Αφιέρωμα στην ιππική παράδοση της Ανδραβίδας

Του Περικλή Καπετανόπουλου

Στο αρχείο μου υπάρχει δημοσίευμα του τοπικού ημερήσιου τύπου της Ηλείας εκείνης της εποχής, το οποίο αναφέρεται στις ιπποδρομίες της Ανδραβίδας στην παραλία της Μυρσίνης , ανατολικά της περιοχής που βρίσκεται ο ναΐσκος της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος.

Το δημοσίευμα αναφέρει με λακωνικό τρόπο: «6 Αυγούστου 1966. Διεξάγονται με πάσαν επισημότητα οι 6οι Ιππικοί Αγώνες Ανδραβίδας. Αι ιπποδρομίαι άρχισαν την 4ην μ.μ εις τον ειδικώς διαμορφωθέντα Ιππόδρομον πλησίον της παραλίας Μυρσίνης έχουν δε κληθεί ίνα παραστούν αι αρχαί του Νομού Ηλείας» .

Πολλοί μιλούν για παράδοση δίνοντας διάφορους ορισμούς. Ας δούμε όμως τι είναι παράδοση σύμφωνα με το «Αντιλεξικό»: « παράδοση είναι ό,τι μετεδόθη από γενεάς εις γενεάν, η διαδρομή της ιστορίας, ο διαρρεύσας βίος».

Ιππική παράδοση

Εν προκειμένω για την γενέτειρα πόλη, παράδοση είναι ότι συνθέτει την πολιτιστική και ιστορική της ταυτότητα και μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά, μέσω του προφορικού ή του γραπτού λόγου. Ένα τμήμα της μεγάλης κληρονομιάς που μας συνέχει είναι και η ιππική ιστορία της Ανδραβίδας. Οι ρίζες της χάνονται μέσα στο χρόνο, ως την εποχή του Ομήρου και των Ολυμπιακών Αγώνων, ως τον Μέγα Αλέξανδρο, τον μεσαίωνα και την οθωμανική περίοδο. Αν και ελάχιστα έχει ανιχνευτεί αυτή η διαδρομή μέσα στο χρόνο, είναι γνωστή στο πανελλήνιο η αγάπη των κατοίκων της ιστορικής πόλης για τα άλογα και την ιππασία. Πλήθος μαρτυριών μεταφέρονται μέσω της προφορικής παράδοσης, από γενιά σε γενιά. Ήταν φημισμένοι εκτροφείς αλόγων «για πόλεμο και για σεργιάνι». Η φήμη τους έφτασε μέχρι την Κωνσταντινούπολη και τους δόθηκε με σουλτανικό φιρμάνι το δικαίωμα, όχι μόνο να εκτρέφουν, αλλά και να ιππεύουν τα ατίθασα και περήφανα άλογα τους. Για την καλύτερη εκπαίδευση των αλόγων τους οργάνωναν αυτοσχέδιους ιππικούς αγώνες, ο απόηχος των οποίων έφτασε ως τις μέρες μας. Ιππικός Αγώνας για την ¨κουλούρα¨ γινόταν κάθε χρόνο στην γιορτή του Αγίου Κωνσταντίνου, με έπαθλο μια κεντημένη κουλούρα για τον αναβάτη και ένα στεφάνι από λουλούδια στο λαιμό του αλόγου.

Ιπποδρομίες Ανδραβίδας

Την δεκαετία του 1960 η ιππική παράδοση μετουσιώθηκε σε οργανωμένες ιπποδρομίες, με διοργανωτή τον Ιππικό Όμιλο Ανδραβίδας. Μια φορά το χρόνο, έτρεχαν τα άλογα στις 6 Αυγούστου, κοντά στην παραλία Μυρσίνης στον πλέον κατάλληλο χώρο, από πλευράς εδάφους για διαμόρφωση του ιπποδρομιακού στίβου. Ο Ιππικός Όμιλος Ανδραβίδας (Ι.Ο.ΑΝ.), έκανε και την διαμόρφωση του χώρου, στήνοντας εξέδρα για την Ελλανόδικο Επιτροπή των κριτών, ανατολικότερα της ναυδρίου της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος.

Κριτές ήταν ο πρόεδρος του Ι.Ο.ΑΝ, ένα στέλεχος του Υπουργείου Γεωργίας, καθώς και εκπρόσωποι του Ιππόδρομου Φαλήρου. Κινητήρια και σεβαστή μορφή της όλης διοργάνωσης, ήταν ο διευθυντής Μονόπλων του υπουργείου Γεωργίας κ. Γκολέμης, μορφή που άφησε εποχή για τις γνώσεις και την αδέκαστη κρίση του, τόσο στις ιπποδρομίες, όσο και στην Ιππική Έκθεση.

