατία και οι κυρίαρχες κοινωνικές αντιλήψεις στην αρχαιότητα για τον ρόλο της γυναίκας και του πρόσφυγα, είναι τα σημαντικότερα θέματα που ανέδειξαν με εύληπτο τρόπο οι «Ικέτιδες» του Ευριπίδη, συνοδευόμενα από ορισμένους σκηνοθετικούς νεωτερισμούς που κέντρισαν το ενδιαφέρον του κοινού ως το τέλος της παράστασης.

Μπροστά από μια τεράστια μεταλλική σκαλωσιά, η σκηνοθέτρια τοποθετεί δεκαπενταμελή λευκοντυμένο χορό γυναικών τον οποίο εκπροσωπούν όχι μία αλλά δύο Ικέτιδες: η Υπερμήστρα (Λένα Παπαληγούρα) και η Αμυμώνη (Λουκία Μιχαλοπούλου), οι οποίες δημιουργούν ένα δίπολο που εξυπηρετεί την εξέλιξη και κυρίως το φινάλε της παράστασης.

Ταυτόχρονα, η προεξάρχουσα του χορού, Χριστίνα Σουγιουλτζή, υποδύεται την ερωμένη του Δία, Ιώ, -ο μύθος της ξετυλίγεται στις Ικέτιδες- σε βουβό ρόλο αλλά με διαρκή κίνηση στη σκαλωσιά και ανάμεσα στα υπόλοιπα πρόσωπα.

Την «μπαγκέτα» του έργου ουσιαστικά την κρατούν οι δύο Ικέτιδες, οι οποίες αλληλοσυμπληρώνονται αρμονικά στις ερμηνείες τους με μπόλικο συναίσθημα και μετρημένες λυρικές εξάρσεις. Ο Άλκης Σακελλαρίου με υφέρπουσα ειρωνεία παρουσιάζει τον ρεαλιστή πατέρα τους, Δανό, ενώ η Λυδία Κονιόρδου εξυψώνει την παράσταση ως βασιλιάς Πελασγός με μια ερμηνεία που αφενός υπενθυμίζει τα διλήμματα της εξουσίας («η σωτηρία θέλει βαθιά φροντίδα») και τις συνέπειες των αποφάσεων.(«λύση δίχως πόνο δεν βλέπω») και αφετέρου είναι μια υπόμνηση δημοκρατικής αναγκαιότητας («δεν γίνεται δίχως τη δύναμη του λαού απόφαση να πάρω») και πολιτικής ηθικής («η τιμή είναι πιο πάνω από τη ζωή»).

 Η «εισβολή» του Γιάννη Τσορτέκη ως Αιγύπτιου κήρυκα και εκπροσώπου του ακραίου μισογυνισμού είναι το… κερασάκι στην τούρτα, καθώς «απογειώνει» το έργο με μια δυναμική ερμηνεία που αναμφίβολα κέρδισε τις εντυπώσεις. Η μουσική είναι άλλοτε υποβλητική για να προετοιμάσει τις διαλογικές συγκρούσεις και άλλοτε συνοδεύει το μελωδικό τραγούδι του Δαναΐδων του χορού.

Κριτική των πρωταγωνιστών

Η Λυδία Κονιόρδου προσφέρει μια ερμηνεία από τα παλιά. Με κλασικό και μεγαλόπρεπο ύφος, καθαρή και δυνατή φωνή, ερμηνεύει με άψογο μέτρο τον ανδρικό ρόλο του Πελασγού και αναδεικνύει τα πολιτικά και κοινωνικά νοήματα της τραγωδίας του Αισχύλου. Κατανοώ ότι σε νεότερους να φάνηκε λίγο πομπώδες το ύφος και με επιτηδευμένες αυξομειώσεις στη φωνή, αλλά και αυτό αποτελεί χαρακτηριστικό του ρόλου, αφού μιλάμε για τον βασιλιά του Άργους.

Η Λένα Παπαληγούρα ως Υπερμήστρα και η Λουκία Μιχαλοπούλου ως Αμυμώνη συγκροτούν ένα αρμονικό δίπολο, που δικαιώνει τη σκηνοθέτρια για τον τολμηρό νεωτερισμό να «σπάσει» τον χορό σε δύο ερμηνείες. Η μία συμπληρώνει ιδανικά την άλλη και αμφότερες κρατούν τον ρυθμό του έργου, εκπέμπουν με καθαρότητα το μήνυμα του Αισχύλου για τη μειονεκτική θέση των γυναικών στην κοινωνία, κάνοντας τους θεατές να συμπάσχουν. Το φινάλε της παράστασης με την προσμονή της λύτρωσης είναι ο κρυμμένος θησαυρός της παράστασης.

Ο Άκης Σακελλαρίου ως Δαναός προσδίδει ειρωνική διάσταση στον ρόλο και με τη χαρακτηριστική του χροιά και την τήρηση του μέτρου παρουσιάζει με ακρίβεια τον πατέρα Δαναό που νουθετεί τις κόρες του ως εκπρόσωπος όμως της… διακριτικής πατριαρχικής εξουσίας.

Ο Γιάννης Τσορτέκης ως Αιγύπτιος κήρυκας χαρίζει δυναμισμό στο έργο, αλλά όχι εις βάρος της ποιότητας. Εντυπωσιακός στην κίνησή του και με μια ποιητική και συνάμα «ορμητική» ερμηνεία -κάθε στίχος κάνει ρίμα- δίνει ένα ρεσιτάλ μισογυνισμού, ύβρης και ιδιοκτησιακής αντίληψης για τη γυναίκα («ήρθα να πάρω αυτά που μου ανήκουν»), τόσο στον μονόλογό του -με την Ιώ υποταγμένη μπροστά του- όσο και στη σύγκρουση με τον Πελασγό, όπου φωνάζει «δεν φοβάμαι τους θεούς, δεν γεννήθηκα ούτε μεγάλωσα με αυτούς»).

Η Χριστίνα Σουγιουλτζή ως βουβή Ιώ, συνοδεύει άψογα την αφήγηση του τραγικού της μύθου επειδή την ερωτεύτηκε ο Δίας, με έναν διάχυτο ερωτισμό στη χορογραφία της, στηλιτεύει την αδύναμη θέση της γυναίκας.

Oι γυναίκες του χορού, ντυμένες σε κλασικό λευκό με μαύρες αποχρώσεις και ψηλές κάλτσες (δεν ενθουσιάστηκα), τραγουδούν τη μοίρα τους μελωδικά και δίνουν στο κοινό τις απαραίτητες στιγμές χαλάρωσης πριν από τους έντονους διαλόγους. Είναι εντυπωσιακοί οι διαρκείς σχημαστισμοί που παίρνουν στη διάρκεια της παράστασης, ενώ και η σκηνοθετική επιλογή να ξεκινήσουν την παράσταση κατεβαίνοντας τα σκαλιά του θεάτρου, έβαλε το κοινό άμεα σε διαδικασία συναισθηματικής εμπλοκής.