Σάκης Καράγιωργας – Ακέραιος έως το τέλος

Έχουν περάσει 39 χρόνια από την ημερομηνία θανάτου (17.08.1985) του αγωνιστή Σάκη Καράγιωργα, που η πόλη του Πύργου τίμησε με το να δώσει το όνομα του στην Κεντρική της Πλατεία.

Ως ελάχιστο φόρο τιμής αναδημοσιεύουμε άρθρο του Βασίλη Στεργιόπουλου
από την ιστοσελίδα in.gr.

Στο άρθρο μας που δημοσιεύτηκε χθες στο in.gr για τον Παύλο Ζάννα, ο Θανάσης Τριαρίδης μνημονεύει σε μία από τις εφτά σκηνές του «μικρού σεναρίου» του τον Σάκη Καράγιωργα:

*** Σκηνή τέταρτη: κεντρική επιτροπή του ΠΑΣΟΚ κάπου στα 1975. Μιλάει ο Σάκης Καράγιωργας. Από κάτω κάποιος βαλτός φωνάζει: Κάτσε κάτω κουλοχέρη.

*** Ο Παύλος Ζάννας δεν ήταν εκεί.

*** Έδινε διαλέξεις, ένωνε ανθρώπους και έργα, έγραφε, έτρεχε για τα ανισόπεδα πλακάκια.

*** Ώσπου ήρθε το βράδυ της 5ης προς 6 Δεκεμβρίου του 1989.

*** Για τον θάνατό του δήλωσαν…

Δεδομένου ότι η ιστορική –ή μάλλον η συλλογική εν προκειμένω– μνήμη μας είναι σε γενικές γραμμές και ασθενής και ελλιπής, ελάχιστοι πιθανότατα γνωρίζουν ποιος ήταν ο Σάκης Καράγιωργας, ποια ήταν η προσωπικότητα και η παρουσία του στο δημόσιο βίο της χώρας μας.

Οι πληροφορίες που παρατίθενται κατωτέρω, και τις οποίες αντλήσαμε από το διαδικτυακό τόπο του Ιδρύματος Σάκη Καράγιωργα (ειδικότερα, από το εκεί αναρτημένο βιογραφικό σημείωμα του Καράγιωργα, που συνέταξαν οι Ν. Πετραλιάς και Θ. Πάκος), σκιαγραφούν –σε ικανοποιητικό θέλουμε να πιστεύουμε βαθμό– τη ζωή του εκλιπόντος επιστήμονα και αγωνιστή:

Ο Σάκης (Διονύσης) Καράγιωργας γεννήθηκε στον Πύργο της Ηλείας στις 17 Απριλίου 1930 και πέθανε στην Αθήνα στις 17 Αυγούστου 1985 σε ηλικία πενήντα πέντε χρονών. Νωρίς έχασε τον πατέρα του μέσα στις κακουχίες των κατοχικών φυλακών και αναγκάστηκε, σχεδόν δωδεκάχρονος, να βγει στην καθημερινή βιοπάλη της οικογένειάς του. Μεγάλωσε κοντά στις θλιβερές εμπειρίες της κατοχής και των εκτελέσεων ελλήνων πατριωτών, στο μεγαλείο της Εθνικής μας Αντίστασης, στην τραγωδία του Εμφυλίου Πολέμου.

Παρά ταύτα, κατάφερε, δουλεύοντας και σπουδάζοντας, να τελειώσει τις εγκύκλιες σπουδές στην ιδιαίτερη πατρίδα του και τις πανεπιστημιακές σπουδές του στην Αθήνα. Το 1953 αποφοίτησε από την Ανώτατη Βιομηχανική Σχολή Πειραιώς και το 1954 από την Ανώτατη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών. Μετά την περάτωση των σπουδών του εργάστηκε (1954-1955) στη Διεύθυνση Προγράμματος του υπουργείου Συντονισμού. Το 1956 προσελήφθη στη νεοσύστατη τότε Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών της Τράπεζας της Ελλάδος και καθιερώθηκε ως στέλεχός της χάρη στην επιστημονική του κατάρτιση, την οξυδέρκειά του και την εργατικότητά του. Σε δύο χρόνια ο 28χρονος οικονομολόγος κέρδισε υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών και άρχισε μεταπτυχιακές σπουδές στην London School of Economics (1959-1962). Ειδικεύτηκε στη Δημόσια Οικονομική και ανακηρύχθηκε διδάκτορας (PhD) του Πανεπιστημίου του Λονδίνου με τη διδακτορική του διατριβή που έχει ως θέμα τη φορολογία των ξένων επενδύσεων (Taxation of Foreign Investment).