Λαϊκή γιορτή

Όλο το χρόνο περιμέναμε να έρθει η 6η Αυγούστου. Όλους τους προηγούμενους μήνες, όσοι είχαν άλογα της σέλας, τα προπονούσαν, πρόσεχαν την τροφή τους, τα έδεναν στον ήσκιο, τα πήγαιναν συχνά στον αλμπάνη για να φροντίζει τις οπλές τους και γενικά τα είχαν στην “τρίχα” για την μεγάλη μέρα. Σαν πλησίαζε η μέρα, το κάρο πλενότανε σχολαστικά, τα ζέγματα και όλη η ιπποσκευή γυαλίζονταν. Τα πέταλα που φορούσαν τα άλογα που θα έτρεχαν ήταν διαφορετικά από εκείνα που βάζαμε στη φοράδα που ζεύαμε στο κάρο. Ανήμερα, ξυπνάγαμε αχάραγα, και ανυπομονούσαμε πότε επιτέλους θα φορτώσουμε τα χρειαζούμενα και θα πάρουμε την σουλεϊμανόστρατα που οδηγεί στο γραφικό εκκλησάκι, στη θάλασσα. Όταν περνούσαμε το δρόμο της Κυλλήνης, ζητούσα από τον μπάρμπα μου τον Στέφανο και μου έδινε τα γκέμια να οδηγήσω το περήφανο άλογο, που λες και καταλάβαινε, πήγαινε στρωτά και όμορφα. Αυτή η μέρα, ήταν κυρίως δική μας, μια μεγάλη γιορτή, ένα λαϊκό πανηγύρι δίπλα στο κύμα.

Όταν ερχόταν η ώρα των ιππικών αγώνων ταχύτητας, όλοι, μικροί και μεγάλοι, σκαρφαλώναμε στους αμμόλοφους για να βλέπουμε καλύτερα τα άλογα που έτρεχαν κάνοντας την διαδρομή που αντιστοιχούσε στην ηλικία και την κατηγορία τους.

Και όταν το άλογο που υποστηρίζαμε, ερχόταν πρώτο, χαρές και πανηγύρια, κεράσματα στα αυτοσχέδια καφενεία-τραγάτες. Ο αγρότης-ιδιοκτήτης του αλόγου, θεωρούσε την πρωτιά σημάδι καλοτυχίας και άνθιζε το χαμόγελο στο αργασμένο από το λιοπύρι και τον κάματο πρόσωπό του. Δεν ήταν σπάνιες οι φορές που το ίδιο άλογο, κέρδιζε δυο και τρεις χρονιές, και τότε πρόσθεταν στη σέλα του βάρη. Αλλά αυτή, είναι μια άλλη ιστορία.

Αναβάτες

Εκτός από τον Θύμιο Νικολόπουλο, αναβάτες ήταν ο Μήτσος Μουζάκης, ο Ηλιόπουλος ή Πατρινός και πολλοί άλλοι που η έρευνα έχει καταγράψει. Για τις «Ιπποδρομίες της Ανδραβίδας» υπάρχουν πολλές γραπτές πηγές και τεκμήρια, τα οποία συγκροτούν ένα σημαντικό τμήμα της νεώτερης παράδοσης του τόπου. Φορείς και συνεχιστές αυτής της μεγάλης παράδοσης είναι όσοι, εκ των συγχρόνων φιλίππων, αντιλαμβάνονται την ευθύνη που τους αναλογεί και το βάρος που επωμίζονται για την συνέχεια της ιππικής κουλτούρας στην πολυθρύλητη Ανδραβίδα.

Το άλογο και ο άνθρωπος

Τα παλιότερα χρόνια, οι αγροτικές εργασίες και οι μεταφορές είχαν κινητήρια δύναμη το άλογο και μεταφορικό μέσο το κάρο. Όλος ο κάμπος αχολογούσε από τις φωνές των καρολόγων και τα χλιμιντρίσματα των αλόγων. Το άλογο ήταν ο καθημερινός σύντροφος, στο χωράφι και στο αγώϊ, στο όργωμα και στο θέρο, στον τρύγο και στη μεταφορά της σταφίδας στις αποθήκες του ΑΣΟ, σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα.

Ξακουστοί εκτροφείς αλόγων εργασίας ήταν οι κάτοικοι της μικρής μας πόλης, πάλε ποτέ πρωτεύουσας του Πριγκιπάτου του Μορέως. Τα χώματα του κάμπου, οι ποταμιές και τα βαρκά, ήθελαν δυνατά άλογα για να βγάλουν πέρα το αλέτρι και το κάρο.

Σε κάθε σπίτι υπήρχε στο στάβλο του ένα άλογο, πολλές φορές και δυο, σε κάθε αυλή υπήρχε ένα κάρο με την ιπποσκευή του.

Και μια φορά το χρόνο, τ’ Αϊ Γιωργιού, στόλιζαν τα άλογα τους και παράβγαιναν για την κουλούρα, που δινόταν σαν έπαθλο στο νικητή.

Τα άλογα πολέμησαν και αυτά στους αγώνες του Έθνους. Κάθε φορά που η Ελλάδα έμπαινε σε πόλεμο οι άνδρες επιστρατεύονταν και τα άλογα επιτάσσονταν. Τόπος συγκέντρωσης, το προσκήνιο της ιστορίας, εκεί στην Αγία Σοφία και τον πλάτανο που κρατάει από τον καιρό των Βιλεαρδουίνων. Εκεί γινόταν ο αποχαιρετισμός, όταν ο κάθε καρολόγος παρέδιδε τον αγαπημένο του τετράποδο σύντροφο στην στρατιωτική επιτροπή επιτάξεων, για να φορτωθεί στο τρένο και να ενταχθεί στη δύναμη των τμημάτων που πολεμούσαν στην πρώτη γραμμή. Η ιππική ιστορία της Ανδραβίδας και της ευρύτερης περιοχής είναι μεγάλη και ο ιππόδρομος στο Σουλεϊμανέικο αποτελεί μέρος της, που κάποτε πρέπει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης.