Όλα έδειχναν υπέροχα. Ο μοναδικός ελληνικός ήλιος έλουζε με το καθάριο φως του ένα πραγματικά ειδυλλιακό τοπίο. Στο βάθος, το μπλε της θάλασσας, τα παραδοσιακά διατηρητέα σπίτια του Καστελλόριζου και λιγοστά πλοιάρια που λικνίζονταν απαλά από τις ριπές του πελαγίσιου ανέμου. Σε πρώτο πλάνο, ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου, ευθυτενής, και ευπαρουσίαστος, όπως πάντα, αρχίζει μόλις να απευθύνει στον ελληνικό λαό ένα από τα διαγγέλματα που έμελλε να μείνουν για πάντα στην ιστορία του έθνους.

Με τέτοιο σκηνικό, θαρρούσες πως έβγαινε να ευχηθεί στους Έλληνες καλή τουριστική περίοδο. Όμως παρά το μειλίχιο, καθησυχαστικό ύφος και τις αντίστοιχες διαβεβαιώσεις, ο Γιώργος Παπανδρέου δεν επεφύλασσε καλά νέα για τους πολίτες. Στις 23 Απριλίου 2009, πριν από οχτώ χρόνια, ανακοίνωσε την προσφυγή της Ελλάδας στον μηχανισμό στήριξης: «Ζητούμε επισήμως από τους εταίρους μας την ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης, που από κοινού δημιουργήσαμε στην Ε.Ε».

Με άλλα λόγια, «μόλις χάσαμε πίεση στην καμπίνα». Οι μάσκες του οξυγόνου έπεσαν για τους επιβάτες αλλά το οξυγόνο έβγαινε με το στανιό. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που μόλις εκείνη την στιγμή άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι αυτή δεν θα ήταν μία από τις συνηθισμένες περιπέτειες, μία παρέκβαση από τα γνωστά, σαν αυτές που συναντά κανείς κατά κόρον στην μεταπολιτευτική μας ιστορία, αλλά μία πορεία στο άγνωστο με βάρκα την ελπίδα.

Η αλήθεια είναι ότι εδώ η βάρκα κολλάει καλύτερα, εφόσον και ο Παπανδρέου ανέλαβε χρέη καπετάνιου στο καράβι «Ελλάς». Αυτό το όνομα ακούγεται χιλιάδες χρόνια και κατάφερε να επιδείξει χαρακτηριστική αντοχή στον χρόνο και τις μυριάδες συλλογικές προκλήσεις τις οποίες αντιμετώπισε. Ωστόσο, εν έτει 2010, ήμασταν ήδη πολύ μακριά απ’ αυτό το παρελθόν, αν και το διάγγελμα ήταν πολύ κοντά στα μικρασιατικά παράλια όπου ο ελληνισμός ήκμασε για χιλιετηρίδες.

Επίσης, οι νεοέλληνες δεν ήταν αρχαίοι και ο Παπανδρέου δεν ήταν Μεγαλέξανδρος. Άλλοι καιροί, άλλες προσωπικότητες και φυσικά άλλες προκλήσεις. Βρισκόμασταν στην σύγχρονη Ελλάδα, στην οποία η ευμάρεια και τα οικονομικά θαύματα εναλλάχθηκαν ταχύτατα με τις αστοχίες και το χείλος της καταστροφής. Το καράβι βέβαια είχε προβλήματα εδώ και χρόνια. Με σπάνιες όμως εξαιρέσεις και λιγοστές αναλαμπές σε σχέση με το παραγωγικό μοντέλο και τα οικονομικά μεγέθη, άπαντες σφύριζαν αδιάφορα, είτε τάιζαν φούμαρα τον λαό.

Ειδικά μετά την είσοδο στην ευρωζώνη, οπότε και η χώρα απόκτησε για πρώτη φορά στην ιστορία της ένα σκληρό νόμισμα με τα αντίστοιχα προνόμια, το πράγμα ξέφυγε. Η Ελλάδα ζούσε με ξένες πλάτες, με την εγγύηση των άλλων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι «οι άλλοι» υπήρξαν πάντοτε ειλικρινείς και αγαθοί μαζί μας. Μάλλον το αντίθετο συνέβη. Σε κάθε περίπτωση, ήταν ζήτημα χρόνου να γίνει το μπαμ και το μπαμ συνέπεσε με την έλευση μιας άλλης παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, η οποία έβρισκε την χώρα με τα παντελόνια κατεβασμένα. Απ’ αυτήν την άποψη είναι πλήρως δικαιολογημένη η αναφορά Παπαντρέου, ειδικά, στο πραγματικό δημοσιονομικό έλλειμμα του 2009, έτος ορόσημο για το εθνικό μας οικονομικό αδιέξοδο.

Ωστόσο είναι πασιφανές ότι έπεσε τελείως έξω στις εκτιμήσεις του για την μετέπειτα εξέλιξη των πραγμάτων: «Βρισκόμαστε σε μια δύσκολη πορεία, μια νέα Οδύσσεια για τον Ελληνισμό. Όμως, πλέον, ξέρουμε το δρόμο για την Ιθάκη και έχουμε χαρτογραφήσει τα νερά. Μπροστά μας έχουμε ένα ταξίδι με απαιτήσεις από όλους μας, αλλά με μια νέα συλλογική συνείδηση και κοινή προσπάθεια θα φθάσουμε εκεί ασφαλείς, πιο σίγουροι, πιο δίκαιοι, πιο περήφανοι. Ο τελικός μας στόχος, ο τελικός μας προορισμός είναι να απελευθερώσουμε την Ελλάδα από επιτηρήσεις και κηδεμονίες».

Όπως αποδείχθηκε όχι μόνο δεν είχαν χαρτογραφήσει τα νερά αλλά οκτώ ολόκληρα χρόνια μετά από εκείνη την ημέρα και παρά τις σημαντικές προόδους των τελευταίων ετών, η πορεία παραμένει ασαφής και ο ορίζοντας εξακολουθεί να καλύπτεται από πυκνή ομίχλη. Επιπροσθέτως, είναι δεδομένο πως ακόμη κι αν η χώρα απαλλαχθεί από τα μνημόνια τον ερχόμενο Αύγουστο, θα συνεχίσει να τελεί σε καθεστώς ήπιας έστω επιτήρησης και άτυπης κηδεμονίας. Το είπε και ο Τσίπρας μιλώντας χθες στην κοινοβουλευτική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ, ότι δεν πρόκειται να «περάσουμε με μιας τις πύλες του παραδείσου».

Και εδώ που τα λέμε κανείς στα λογικά του δεν θα μπορούσε να πιστέψει κάτι τέτοιο. Παρά ταύτα, ο καθείς δικαιούται να επιθυμεί και να ζητά καθαρές εξηγήσεις. Ο καθείς δικαιούται να ξέρει τι του γίνεται. Και τέλος, μετά από οχτώ χρόνια διαρκούς ανασφάλειας και αβεβαιότητας, ο καθείς δικαιούται να μάθει πού οδεύουμε. Θέλουμε πολύ ακόμη για την Ιθάκη; Κι αν ναι, πόσο;