Ελλάδα και κλιματική αλλαγή

Γράφει ο Tάκης Αντωνόπουλος*

Η Ελλάδα έχει την ατυχία να είναι μία από τις χώρες που θα βρεθούν στο «μάτι» της κλιματικής αλλαγής. Όλα τα στοιχεία δείχνουν πως η χώρα μας απειλείται (μεταξύ άλλων) από:

– Αύξηση της μέσης θερμοκρασίας και σταδιακή ερημοποίηση. Αύξηση και του αριθμού ημερών με καύσωνα στα πεδινά, έως και κατά 10-15 ημέρες μέχρι το 2050 και έως 30-50 μέρες μέχρι το 2100.

– Αύξηση της στάθμης της θάλασσας (κατά 15 έως 20 εκατοστά έως το 2050 και κατά 20 έως 80 εκατοστά μέχρι τα τέλη του αιώνα).

– Αύξηση της συχνότητας των ακραίων βροχοπτώσεων, που θα εντείνονται με τον χρόνο και συνεπώς των πλημμυρικών φαινομένων (στοιχεία από την Τράπεζα της Ελλάδας).

Οι παραπάνω προβλέψεις βασίζονται σε μια εκτιμώμενη αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 2 βαθμούς Κελσίου. Με τα τωρινά δεδομένα, δηλαδή τις μηδαμινές προσπάθειες για μείωση των παγκόσμιων ρύπων, αυτό θεωρείται ένα αισιόδοξο -και όχι και τόσο πιθανό- σενάριο. Κατά πάσα πιθανότητα, και αν αυτή η αδράνεια συνεχιστεί, η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη θα είναι πολύ μεγαλύτερη. Και τα αποτελέσματα αυτής της αύξησης στο κλίμα, πολύ πιο καταστροφικά.

Η Ελλάδα λοιπόν θα έχει να αντιμετωπίσει στο μέλλον φυσικές καταστροφές αυξανόμενης έντασης και συχνότητας, οι οποίες θα επιβαρύνουν την οικονομία και τον κρατικό προϋπολογισμό. Οι οικονομικές επιπτώσεις θα είναι ακόμη μεγαλύτερες στη χώρα μας καθώς το επίπεδο ιδιωτικής ασφάλισης π.χ. για πλημμύρες και πυρκαγιές είναι πολύ μικρό – από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη. Αυτό σημαίνει πως το κόστος αυτών των καταστροφικών φυσικών φαινομένων θα το επωμιστεί το κράτος και οι πολίτες.

Είναι επίσης πολύ πιθανό πως ο ελληνικός τουρισμός, που παράγει σχεδόν το 34% του ΑΕΠ της χώρας, θα πληγεί σε βάθος χρόνου, καθώς το ελληνικό καλοκαίρι θα γίνει ανυπόφορο.

Με λίγα λόγια, η Ελλάδα συγκεντρώνει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που μπορεί να την τοποθετήσουν στο κέντρο μιας «τέλειας καταιγίδας» σε λίγα χρόνια: Υψηλή έκθεση στην κλιματική αλλαγή, χαμηλό επίπεδο ιδιωτικής ασφάλισης και εξάρτηση από τον τουρισμό, από τους πιο ευάλωτους κλάδους σε σχέση με την κλιματική αλλαγή.

Ας προσθέσω και άλλο ένα αρνητικό χαρακτηριστικό: τον τεράστιο δανεισμό. Ο λόγος Χρέους/ΑΕΠ της Ελλάδας είναι περίπου 170%, από τους μεγαλύτερους στον κόσμο, και η κλιματική αλλαγή ενδεχομένως να τον κάνει ακόμα υψηλότερο, μειώνοντας τα μελλοντικά έσοδα, το ΑΕΠ δηλαδή, π.χ. πλήγμα στον τουρισμό και στην αγροτική παραγωγή και αυξάνοντας τα έξοδα, π.χ. κόστος φυσικών καταστροφών, κόστος μεγάλων αντιπλημμυρικών και αντιπυρικών μέτρων κλπ. Και όσο αυξάνεται αυτός ο λόγος εξόδων και εσόδων, τόσο πιο δυσχερείς θα γίνονται οι συνθήκες δανεισμού της χώρας.

Βλέπουμε ήδη χώρες με μεγάλη έκθεση στην κλιματική αλλαγή να δανείζονται με μεγαλύτερα επιτόκια σε σχέση με χώρες που έχουν παρόμοια οικονομικά χαρακτηριστικά, αλλά χαμηλότερη έκθεση στην κλιματική αλλαγή. Με άλλα λόγια, οι αγορές αρχίζουν να λαμβάνουν υπόψη τους τον κλιματικό κίνδυνο ως έναν από τους σημαντικούς παράγοντες που θα επηρεάσουν την οικονομία μιας χώρας τα επόμενα χρόνια.

Η Ελλάδα, ούτε ευθύνεται για την κλιματική αλλαγή (αποτελεί ένα ασήμαντο ποσοστό των παγκόσμιων ρύπων) ούτε μπορεί από μόνη της να την σταματήσει. Αυτό που οφείλει να κάνει, όμως, είναι να αντικρίσει την πραγματικότητα και να σκεφτεί πολύ σοβαρά πώς θα αντιμετωπίσει τις συνέπειες, που είναι σχεδόν βέβαιες.

Σημείωση: Το διάγραμμα απεικονίζει τη μέση θερμοκρασία του πλανήτη, ανά μήνα και έτος. Η μέση θερμοκρασία το 2023 και το 2024 είναι η υψηλότερη. Ο πίνακας απεικονίζει τη μέση θερμοκρασία στην Ελλάδα ανά μήνα και χρονική περίοδο.

*Ο Τάκης Αντωνόπουλος είναι Οικονομικός Αναλυτής και εργάζεται στο Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (Financial Stability Board)