Μετά το 1962, ο Καράγιωργας, περατώνοντας τις μεταπτυχιακές σπουδές του στην Αγγλία, επέστρεψε στην Ελλάδα και ανέπτυξε πολύπλευρη επιστημονική, διδακτική, κοινωνική και πολιτική δράση. Επανήλθε στη Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών της Τράπεζας της Ελλάδος και παράλληλα (1964-1967) συνεργάστηκε ως ειδικός επιστημονικός συνεργάτης με το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ), όπου ασχολήθηκε με τη μελέτη του φορολογικού συστήματος της χώρας μας. Επίσης, επεξεργάστηκε και εισηγήθηκε προτάσεις για την αναμόρφωση και τον εκσυγχρονισμό του φορολογικού συστήματος της Ελλάδας, με στόχο τη διαμόρφωση κατάλληλου φορολογικού πλαισίου, ικανού να συμβάλει αποφασιστικά στην προώθηση των διαδικασιών οικονομικής ανάπτυξης.

Την πολύπλευρη κοινωνική, ακαδημαϊκή και πολιτική δράση του Καράγιωργα τη συνόδευσε πλούσιο ερευνητικό και συγγραφικό έργο, το οποίο επικεντρώθηκε στην προβληματική οικονομικής παρέμβασης του κράτους στις σύγχρονες αστικές κοινωνίες, καθώς και σε θέματα σταθεροποίησης των διακυμάνσεων της ελληνικής οικονομίας.

Το 1963 ο Καράγιωργας διορίστηκε επιμελητής στην Ανωτάτη Βιομηχανική Σχολή Πειραιώς (ΑΒΣΠ) και άρχισε μια διδακτική πορεία μέσα από την οποία καθιερώθηκε ως κορυφαίος πανεπιστημιακός δάσκαλος. Στην ΑΒΣΠ δίδαξε Εφαρμοσμένη Οικονομική. Σε δύο χρόνια (1965) αναγορεύτηκε υφηγητής της Ανωτάτης Σχολής Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών και ένα χρόνο αργότερα καθηγητής της Παντείου Ανωτάτης Σχολής Πολιτικών Επιστημών, στην έδρα της Δημόσιας Οικονομικής. Στην Πάντειο δίδαξε το ακαδημαϊκό έτος 1966-1967.

Το 1967 εκδόθηκε το πρώτο διδακτικό βιβλίο του με τίτλο «Παραδόσεις Δημοσιονομικής Πολιτικής». Το έργο του αυτό, προσαρμοσμένο στις ανάγκες των τελειόφοιτων σπουδαστών της Παντείου Ανωτάτης Σχολής Πολιτικών Επιστημών, αποτέλεσε, για την εποχή του, πρότυπο διδακτικό εγχειρίδιο στο χώρο της Δημόσιας Οικονομικής, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την παρουσίαση της κεϋνσιανής θεωρίας και πολιτικής της οικονομικής σταθεροποίησης.

Ακολούθησε, σε σύντομο χρονικό διάστημα, το δίτομο διδακτικό σύγγραμμα «Παραδόσεις Δημόσιας Οικονομικής», που είχε σχεδιαστεί για να καλύψει τις ανάγκες των φοιτητών του δεύτερου έτους της Παντείου Ανωτάτης Σχολής Πολιτικών Επιστημών, καθώς και η μετάφραση βασικών ξένων συγγραμμάτων.

Εξάλλου, μαζί με άλλους προοδευτικούς επιστήμονες και διανοουμένους ο Καράγιωργας προέβη στην ίδρυση του ομίλου «Αλέξανδρος Παπαναστασίου». Στους στόχους του εν λόγω ομίλου περιλαμβάνονταν η μελέτη των προβλημάτων της ελληνικής κοινωνίας, οι συντονισμένες προσπάθειες και πρωτοβουλίες για διαμόρφωση εναλλακτικής πολιτικής πρότασης, ικανής να εκφράσει τα αιτήματα και τους πόθους του ελληνικού λαού, καθώς και η επισήμανση και στοιχειοθέτηση των αναγκαίων θεσμικών, διοικητικών, οικονομικών και κοινωνικών μεταρρυθμίσεων για τον εκσυγχρονισμό της χώρας.

