Ντοκουμέντα από τον φάκελο του “ανθρώπου με το γαρύφαλλο”

Στο φως απόρρητα αρχεία της Ασφάλειας για το ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ που εκτελέστηκε πριν από 65 χρόνια.

Ενας κιτρινισμένος, εύθρυπτος χαρτοφύλακας της Ελληνικής Χωροφυλακής, στον οποίο εσωκλείονται «στοιχεία» των μυστικών υπηρεσιών για τον «άνθρωπο με το γαρύφαλλο». Στο εξώφυλλό του κάποιος έχει γράψει με κόκκινο στυλό τη λέξη «εξετελέσθη» και την έχει υπογραμμίσει. Πιθανότατα ο υπάλληλος που ανέλαβε να τον αρχειοθετήσει, το έτος 1952.

Την Πέμπτη 30 Μαρτίου συμπληρώνονται 65 χρόνια από την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη και το «Εθνος της Κυριακής» φέρνει στο φως της δημοσιότητας ντοκουμέντα από τον φάκελο του ιστορικού στελέχους του ΚΚΕ, μεταξύ των οποίων και σπάνιες φωτογραφίες αλλά και η «ανακοίνωσις» της Υποδιεύθυνσις Ασφαλείας Αθηνών για τη σύλληψη του ίδιου και της Ελλης Παππά.

Δελτίον ταυτότητος
Από τις πρώτες σελίδες που εσωκλείονται στον φάκελο του Ν. Μπελογιάννη είναι το «Δελτίον Ταυτότητος και Παρακολουθήσεως». Μαζί με μία φωτογραφία του, καρφιτσωμένη στην άκρη της σελίδας, στο δελτίο-φακέλωμα αναγράφονται τα πλήρη στοιχεία ταυτότητας του «ανθρώπου με το γαρύφαλλο».

Μέχρι και το στρατόπεδο που υπηρέτησε, το 12ο Σύνταγμα Πεζικού με βαθμό στρατιώτη. «Ανάστημα: 1,73, Σωματική διάπλασις: κανονική, Βάδισμα: κανονικό, Κόμης: καστανή, Οφθαλμών: καστανοί, Μύστακος: ξυρισμένος, Ιδιαίτερα γνωρίσματα: ουδέν» είναι οι πληροφορίες που συμπληρώνουν τον φάκελο «υπ’ αριθμ. 1035» που είχε «ανοιχθεί» από το Τμήμα Πατρών της Διεύθυνσις Εθνικής Ασφαλείας.

Ο Νίκος Μπελογιάννης γεννήθηκε στην Αμαλιάδα το 1915. Υπήρξε άριστος μαθητής και από τα φοιτητικά του κιόλας χρόνια -είχε εισέλθει με εξετάσεις στη Νομική Αθηνών- στοχοποιήθηκε για την πολιτική δράση του. Το 1934, σε ηλικία 19 ετών, εντάχθηκε στο παράνομο ΚΚΕ και ως γραμματέας της τοπικής οργάνωσης Αμαλιάδας μπήκε στο στόχαστρο του καθεστώτος λόγω της δυναμικής του παρουσίας.

Το πραξικόπημα της 4ης Αυγούστου του 1936, του Ιωάννη Μεταξά, βρίσκει τον Μπελογιάννη αντιμέτωπο με φυλακίσεις, εξορίες και βασανιστήρια. Ως κρατούμενος στις φυλακές Ακροναυπλίας αιτείται την ελευθερία του για να σταλεί στο μέτωπο να πολεμήσει τους ναζί, αλλά η κυβέρνηση αρνείται. Δραπετεύει και εντάσσεται στον ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο.

Κατά τον Εμφύλιο αναλαμβάνει ρόλο Πολιτικού Επιτρόπου της 10ης Μεραρχίας του Δημοκρατικού Στρατού. Το 1949 εγκαταλείπει τη χώρα και βρίσκει καταφύγιο στο εξωτερικό. Τον Ιούνιο του 1950, ως μέλος πλέον της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, επιστρέφει στην Ελλάδα, με εντολή να ανασυγκροτήσει και να οργανώσει τους μηχανισμούς του ΚΚΕ στην Αθήνα, το οποίο βάσει νόμου θεωρείται παράνομο. Ερχεται σε επαφή με τον Πλουμπίδη και την Ελλη Παππά (Ιωαννίδου τότε). Στον φάκελο του Μπελογιάννη στη Διεύθυνση Εθνικής Ασφαλείας έχουν καταχωριστεί πληροφορίες για τρεις περιόδους της ζωής του, που φέρουν τον τίτλο «Κομμουνιστική δράσις».

