Το διάβασμα είναι τέχνη!

Του Νίκου Τσούλια

Όχι διάβασμα δεν είναι το διάβασμα που συνήθως εννοούμε, ένα ανοιχτό βιβλίο και η περιδιάβασή μας στις γραμμές των σελίδων και ό,τι πάρουμε από τα νοήματα των συγγραφέων. Αυτή είναι η εξωτερική εικόνα που, αν δεν συνυπάρχει με το βαθύ πυρήνα της πνευματικής καλλιέργειας, είναι εικόνα φενακισμένη. Νομίζουμε ότι διαβάζουμε αλλά δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο.

Το διάβασμα είναι ύψιστη τέχνη με πολλά σημεία, άλλα σταθερά και γνωστά στον κόσμο των βιβλιόφιλων και άλλα επινοημένα από τον κάθε αναγνώστη, τα οποία όμως συμβαδίζουν με εκείνα της καθολικής ισχύος.

Το διάβασμα είναι απαιτητικό. Και μόνο το γεγονός ότι στο διάβασμα εδράζονται όλα τα μεγάλα πνευματικά αγαθά του ανθρώπου και της ιστορίας του αλλά και η πορεία των εκπαιδευτικών συστημάτων όλων των χωρών και όλων των εποχών – όλο αυτό το σκηνικό προσδίδει μια αίγλη καθαυτή που δεν προσεγγίζεται μόνο και μόνο επειδή θα ανοίξουμε ένα βιβλίο και θα αρχίσουμε να συλλαβίζουμε και να οδοιπορούμε από τη μια λέξη στην άλλη, από πρόταση σε πρόταση και από σελίδα σε σελίδα.

Το διάβασμα απαιτεί μια κουλτούρα φιλαναγνωσίας. Στην ουσία πρόκειται για μια κοσμοθεωρία, για μια στάση ζωής, όπου το διάβασμα έχει κεντρική θέση στην προσωπική θέαση των πραγμάτων και στην ερμηνεία που δίνουμε για τον εαυτό μας. Η κουλτούρα αυτή κατακτάται με τη συστηματική και τη συνεχή καλλιέργεια του διαβάσματος – έχει δηλαδή μια αυτοναφορική λειτουργία – αλλά και με την ολόθερμη ροπή του εαυτού μας προς τον κόσμο των βιβλίων.

Το διάβασμα απαιτεί μια γενναία απόφαση. Μπορεί η απόφαση του να πάρει κάποιος ένα βιβλίο να θεωρείται συνήθως ως μια απλή κίνηση, μια εύκολη λειτουργία. Πρόκειται για μεγάλο λάθος. Κάθε φορά που θέλουμε να διαβάσουμε πρέπει να νιώθουμε όπως όταν παίρνουμε μια απόφαση σημαντική που επηρεάζει τη ζωή μας – αλλιώς ούτε καν αγγίζουμε την πιο εξωτερική περιφέρεια των πολλαπλών ομόκεντρων κύκλων της απόλαυσης του διαβάσματος. Δεν διαβάζουμε, γιατί δεν έχουμε τίποτα άλλο να κάνουμε ή για να περάσουμε την ώρα μας. Όλα αυτά είναι προσβολές για την ίδια την ιδέα του διαβάσματος. Αν δεν νιώθουμε την ανάγκη του διαβάσματος, όπως την ανάγκη της ανάσας μας και δεν συνειδητοποιούμε ότι αλλιώς θα πνιγούμε χωρίς αυτό, καλύτερα να μην αγγίζουμε το βιβλίο…

Το διάβασμα απαιτεί τη δημιουργία μιας συγκεκριμένης ψυχολογικής κατάστασης. Είναι μια κατάσταση στην οποία νιώθουμε μια έντονη επιθυμία, ένα πάθος ισχυρό για διάβασμα – γιατί θα βρεθούμε σε συνθήκη έκστασης -, που αν δεν ικανοποιηθεί, αναστατωνόμαστε και δεν μπορούμε να ησυχάσουμε. Σε μια τέτοια εξέλιξη δεν μπορούμε να κάνουμε καμιά άλλη λειτουργία. Κολλάμε και τίποτα δεν μπορεί να μας μετακινήσει από αυτό που έχει φωλιάσει στην ψυχή μας.

Το διάβασμα απαιτεί συναίσθημα ζωηρό και διακαές. Αν δεν είσαι ερωτευμένος και παθιασμένος με αυτό, δεν μπορείς να το κατανοήσεις, δεν μπορείς να γευθείς τους χυμούς του. Νομίζεις ότι διαβάζεις, αλλά απέχεις όσο η ημέρα από τη νύχτα για να ψηλαφίσεις κάτι από τη μαγεία του.

Το διάβασμα απαιτεί ισχυρό λόγο, δυνατό πνεύμα, γιατί είναι μια σκληρή δοκιμασία. Αντιπαρατίθεσαι με το συγγραφέα και με το πνεύμα του αλλά πρωτίστως με τον εαυτό σου – και αυτό είναι οδυνηρό αν δεν έχεις πλούσιο πνευματικό πλούτο. Γιατί θα τεθούν πολλές βεβαιότητές σου και άπειρες προκαταλήψεις σου σε σκληρή δοκιμασία, θα μπουν ιδέες σου και πεποιθήσεις σου στο καμίνι της αντιπαράθεσης. Και εσύ πρέπει ή να τις υπερασπιστείς – γιατί είσαι ολόγυμνος έναντι του εαυτού σου – ή να τις αποδομήσεις – κάτι που σημαίνει και μια μερική απόρριψη του εαυτού σου. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να πάρεις «σφυριά» και να γκρεμίζεις όλα εκείνα τα «αγάλματα» των βεβαιοτήτων σου ή των ειδώλων σου που τα λατρεύεις μια ζωή, αν αυτά είναι κίβδηλα.

Το διάβασμα απαιτεί ψυχανέμισμα και ονειροπόληση. Είναι μια θυσία. Προσφέρεις τον εαυτό σου σε μια ενδοσκόπηση, όπου το διάβασμα είναι η αφορμή και το όχημα για να βυθιστείς στον πιο εσωτερικό πυρήνα της ύπαρξής σου. Ταυτόχρονα μετασχηματίζεσαι σε μορφή γήινη και ουράνια. Θα βρεθείς στο μεταίχμιο της απλής ύπαρξής σου και της ιερότητας της ζωής σου, θα μετεωριστείς ανάμεσα στο Δία και στον Προμηθέα. Θα δημιουργήσεις δικούς σου κόσμους, όπου τα όνειρά σου την ίδια στιγμή που θα σε απογειώνουν στο πιο όμορφο φως την ίδια στιγμή θα σε καταβαραθρώνουν στα πιο μαύρα σκοτάδια. Και εσύ πρέπει να παλέψεις και να δημιουργήσεις…

Το διάβασμα είναι μια οδύσσεια. Αν δεν την νιώθεις κάθε φορά, τότε ή εσύ δεν έχεις κατακτήσει την κουλτούρα του διαβάσματος και έχεις πολλή δουλειά ακόμα ή το βιβλίο που κάλεσες να σε ταξιδέψει είναι τύποις βιβλίο και δεν μπορεί να σε πάει πουθενά ή, και το πιο πιθανό, να ισχύουν και τα δύο. Το διάβασμα είναι μια από τις πιο όμορφες σκηνές που μπορεί να σου προσφέρει η ζωή. Είναι μια ιερή λειτουργία περί της θεώρησης του Κόσμου, μια μοναδικά ξεχωριστή τελετουργία γεύσης του εαυτού σου!