Το στρατιωτικό πραξικόπημα του Απριλίου του 1967 υπήρξε ένα σημείο καμπής στην πολιτική και προσωπική ζωή, αλλά και στην επιστημονική δραστηριότητα του Καράγιωργα. Ευθύς εξαρχής ο Καράγιωργας ίδρυσε μαζί με άλλους πατριώτες –μέλη ως επί το πλείστον του ομίλου «Αλέξανδρος Παπαναστασίου»– την αντιδικτατορική οργάνωση «Δημοκρατική Άμυνα» και ανέλαβε αντιστασιακή δράση. Ο Καράγιωργας ήλθε σε επαφή με προοδευτικούς φοιτητές, οργάνωσε αντιστασιακούς πυρήνες, τύπωσε προκηρύξεις και ήλθε σε επικοινωνία με άλλες αντιστασιακές οργανώσεις, σε μια προσπάθεια να συντονιστεί η αντιδικτατορική πάλη. Η δραστηριότητά του εκείνη περιέλαβε και ενέργειες δυναμικού χαρακτήρα.

Το καλοκαίρι του 1969, στις 14 Ιουλίου, ο Καράγιωργας τραυματίστηκε βαριά από πρόωρη έκρηξη αυτοσχέδιου εκρηκτικού μηχανισμού, καθώς τον προετοίμαζε για τοποθέτηση. Η έκρηξη οδήγησε στον ακρωτηριασμό του δεξιού του χεριού, σε τραύματα στο κεφάλι και στο τύμπανο του δεξιού του αυτιού. Η γυναίκα του, Νίκη, τον μετέφερε αιμόφυρτο στο νοσοκομείο. Εκεί τον συνέλαβαν αμέσως οι πράκτορες της χούντας και, παρά τις συστάσεις των γιατρών, τον ανέκριναν με απάνθρωπο τρόπο και τον υπέβαλαν σε σκληρούς βασανισμούς. Η ανάκριση, τα βασανιστήρια και η αυστηρή απομόνωση σε διάφορα κρατητήρια διήρκεσαν πάνω από 5 μήνες. Τίποτα όμως απ’ όλα αυτά δεν έκαμψε τον Καράγιωργα, ο οποίος έμαθε να γράφει στην απομόνωση με το αριστερό του χέρι.

Η απομόνωσή του κράτησε έως τα τέλη του 1969. Παραμονές Χριστουγέννων μεταφέρθηκε στις φυλακές Αβέρωφ, όπου είχαν ήδη μεταφερθεί και άλλοι αντιστασιακοί. Οι σύντροφοί του διηγούνταν πως ήταν σωματικό ράκος, αλλά διατηρούσε ακμαίο το ηθικό του, ίσως και τη θύμηση πως η σύγκλητος της Παντείου είχε αποφασίσει να του αφαιρεθεί ο τίτλος του καθηγητή της και να εκδιωχθεί από τη σχολή.

Τον Απρίλιο του 1970 ο Σάκης Καράγιωργας δικάστηκε μαζί με άλλους 34 αντιστασιακούς από το Έκτακτο Στρατοδικείο της Αθήνας. Ήταν η πολύκροτη δίκη της «Δημοκρατικής Άμυνας», στην οποία μάλιστα καταγγέλθηκαν πρώτη φορά δημοσίως τα βασανιστήρια στα οποία είχαν υποβληθεί οι συλληφθέντες αντιστασιακοί. Οι περιγραφές των βασανιστηρίων –μεταξύ αυτών και εκείνες του Καράγιωργα–, που δημοσιεύτηκαν στον ελληνικό και τον ξένο Τύπο, συγκλόνισαν το πανελλήνιο και την παγκόσμια κοινή γνώμη, καθώς αποκάλυψαν τις μεθόδους με τις οποίες παρέμενε στην εξουσία η δικτατορία.

