Κραυγή αγωνίας για τον κάμπο της Ηλείας
Της Ντίνας Δασκαλοπούλου από την εφσυν
Η έλλειψη νερού αλλάζει συνήθειες αμέτρητων χρόνων για τους αγρότες που σύντομα ίσως τους αναγκάσει να αλλάξουν και τις καλλιέργειές τους ● Φόβοι ότι θα έχει τεράστιες συνέπειες στην παραγωγή τροφίμων, που στο άμεσο μέλλον μπορεί να επηρεάσει την επισιτιστική ασφάλεια.
«Ο θεός να βάλει το χέρι του» – με αυτή τη φράση περιγράφουν την πρωτόγνωρη συνθήκη στην οποία έχουν μπει οι ζωές τους οι αγρότες της Ηλείας. Ενας από τους μεγαλύτερους και πιο δυναμικούς κάμπους της χώρας διψάει για νερό, ενώ ακόμα μετράει πολλές μέρες για το τέλος της καλλιεργητικής περιόδου.
Ο κάμπος του Πηνειού είναι μια από τις πιο εύφορες περιοχές της Ελλάδας κι από το φράγμα μπορούν να αρδευτούν περίπου 200.000 στρέμματα με φράουλα και καρπούζι, βιομηχανική ντομάτα και πιπεριά, αραβόσιτο, τριφύλλι, υπαίθρια κηπευτικά και εσπεριδοειδή. Ενώ το φράγμα της περιοχής είναι ένα από τα μεγαλύτερα της χώρας -για να φτιαχτεί η τεχνητή λίμνη τη δεκαετία του ‘60 βυθίστηκαν οικισμοί- τώρα πια κάποιοι εκτιμούν ότι είμαστε κοντά στη στιγμή που κάποια από τα οικήματα ίσως αναδυθούν στην επιφάνεια της μεγαλύτερης λίμνης της Πελοποννήσου. Η έλλειψη νερού αλλάζει συνήθειες αμέτρητων χρόνων για τους αγρότες – σύντομα ίσως τους αναγκάσει να αλλάξουν και τις καλλιέργειές τους.
Ο Τάκης Παρασκευόπουλος είναι ο πρόεδρος Δ.Σ. του Γενικού Οργανισμού Εγγείων Βελτιώσεων Πηνειού-Αλφειού (ενός αυτοδιοίκητου οργανισμού, υπό την εποπτεία της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, με αντικείμενο τη διοίκηση, λειτουργία και συντήρηση των εγγειοβελτιωτικών έργων αρμοδιότητάς του, που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της γεωργίας με την εφαρμογή ορθολογικής άρδευσης και στράγγισης).
«Η φετινή χρονιά είναι πρωτόγνωρη δεδομένου ότι η πολύ μεγάλη λειψυδρία συνδυάστηκε και από πολύ υψηλές θερμοκρασίες, καταγράφοντας ιστορικά ρεκόρ για Μάιο, Ιούνιο, Ιούλιο και μάλλον και για Αύγουστο. Στην περιοχή της Ηλείας εντοπίζονται μικροπροβλήματα σε όλες τις περιοχές, αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα εστιάζεται στο φράγμα Πηνειού (τεχνητή λίμνη), όπου τα απολήψιμα κυβικά για άρδευση τη φετινή χρονιά ήταν σημαντικά περιορισμένα. Με την έναρξη της αρδευτικής περιόδου, αρχές Απριλίου, υπολειπόμασταν περίπου 50.000.000 κυβικά μέτρα αρδευτικού ύδατος».
Παθογένειες
Το πρώτο μέτρο αποφασίστηκε τον Απρίλιο: οι αγρότες είχαν δυνατότητα άρδευσης μόνο 5 ημέρες την εβδομάδα. Ωστόσο, όπως εξηγεί ο κ. Παρασκευόπουλος, «τεχνικά θέματα του έργου, αλλά και παθογένειες του παρελθόντος, γρήγορα μας οδήγησαν να εγκαταλείψουμε τη λύση αυτή, αφού δημιουργούσε αδικίες μεταξύ των παραγωγών.
Ετσι σε συνεργασία με την Περιφέρεια αποφασίσαμε τον περιορισμό της παροχής νερού στην κεντρική διώρυγα μεταφοράς αρδευτικού νερού από το φράγμα Πηνειού Ηλείας, παροχής από 22 κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο, αρχικά σε 17 κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο και εν συνεχεία σε 14 κυβικά μέτρα το δευτερόλεπτο, και ταυτόχρονα εφαρμόσαμε ένα σταθερό κυκλικό πρόγραμμα λειτουργίας των αντλιοστασίων και κατ’ επέκταση άρδευσης των αγροτικών εκτάσεων.