«Α. Προ της 28 Οκτωβρίου 1940. Κατηχήθη εις τον κομμουνισμόν από μαθητής γυμνασίου υπό του Γυμνασιάρχου Παπαθεοδώρου Ανδρέου, και ως μαθητής γυμνασίου και εν συνεχεία ως φοιτητής Νομικής ανέπτυξεν σοβαράν κομ/στικήν δράσιν εν Αμαλιάδι και Αθήνας. Συνελήφθη και εξετοπίσθη κατ’ επανάληψιν διά την δράσιν του ταύτην.

Β. Περίοδος κατοχής και Εαμοκρατίας. Κατά την περίοδον της κατοχής και εαμοκρατίας έδρασεν αντεθνικώς εν Πελ/νήσω ως πολιτικός καθοδηγητής και αντιπρόσωπος της Π.Ε.Α. τυγχάνει μαρξηστικής μορφώσεως και δεινώς χειριστής του λόγω και της γραφίδος.

Εχει ασχοληθή με το σταφιδικόν ζήτημα και έχει εκδόση και σχετικήν επ’ αυτού μελέτην. Υπήρξεν εις εκ των κυριοτέρων συντελεστών της οργανώσεως και αναπτύξεως της κομμουνιστικής κατά την περίοδον της κατοχής ανταρσίας.

Γ. Μετά την συμφωνίαν της Βάρκιζας. Ανεχώρησεν εξ Αμαλιάδος μεταβάς κατά πληροφορίας μας εις Μπούλκες ένθα εξαιπεδεύθη. Ενετάχθη εκ των πρώτων εις τον Συμμοριακόν στρατό του Μάρκου ως ανωτάτου στέλεχος τούτου. Το έτος 1948 ήτο Διοικητής της Δ/σεως Λαϊκής Πολυτοφυλακής του Γενικού Αρχηγείου των συμμοριτών καθ’ ομολογίαν αυτομόλου συμμορίτου. Ελαβεν μέρος εις σύσκεψιν του Ζαχαριάδη μετά των Μπαρτζιώτα, Ιωαννίδη, κ.λπ. λαβούσης χώραν τον μήνα Ιανουάριον 1948, καθ’ ην συνεζητήθη η ανάπτυξις και οργάνωσις τού εναντίον της Ελλάδος συμμοριακού αγώνος.

Επίσης κατά το έτος 1948 διετέλεσε και Δ/τής της Σχολής Αξ/κών των συμμοριτών, εις Αετομηλίτσαν. Κατά τας εκκαθαριστικάς επιχειρήσεις του Γράμμου του έτους 1949 ακολουθών τον Ζαχαριάδην εισήλθεν εις το αλβανικόν έδαφος».

Η σύλληψη
Ο Νίκος Μπελογιάννης και η Ελλη Παππά, αμφότεροι στελέχη του ΚΚΕ, συνελήφθησαν τον Δεκέμβριο του 1950 στο σπίτι του Τάκη Καλοφωλιά.

Η Ασφάλεια είχε εκδώσει «Ανακοίνωσις» με φωτογραφίες του Μπελογιάννη και της Παππά, στην οποία αναγραφόταν: «Τα εικονιζόμενα πρόσωπα είναι λίαν επικίνδυνοι κομμουνισταί. Αμφότερα έχουν συλληφθή αλλά η Αστυνομία δεν εξακρίβωσε την κατοικίαν των. Εκείνοι, οίτινες εμίσθωσαν ή παρεχώρησαν εις αυτά κατοικίαν καλούνταν όπως ανακοινώσωσι τούτο το ταχύτερον εις την Υποδιεύθυνσιν Ασφαλείας Αθηνών προς αποφυγήν βαρύτατων ευθυνών. Πας πολίτης, όστις γνωρίζει τι σχετικώς με τα ανωτέρω πρόσωπα, θα παράσχη σπουδαίαν υπηρεσίαν εις το Κράτος αν σπεύση να ανακοινώση τούτο εις την ως άνω Αρχήν».