Ο επίτροπος του στρατοδικείου ζήτησε, και μάλιστα επιμόνως, για τον Καράγιωργα και μόνο την ποινή του θανάτου. Όμως, το στρατοδικείο, αντιμέτωπο με την πανελλήνια κατακραυγή, αλλά και την ανεπιφύλακτη συμπαράσταση της διεθνούς κοινής γνώμης και της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας, δεν τόλμησε να επιβάλει στον Καράγιωργα τη θανατική ποινή. Τον καταδίκασε σε ισόβια κάθειρξη και 18 χρόνια φυλάκιση με βάση το Νόμο 509 για «ανατροπή του καθεστώτος».

Η απολογία του Καράγιωργα στο στρατοδικείο ήταν αντάξια της προσωπικότητάς του και της όλης του δράσης. Συμπύκνωσε τις βασικές ιδέες που καθοδήγησαν τη ζωή του, την πολιτική και επιστημονική του πορεία. Ο Καράγιωργας επισήμανε πως το ελεύθερο πολίτευμα είναι προϋπόθεση για την αποτελεσματική και δίκαιη λειτουργία των σύγχρονων κοινωνιών. Η κοινωνική συμβίωση, τόνισε, προϋποθέτει συνθήκες που να επιτρέπουν τη διαμόρφωση ακηδεμόνευτης γνώμης και ορθής κρίσης. Συνθήκες, δηλαδή, που να ικανοποιούν το αίτημα της λήψης κοινωνικών αποφάσεων μέσα από διαδικασίες συμμετοχικές και δημοκρατικές. Ο συνειδητοποιημένος επιστήμονας, κατέληξε ο Καράγιωργας, πληροφορεί και διαφωτίζει, καθοδηγεί με την πράξη και με τη στάση του.

Μετά την καταδίκη του ο Καράγιωργας κρατήθηκε διαδοχικά στις φυλακές Αβέρωφ, Καλαμίου Χανίων (Ιτζεδίν), Αλικαρνασσού και Κορυδαλλού. Στις φυλακές αυτές παρέμεινε έως τον Αύγουστο του 1973, συνεχίζοντας παρά τις αντιξοότητες την επιστημονική του δράση, πρωτότυπη και μεταφραστική.

Απελευθερώθηκε με τη χορήγηση αμνηστίας, μαζί με την πλειονότητα των αντιστασιακών κρατουμένων.

Η πτώση της δικτατορίας και η αποκατάσταση των δημοκρατικών θεσμών αποτέλεσαν για τον Καράγιωργα την απαρχή μιας πολύπλευρης και γόνιμης κοινωνικής δράσης. Επανήλθε στην Πάντειο, στην έδρα της Δημόσιας Οικονομικής, όπου ανέλαβε καίριες πρωτοβουλίες για τη στελέχωση της σχολής, τον εκσυγχρονισμό των εκπαιδευτικών προγραμμάτων της και την εξειδίκευσή της κατά επιστημονικές περιοχές.

Παράλληλα, έχοντας κατά νουν τη δημιουργία ενός πολιτικού φορέα ικανού να συλλάβει και να εκφράσει τα αιτήματα της κοινωνικής δικαιοσύνης, της οικονομικής ανάπτυξης και της πολιτικής δημοκρατίας, έλαβε μέρος στις διαδικασίες ίδρυσης του ΠΑΣΟΚ. Ο Καράγιωργας έγινε μέλος της Προσωρινής Κεντρικής Επιτροπής και του Εκτελεστικού Γραφείου, αλλά αρνήθηκε επίμονα να κατέλθει στις εκλογές του 1974 ως υποψήφιος βουλευτής.

Ωστόσο, οι θεμελιακές διαφωνίες που ανέκυψαν πολύ γρήγορα στους κόλπους του ΠΑΣΟΚ αναφορικά με τον ιδεολογικό προσανατολισμό, την ακολουθητέα στρατηγική και τακτική, την οργανωτική μορφή, τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και την εσωκομματική δημοκρατία, οδήγησαν στη διαγραφή του Καράγιωργα το καλοκαίρι του 1975.

Η απομάκρυνση από το ΠΑΣΟΚ δεν ανέκοψε την πολιτική δράση του Καράγιωργα, ο οποίος παρέμεινε κομματικά αδέσμευτος, αλλά συμμετείχε πάντα με ζέση στις προσπάθειες ενιαίας έκφρασης της ελληνικής Αριστεράς.