Παρ’ όλες τις γκρίνιες και την επιτακτική αλλαγή νοοτροπίας χωρίς χρόνο προσαρμογής, μετά περίπου 5 μήνες επίπονης προσπάθειας, μπορώ να πω ότι το στοίχημα φαίνεται να το κερδίζουμε. Σήμερα, σύμφωνα με την απολήψιμη αρδευτική ποσότητα του φράγματος Πηνειού, έχουμε ακόμα διαθέσιμα περίπου 45.000.000 κυβικά μέτρα, που επαρκούν για περίπου 45-50 ημέρες άρδευσης, καλύπτοντας τις απαιτήσεις των καλλιεργειών έως τα μέσα Οκτωβρίου».
«Η Ηλεία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το τι συμβαίνει ήδη όσον αφορά τη λειψυδρία», μας λέει ο Τάσος Τσάκωνας, πρόεδρος του παραρτήματος ΓΕΩΤΕΕ Πελοποννήσου και Δυτικής Στερεάς Ελλάδας (πρόκειται για το Επιμελητήριο των γεωπόνων, κτηνιάτρων, δασολόγων, ιχθυολόγων, γεωλόγων, το οποίο λειτουργεί συμβουλευτικά προς την Πολιτεία για τα θέματα των κλάδων τους).
«Με δυο μεγάλα ποτάμια στην περιφέρειά της κι όμως οι καλλιέργειες κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς αρδευτικό νερό. Εχουμε τεράστιο πρόβλημα σε πάρα πολλές καλλιέργειες όπως το καλαμπόκι, το καρπούζι, η βιομηχανική ντομάτα, οι κηπευτικές καλλιέργειες.
»Αυτό που παρατηρούμε τα τελευταία χρόνια -και όχι μόνο στην Ηλεία- είναι ότι υπάρχουν μεγάλες ανάγκες άρδευσης και σε δενδρώδεις καλλιέργειες, που παλιότερα δεν ήθελαν νερό, όπως οι ελιές, που φέτος για πρώτη φορά στην ιστορία της περιοχής παρουσίασαν ανάγκη άρδευσης προ της άνθισης τον Απρίλιο, ή οι βερικοκιές στην Κορινθία και την Αργολίδα, όπου πολλοί παραγωγοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την καλλιέργειά τους τη φετινή περίοδο.
»Αυτό καταλαβαίνουμε ότι θα έχει τεράστιες συνέπειες στην παραγωγή τροφίμων, που στο άμεσο μέλλον μπορεί να επηρεάσει την επισιτιστική ασφάλεια».
Διαχείριση
Ο κ. Τσάκωνας εκτιμά πως αν δεν υπάρξουν επαρκείς βροχοπτώσεις και, κυρίως, χιονοπτώσεις, θα πρέπει άμεσα να αλλάξουν οι καλλιέργειες σε πάρα πολλές περιοχές της χώρας. «Αν αυτό γίνει με έναν βίαιο τρόπο, χωρίς έναν στοιχειώδη προγραμματισμό, θα φέρει τεράστια αναστάτωση στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων», υποστηρίζει ο έμπειρος γεωπόνος, ο οποίος τονίζει την ανάγκη για διαφορετική διαχείριση των υδάτων, υπόγειων κι επιφανειακών.
«Η λύση δεν μπορεί να είναι μεγάλα φράγματα (σε αρκετές περιπτώσεις βοηθούν και αυτά), αλλά μικρά φράγματα που δεν θα επιτρέπουν την απώλεια του βρόχινου νερού και θα εμπλουτίζουν τον υδροφόρο ορίζοντα. Και, τέλος, η διαχείριση των υδάτων (ύδρευσης και άρδευσης) θα πρέπει να είναι αποκλειστικά και μόνο από φορείς δημόσιου συμφέροντος».
Κατά την εκτίμηση του κ. Παρασκευόπουλου, «η στάθμη του φράγματος θα σημειώσει ιστορικό χαμηλό, ίσως ακόμα πιο χαμηλά και από τις χρονιές 1989-1990, που είχε τεράστιο πρόβλημα όλη η Ελλάδα. Αν και τη φετινή χρονιά οι βροχοπτώσεις και οι χιονοπτώσεις είναι οι ίδιες με την περσινή, τότε η δυνατότητα άρδευσης για την επόμενη χρονιά φαντάζει ουτοπική. Ποιος θα πάρει το ρίσκο να καλλιεργήσει αν δεν ξέρει ότι θα έχει νερό; Και καταλαβαίνετε τις οικονομικές συνέπειες που θα έχει αυτό για μια ολόκληρη περιοχή, όχι μόνο για τους αγρότες, αλλά και για όσους άμεσα ή έμμεσα σχετίζονται οικονομικά με τον αγροτικό τομέα».