Ο Μπελογιάννης και η Παππά οδηγήθηκαν στη φυλακή και έμειναν στην απομόνωση μέχρι την πρώτη δίκη τους. Μέσα στη φυλακή, τον Αύγουστο του 1951, γεννήθηκε ο γιος τους Νίκος…

Μαζί τους είχαν συλληφθεί ακόμη 90 σύντροφοί τους. Τον Οκτώβριο του 1951 ο Μπελογιάννης οδηγήθηκε ενώπιον του έκτακτου στρατοδικείου και καταδικάστηκε σε θάνατο. Απόφαση που προκάλεσε διεθνή κατακραυγή και ο τότε πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας την ήρε.

Οι συγγενείς 92 κατηγορουμένων είχαν αποστείλει επιστολή-έκκληση στον πρόεδρο της ΕΣΣΔ προκειμένου να παρέμβει για τη δίκη, που είχε υποκλαπεί από τις μυστικές υπηρεσίες και είναι καταχωρισμένη στον φάκελο του Μπελογιάννη. Την υπέγραφαν, μεταξύ άλλων, οι Β. Παπανικολάου, Μ. Μπελογιάννη, Α. Ζαλαφωλιά και Γ. Καρτέλη. «Τα αδιάλλακτα στοιχεία του καθεστώτος του καταδικασθέντος υπό του λαού, επωφελούμενα της μεταβατικής περιόδου μέχρι του σχηματισμού της νέας Κυβερνήσεως, εσκηνοθέτησαν μίαν σειράν δικών ενώπιων των εκτάκτων Στρατοδικείων, τα οποία εξακολουθούσι την κακοποιόν εν Ελλάδι δράσιν των επιβάλλοντα άφθονους θανατικάς καταδίκας κατά των πολυαρίθμων πολιτικών αντιπάλων ιδεολογικών τοιούτων του τρομοκρατικού καθεστώτος. Συγκεκριμένως η πλέον θεαματική και η πλέον τερατώδης των καταναγκαστικών αυτών δικών ήρχισεν από της 19ης Οκτωβρίου ενώπιον του εκτάκτουΗ απόφαση Στρατοδικείου Αθηνών. (…) Ποιούντες έκκλησιν εις τα αισθήματα υμών της δικαιοσύνης και της ανθρωπίνης αλληλεγγύης, οι στενοί συγγενείς (μητέρες, πατέρες, σύζυγοι, αδελφαί και αδελφοί) της νέας αυτής εκατόμβης (…)».

Ωστόσο ο Μπελογιάννης και μερικοί ακόμη σύντροφοί του θα δικαστούν και πάλι με την κατηγορία της κατασκοπείας, που στηρίχθηκε στον εντοπισμό παράνομων ασυρμάτων σε Καλλιθέα και Γλυφάδα.

Στις 15 Φεβρουαρίου 1952 ξεκίνησε το δεύτερο μέρος της δίκης, η οποία είχε πάρει τεράστιες διαστάσεις. Ο Μπελογιάννης ενώπιον του Διαρκούς Στρατοδικείου Αθηνών αντικρούει όλες τις κατηγορίες περί κατασκοπείας.

Η απόφαση ήταν Μπελογιάννης, Αργυριάδης δις εις θάνατον, παμψηφεί. Μπάτσης, Καλούμενος, Ιωαννίδου (η Ελλη Παππά) μία φορά, παμψηφεί.

Στις 30 Μαρτίου 1952, ξημερώματα Κυριακής, ο Νίκος Μπελογιάννης εκτελέστηκε μαζί με τους συντρόφους του στο Γουδί από το μετεμφυλιακό καθεστώς. Ηταν η μοναδική εκτέλεση που έγινε νύχτα, ενώ ισχυρές δυνάμεις του στρατού είχαν αποκλείσει τις φυλακές.

Εμεινε στην ιστορία

Σε κάθε δικάσιμο εμφανίζεται χαμογελαστός, κρατώντας ένα γαρύφαλλο. Η εικόνα του στο δικαστήριο την 1η Μαρτίου, όπου άκουσε την απόφαση καταδίκης σε θάνατο ενώ το κρατούσε, τον έκανε «αθάνατο» και έμεινε στην Ιστορία ως ο «άνθρωπος με το γαρύφαλλο».